Miasto - historycznie ukształtowana jednostka osadnicza, charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem.

Czynniki miastotwórcze:

1. Przedsiębiorczość indywidualna i zbiorowa mieszkańców.

2. Czynniki lokalizacji przemysłu, budownictwa.

3. Czynniki zainteresowania w infrastrukturze społecznej i ekonomicznej.

4. Czynniki historyczne umożliwiające kontynuację procesów rozwojowych dotyczących funkcji tradycyjnych.

5. Położenie względem tzw. otoczenia będącego siłą motoryczną rozwoju miast.

6. Dostępność komunikacyjna, do źródeł zasilania w wodę, energię elektryczną itp.

Etapy rozwoju miast:

Urbanizacja - charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, zaludnienia obszarów centralnych miast aniżeli obszarów zewnętrznych. Liczba ludności całej aglomeracji wzrasta na skutek dodatniego przyrostu naturalnego i migracji ludności.

Suburbanizacja - charakteryzuje się szybszym przyrostem ludności na obszarach zewnętrznych aniżeli w centrum miasta. Przyrost naturalny na obszarach zewnętrznych jest wyższy, a niektóre centralne obszary wykazują przyrost ujemny. To okres rozwoju aglomeracji. Główne miasto traci na znaczeniu.

Dezurbanizacja - charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na obszarze centralnym, a następnie również zewnętrznym. Spadek ten powoduje zmniejszenie się aglomeracji jako całości, tempo migracji ludności z obszarów węzłowych na obszary zewnętrzne i do mniejszych miast przewyższa jej przyrost na obszarach zewnętrznych. W fazie tej funkcje centrów miast ulegają bardzo silnej erozji.

Reurbanizacja - to proces odradzania się miasta w którym przeważają siły dośrodkowe w przeciwieństwie do fazy dezurbanizacji gdzie dominowały siły odśrodkowe. Proces ten zachodzi wówczas gdy udział mieszkańców obszaru centralnego w ogólnej liczbie ludności rośnie.

Główne nurty socjologii miasta:

1. Szkoła Chicagowska - założenia, orientacji badawcze:

- choroby przestrzeni miejskiej

- miasto jako układ 5 stref koncentrycznych

- 5 głównych procesów aglomeracyjnych

A - centralna dzielnica biznesu

B - strefa przejściowa

C - strefa mieszkalnictwa

D - strefa zabudowy jednorodzinnej

E - strefa podmiejska

Centralizacja - naturalna tendencja do skupiania się instytucji i ludzi w pewnych miastach oraz dzielnicach miast.

Koncentracja - naturalny proces skupiania się ludzi i instytucji o podobnych cechach w jednym obszarze miasta.

Segregacja - to szczególny aspekt koncentracji który polega na selekcji ludzi dokonywanej przez współzawodniczące ze sobą jednostki o najlepszą i możliwą do opanowanie przestrzeń miejską.

Inwazja - polega na przenikaniu określonego typu ludzi i grup społecznych z jednego obszaru miasta do innego.

Sukcesja - to definitywne zajęcie obszarów miejskich.

2. Szkoła kulturalistyczna:

- współczynnik humanistyczny - badać miasto tak jak jest postrzegane przez jednostki które w nim żyją. Przestrzeń na której lub z którą obcują ludzie nie jest postrzegana przez nich w sposób neutralny.

- indywidualizm ontologiczny i epistemologiczny

Ontologiczny - polega na przyjęciu założenia, że miasto jest redukowane, zależne od tego jakie jednostki je zamieszkują

Epistemologiczny - należy miasto opisywać na podstawie opinii mieszkańców

3. Szkoła noekologiczna:

Założenia:

- relacja pomiędzy 3 głównymi czynnikami - liczbą ludności, gęstością zaludnienia oraz zróżnicowaniami społecznymi mieszkańców i formami życia zbiorowego.

- związki symbiotyczne

Wnioski:

- im większa jest gęstość zaludnienia tym większy poziom zróżnicowania funkcji i aktywności, tym bardziej złożona staje się też struktura społeczna.

- im większa jest gęstość, tym wyraźniejsze stają się kontrasty między zamożnością i nędzą, porządkiem i chaosem.

- wraz ze wzrostem zagęszczenia wzmaga na sile walka o najcenniejszą przestrzeń miasta, oraz ekspansja i rozrastanie się miasta.

- rosnąca gęstość sprzyja segregacji przestrzennej i powstawaniu gett.

- im gęstsze zaludnienie tym częstsze stają się frustracje, lęki, samotność.

1. związki symbiotyczne - polegają na współzależności jednostek o zróżnicowanych funkcjach, które wzajemnie się uzupełniają.

2. Związki komensalistyczne - powstają miedzy jednostkami podobnymi pod względem pełnionych funkcji. Związki te stanowią podstawę więzi powstających w społecznościach terytorialnych określając ich charakter.

Grupy korporacyjne - o przewadze związków symbiotycznych

Grupy kategoryczne - imperatywne - kliki, związki zawodowe, gr. Interesów.

Społeczności o przewadze więzów symbiotycznych nazywamy grupami kooperacyjnymi.

4. Szkoła konwencjonalna (Robert Redfield):

- rozwój społeczny - urbanizacja

- 3 nastepujące po sobie etapy rozwoju miast

- cykl modernizacyjny

a) miasto przemysłowe - powstawało i funkcjonowało zazwyczaj jakosiedziby rządowe i centra religijne, rzadko wypełniając funkcja handlowe.

b) miasto w procesie uprzemysłowienia - pojawiły się selektywnie nowoczesne technologie.

c) uprzemysłowione (przemysłowe) - rozwija się wokół centrów wielkiego przemysłu, handlu. Dochodzi do silnej separacji miejsc mieszkalnych od przemysłowych.

Do końca lat 70-tych cykl modernizacyjny był następujący:

- społeczeństwo tradycyjne (przed przemysłowe)

- połowicznie zmodernizowane

- nowoczesne (przemysłowe)

- postnowoczesne (postprzemysłowe)

W latach 80-tych dodano kolejne ogniwo - społeczeństwo informacyjne.

15.11

Szkoły makrostrukturalne i strukturalno-funkcjonalne

Manuel

Założenia, orientacje badawcze:

- wytworzone stosunki materialno-społeczne nadają przestrzeni określone formy, funkcje i znaczenie w danym okresie historycznym.

- stosunki przestrzenne i społeczne pozostają w zależności od 4 zasadniczych układów:

Produkcji, konsumpcji, wymiany i zarządzania.

- przestrzeń społeczno-geograficzna z którą się spotykamy jest skodyfikowana, zinstytucjonalizowana, organizowana zgodnie z przyjętymi modelami, normami i wartościami.

Szkoły humanistyczne:

Erring Hoffman

Założenia, orientacje badawcze:

- paradygmat definicji sytuacji i aktora

- systemy znakowych, symbolicznych, semiotycznych, mentalnych użytkowników miasta.

Przestrzeń - wpływają:

- uwarunkowanie terenu, klimat

- zaspokojenie potrzeb

Socjologia miasta ćwiczenia - 3 -

E

D

C

B

A

---