ROLA WARTOŚCI
Znaczenie wartości:
Mają wymiar egzystencjalny
Mają znaczenie w życiu człowieka
Wartości są życiowym drogowskazem
Są kryterium oceny - co jest dobre, a co złe
Są podstawą do podejmowania decyzji przez społeczeństwo
W życiu człowieka wartości odgrywają wieloraką rolę: są czynnikiem integralnego rozwoju człowieka, przyczyniają się do kreowania tożsamości w wymiarze jednostkowym, ale też grupowym, są czynnikiem umożliwiającym projektowanie własnego życia.
Wartości są dla człowieka czynnikiem, który pomaga rozwiązywać konflikty - integruje społeczeństwo. Są czynnikiem motywacyjnym oraz czynnikiem rozwoju poznawczego człowieka. Jednostka, chcąc je poznać rozwija wyobraźnię, skojarzenia, poznaje siebie, rozwija swoje kompetencje, wartości służą odkrywaniu siebie jako istoty ludzkiej.
Wartości mają również znaczenie w rozwoju duchowym - poprzez dzieła sztuki rozwijają sferę emocjonalną człowieka. Umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie człowieka jako jednostki - członka grupy. Urzeczywistnienie wartości jest związane z odkrywaniem siebie
Wartości w życiu społeczno - kulturowym są punktem odniesienia. Są sankcją w stosunku do osób lub grup, które nie respektują obowiązujących w grupie wartości. Są czymś w rodzaju dynamizmu w życiu, są czynnikiem przemian społecznych, kulturalnych. Wartości ukierunkowują i legitymizują (uzasadniają), że to jest właściwe, a to nie. Pozwalają na utrwalanie i podtrzymywanie pewnych norm.
Aksjologia pedagogiczna zajmuje się wartościami w procesie socjalizacji i wychowania
Słownik Pedagogiczny Okonia
Aksjologia pedagogiczna - w ujęciu wąskim to dziedzina zajmująca się tymi wartościami, które wychowanie ma zaszczepić w wychowankach
Leksykon Pedagogiczny Śliwerskiego
Aksjologia pedagogiczna - jako dział pedagogiki ogólnej (w szerszym znaczeniu) zajmuje się wartościami w socjalizacji i wychowania człowieka, dostarczający przesłanek teoretycznych do oddziaływań ped. czy formułowania treści i programów wychowawczych. Płaszczyzny:
Teoretyczne - bada się ogólną naturę wartości, możliwości ich poznania i definiowania, ich genezę i istnienie
Postulatywne - wiążą się z próbami ustalenia taksonomii wartości, ich klasyfikacji, a także kryteriów i reguł wartościowania
Aksjologia pedagogiczna powstała na skrzyżowaniu ped. ogólnej i aksjologii
Nurt humanizmu pedagogicznego ukierunkował zainteresowanie rozwoju aksjologii. Wzrost tego zainteresowania datuje się na lata 1989. Nastąpił tzw. renesans aksjologii w edukacji i wychowaniu. Wartości miały w końcu swój sens, który został zatracony przez ideologię socjalistyczną.
Władysław Cichoń - istnieje bezsporna konieczność respektowania wartości w problematyce wychowawczej. Podkreśla także ujawnianie się dwojakiej funkcji wartości, które dot. praktyki i teorii wychowania:
Wartości z jednej strony określają założenia teorii wychowania, są postawą programu wychowawczego
Wartości określają cele działalności wychowawczej
Urszula Ostrowska - rolę wartości w teorii wychowania sprowadza do dwóch:
Normatywny system działalności wychowawczo - edukacyjnej, elementarnej wiedzy z różnych przedmiotów, zwłaszcza humanistycznych i artystycznych
Obiekt badań interdyscyplinarnych
Wartości funkcjonują w dwóch światach:
Świat wartości nauczyciela / wychowawcy
Świat wartości ucznia / wychowanka
Raporty edukacyjne - wpływają na sposób formułowania wartości w wychowaniu. Są wynikiem wspólnej pracy Klubu Rzymskiego, Biura Edukacji UNESCO oraz …. Raporty te przyczyniają się do wyodrębnienia, przewartościowania pewnych pojęć.
Obywatelstwo europejskie - jest rozumiane jako idea humanistyczna normatywna, porozumiewanie się ponad różnicami, pomimo różnic poczucia przynależności
Pierwsza rewolucja globalna - Raport Klubu Rzymskiego: autorzy przeczą poglądom, że następuje upadek wartości. Budują tezę, że nowa rzeczywistość to początek nowej aksjologii cywilizacji humanistycznej. Zwiększa się świadomość ludzi odnośnie problemów, które są i które były.
Edukacja dla Europy - Raport Komisji Europejskiej: podkreślone zostały wartości ważne w wychowaniu:
Prawa człowieka
Godność człowieka jako istoty ludzkiej
Podstawowe swobody
Demokratyczna prawomocność
Pokój i odrzucenie przemocy
Poszanowanie innych ludzi
Solidarność międzyludzka
Rozwój zrównoważony (równość szans)
Zasady myślenia racjonalnego - etyczne weryfikowanie dowodów
Ochrona ekosystemów
Odpowiedzialność jednostkowa
Wartości są podstawą budowania programu wychowania europejskiego
Obszary aksjologiczne:
Obywatelstwo społeczne
Obywatelstwo międzykulturowe
Wychowanie eksponujące wartość różnorodności i otwartości na świat
Obywatelstwo ekologiczne
Cele wychowania europejskiego:
Wpajanie wspólnych wartości cywilizacji europejskiej
Szacunek dla różnicy
Rozwijanie aktywności twórczej oraz kształtowanie gotowości do podjęcia zatrudnienia
Wartości zawarte w programach (Polska):
Prawda - rozwija intelekt
Dobro - rozwija wolę działania
Piękno - dot. wrażliwości, sfery emocji i uczuć
Pytania potrzebne do budowy programu wychowawczego:
Co mogę wiedzieć?
Co powinienem czynić?
Na co mogę mieć nadzieję?
Czym jest człowiek?
W polskich publikacjach podkreśla się kultywowanie wartości uniwersalnych takich jak:
Humanizm
Godność
Dobro wspólne
Demokracja
Solidarność
Wolność
Odpowiedzialność
Autonomia
Pokój
Lewowicki - określił wartości jakie trzeba uwzględnić w programach edukacyjnych:
Prawo do życia i wolności
Podmiot i tożsamość człowieka
Swobody obywatelskie
Życie wolne od zagrożeń wojną
Pluralizm polityczny, religijny
Godziny poziom życia duchownego, materialnego
Możliwość samorealizacji
Rodzina
Edukacja
Zdrowie
Praca
Funkcje wartości i celów wychowania:
F. celowościowa - wartości stanowią cel ludzkich dążeń
F. treściowa - wartości są źródłem dla określania celów wych., są w celach i treściach wych.
F. sytuacyjna - w sytuacjach wychowawczych wychowanek poznaje, zmienia wartości, ma możliwość ich zrozumienia
F. informacyjna - mona stwierdzić czy ktoś jest tolerancyjny czy nie, można poznać wychowanka poprzez te wartości, które ceni
F. integracyjna - wartości są płaszczyzną wspólną między wychowawcą, a wychowankiem
F. determinująca - można rozpatrywać w odniesieniu do wychowawcy