Socjologia problemów społecznych

Alkoholizm

Alkohol jako substancja psychoaktywna - odczuwane przyjemne efekty

Objawy spożycia alkoholu:

- 0,3 - 0,5 ‰ - zaburzenia równowagi, upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, euforia, obniżenie krytycyzmu

- 0,5 - 0,7 ‰ - obniżenie refleksu, pobudliwość, gadatliwość, obniżenie samokontroli, stan podchmielenia

- 0,7 - 2 ‰ - zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej, obniżenie progu bólu, spadek sprawności intelektualnej, zachowania agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia krwi, przyśpieszenie akcji serca (1,5‰ upojenie właściwe)

- 2 - 3 ‰ - mowa bełkotliwa, spowolnienie i zaburzenie równowagi, wzmożona senność. Stan upojenia głębokiego

- 3 - 4 ‰ - spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała, zanik odruchów fizjologicznych możliwa jest śpiączka. Stan ciężkiego zatrucia

- powyżej 4 ‰ - głęboka śpiączka, stan zagrożenia życia.

Istnieją trzy podstawowe powtarzające się wzorce picia alkoholu:

1. Picie ryzykowne - gdy następująca aktywność (po piciu) wiąże się z ryzykiem powstania szkód zdrowotnych;

2. Nadużywanie alkoholu - utrwalony nawyk wadliwego zachowania, który nie spełnia kryteriów uzależnienia

3. Uzależnienie od alkoholu

Diagnoza uzależnień:

Zespół uzależnienia od alkoholu - III wersje klucza diagnostycznego

DSM IV ( z uzależnieniem mamy do czynienia wówczas, gdy w ciągu 12 miesięcy pojawią się 3 z wymienionych objawów):

1. Tolerancja : potrzeba zwiększonego spożywania alkoholu lub przyjmowanie tej samej ilości powodujące efekt „mocnej głowy”

2. Zespół abstynencyjny (odstawienia): złe samopoczucie w następstwie odstawienia alkoholu, przyjmowanie substancji w celu zmniejszenia objawów tzw. klinowanie

3. Przyjmowanie substancji w ilościach większych niż jednostka zamierzała spożyć

4. Nieskuteczne wysiłki przerwania picia

5. Przeznaczanie większości czasu na zdobywanie substancji

6. Ograniczenie luz zarzucenie aktywności zawodowej, społecznej, rozrywkowej

7. Kontynuowanie picia pomimo problemów fizycznych i psychicznych będących skutkiem picia.

Zespół uzależnienia od alkoholu (Wdł. WHO) - Stan psychiczny a zazwyczaj również fizycznym, spowodowanym piciem alkoholu i charakteryzujący się określonymi zachowaniami, bądź innymi reakcjami, w których okresowo lub zawsze pojawia się przymus picia alkoholu, po to, by doświadczyć jego działania na psychikę a niekiedy również, by uniknąć dyskomfortu związanego z odstawieniem alkoholu. Tolerancja alkoholu nie jest konieczną cechą zespołu alkoholowego.

ICD 10 (w ciągu 12 miesięcy 3 z podanych objawów):

1. Głód alkoholowy

2. Trudności kontrolowania zachowań związanych z piciem (rozpoczęcia, trwania picia i ilości pitego alkoholu)

3. Zespół abstynencyjny po przerwaniu lub zmniejszeniu dawki alkoholu

4. Tolerancja na alkohol - potrzeba spożywania większych ilości

5. Zaniedbywanie alternatywnych przyjemności

6. Picie mimo wiedzy o szkodliwości dla zdrowia fizycznego i psychicznego

Typologie alkoholizmu:

Typologia Jelinka (5 typów alkoholizmu)

1. Alfa - życie na rauszu, alkohol służy rozluźnieniu, odreagowaniu stresów. Picie ma charakter psychologiczny - picie problemowe

2. Beta - alkohol spożywany nieregularnie przy niedożywieniu - prowadzi do chorób

3. Gamma - pełnoobjawowe uzależnienie psychiczne i fizyczne (utrata kontroli, wzrost tolerancji na alkohol etc.)

4. Delta - picie systematyczne przy jednoczesnym kontrolowaniu ilości. Nieudane próby zaprzestania picia.

5. Epsilon - opilstwo okresowe

Bohdan Woronowicz (3 sposoby picia nałogowego):

1. Codzienne wypijanie kontrolowanej dawki alkoholu dla poprawy samopoczucia

2. Regularne picie weekendowe alkoholu w dużych ilościach

3. Ciągi alkoholowe przerywane okresami abstynencji

Cloninger (2 typy alkoholizmu):

- Typ I - charakteryzuje się późnym rozpoczęciem picia. Występują ciągi alkoholowe przeplatane okresami trzeźwości

- Typ II - rozpoczyna w okresie adolescencji; występuje efekt „silnej głowy”, piciu często towarzyszy zachowanie przestępcze. Występuje zaburzenie osobowości (genetyczna podatność - o ile istnieje)

Zucker (4 typy osób uzależnionych):

1. typ antyspołeczny - wczesne pojawienie się objawów i powikłań, wskazuje się na podatność na uzależnienia

2. typ kumulacyjny - inne objawy kliniczne wraz z uzależnieniem (np. depresji), ale objawy te są następstwem uzależnienia

3. typ depresyjny - alkohol redukuje przygnębienie

4. typ rozwojowy - intensywne picie w okresie dorastania i zmniejszanie jego ilości z czasem; nie powoduje zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym.

Fazy rozwoju uzależnienia:

Jelinek: 4 fazy:

1. Faza wstępna - picie okazyjne, alkohol neutralizuje stresy, przynosi ulgę - stanowią grupę wysokiego ryzyka; występuje u nich efekt „silnej głowy”; Występuje picie epizodyczne i regularne

2. Faza zwiastunów (ostrzegawcza) - zaczyna się od luk pamięciowych, pije się, by zredukować zespół odstawienia, pojawia się głód alkoholowy, koncentracja na zdobywaniu alkoholu;

3. Faza krytyczna (ostra) - utrata kontroli nad piciem, picie na czczo, gromadzenie i ukrywanie zapasów, zaburzenia adaptacyjne, próby zaprzestania picia - kończące się fiaskiem, racjonalizowanie problemu

4. Faza przewlekła - ciągi przerywane okresami trzeźwości, spożywanie alkoholi niekonsumpcyjnych, wyniszczanie organizmu, utrata więzi z bliskimi, problemy finansowe, napady lęków i całkowita bezradność wobec nałogu;

Skala zjawiska

Zmienia się struktura picia piwo (54,5%), wyroby spirytusowe (30,2%), wina (15,3%)

W Polsce 3-5 mln nadużywających alkoholu i 800 tys. Uzależnionych

Obniża się wiek inicjacji alkoholowej

Co 4 zgon Europejczyka w wieku 15-29 następuje w związku z piciem alkoholu

Uwarunkowania choroby alkoholowej

Trzy kryteria decydujące o ryzyku:

1. Uczucie przyjemności

2. Wzrost tolerancji

3. Zespół abstynencyjny

Koncepcje biologiczne:

Większa częstotliwość występowania uzależnienia u dzieci alkoholików;

4 tezy:

1. Uzależnienie skutkiem specyficznego neuroprzekaźnictwa (wytwarzanie dopaminy, serotoniny, endorfin)

2. Efekt nietypowej przemiany biochemicznej w organizmie pod wpływem alkoholu

3. Różnice w aktywności bioelektrycznej mózgu osób podatnych na uzależnienia - aktywizacja fal alfa

4. Dziedziczenie genetyczne, zaburzenia genetyczne (zmiany genetyczna na 13 chromosomie, obecnośc dodatkowego genu FYN)

Koncepcje psychologiczne:

1. Picie ucieczkowe - redukcja napięcia w sytuacjach stresowych, pod dużą presją - świadome sięganie po alkohol

2. Będące wynikiem zaburzeń osobowości

- antysocjalne zaburzenia osobowości

- skłonności depresyjne

- osobowość typu borderline

- zaburzona struktura osobowości (impulsywność, słaba samokontrola etc.)

3. Charakterystyczne dla specyficznego typu osobowości - problemy własnej tożsamości; nadmierna zależność, niedojrzałość emocjonalna, niska odporność na stres, niska samoocena, osobowość niezintegrowana

4. Będące wyrazem skłonności autodestrukcyjnych - myśli samobójcze, utrata sensu życia - osoby cierpiące na depresję;

Czynniki społeczno-kulturowe

Alkohol: element rytuałów społecznych, czynnik integrujący.

Rozwój uzależnienia związany jest z jego dostępnością, akceptacją społeczną oraz ze wzorami picia;

3 style picia:

1. Romański

2. Anglosaski

3. Północno-wschodni

Style picia (A. Kępiński):

- styl neurasteniczny - dla poprawy nastroju, odreagowania

- styl kontaktowy - dla poprawienia kontaktu z innymi ludźmi

- styl heroiczny - dla dodania sobie odwagi

- styl dionizyjski - po to aby uzyskać stan odurzenia

- styl samobójczy - dla „zalania robaka”

Problemy związane z alkoholem

Problemy zdrowotne: stany zapalne różnych narządów(jamy ustnej, dwunastnicy, żołądka, wątroby, trzustki), nowotwory przełyku, gardła, krtani; zapalenie dróg moczowych, niewydolność nerek, marskość wątroby;

Zmiany w mózgu - prowadzą do ciężkich zaburzeń psychicznych

np. delirium tremens - majaczenie alkoholowe - urojenia dotykowe, zapachowe, mania prześladowcza;

Ostra i przewlekła halucynoza alkoholowa, urojenia autodestruktywne;

Zespół Korsakowa - zaburzenia pamięciowe, stany amnezyjne

Zespół Wernickiego - zaburzenia nerwów ruchowych i mięśni

Problemy społeczne:

- sfera osobista

- sfera zawodowa

- sfera prawna

Współuzależnienie

---