Wojciech Kasprzyk grupa 8 wychowanie fizyczne
PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA
Różne rodzaje rozwoju psychicznego:
-biologiczna- zależy od genetyki. Mówi, że w rozwoju jednostki główną rolę odgrywa dziedziczność. Rozwój, tempo, rytm, kolejność pojawiania się poszczególnych cech są uwarunkowane genetycznie. Twórcą teorii dziedziczenia cech jest Mendel. On też, stworzył wszelkie odchyły od tych teorii.
-socjologiczna- zakładali, że dziecko nie dziedziczy cech psychicznych po rodzicach, ale rodzi się nie wiedząc o niczym i zdobywa doświadczenie podczas życia, oraz wpływu środowiska, które go otacza. Zwolennikiem rozwoju socjologicznego był LOCK; tabula rosa= czysta karta.
-dwóch czynników (konwergencja)- była połączeniem dwóch powyższych. Jej zwolennikiem był STERN, który głosił, że oddzielne teorie te nie mają sensu, a nabierają go dopiero po połączeniu poglądów.
Cechy jednostki zależne nie tylko od cech dziedziczonych po przodkach, ale także od środowiska, w którym żyje.
-współczesna teoria rozwoju- mówi o ścisłej zależności pomiędzy psychofizyczną stroną jednostki i układem nerwowym. Rozwija się to podczas wzrostu jednostki.
Współczesna teoria zakłada wpływ czterech czynników na rozwój jednostki. Należą do nich:
Wrodzone zadatki anatomiczno-fizjologiczne- w nich podstawową rolę odgrywa układ nerwowy (mózg) i które rozwijają lub hamują daną cechę. Podstawowym czynnikiem warunkującym rozwój jest ośrodkowy układ nerwowy; od tego czy dana dyspozycja rozwinie się zależą również bodźce ze środowiska.
Środowisko społeczne- ma wpływ na jednostkę, ale i jednostka ma wpływ na środowisko
Aktywność własna- zależy od jednostki. Osoba rozwinie się społecznie, jeżeli będzie miała jakieś plany i cele, które będzie starała się osiągnąć.
Wychowanie i nauczanie- stwarzają korzystną sytuację zewnętrzną dla rozwoju jednostki, służą jako pomoc do zdobycia szerszej wiedzy i doświadczenia, pomagają w rozumieniu otaczającego nas świata.
OKRES ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEŻY
Rozwój- zmiany zachodzące w jednostce wraz z jej wzrostem.
Za podstawę podziału na okresy rozwojowe przyjęto współcześnie zachodzące przemiany w psychice dziecka, rodzaj jego działalności i stosowanie formy oddziaływania wychowawczego.
Kryteria podziału na okresy:
Sposób poznawania przez dziecko otaczającej jej rzeczywistości
Główny rodzaj działalności dziecka
Stosowane metody wychowawcze
Okresy:
Niemowlęcy - pierwszy rok życia
Poniemowlęcy - od pierwszego do trzeciego roku życia
Przedszkolny - od trzeciego do siódmego roku życia
Młodszy wiek szkolny - od siódmego do jedenastego, dwunastego roku życia
Okres dorastania- od dwunastego do osiemnastego roku życia
OKRES NIEMOWLĘCY
Wyróżnia się tu stadium noworodka, obejmuje głównie pierwszy miesiąc życia, a stadium niemowlęctwa- pozostałe jedenaście miesięcy.
Zmiany zachodzące w:
Układzie kostnym- głównie stanowi go chrząstka; najsilniejsza jest czaszka
Układ mięśniowy- słabo rozwinięty, przewaga zginaczy
Odruchy bezwarunkowe- reakcje wrodzone na określone bodźce, dzielą się na: odruchy tylko u noworodka- odruch chwytny, wspólne dla noworodka, prawidłowe u noworodka, a patologiczne u człowieka dorosłego
Odruchy warunkowe- zależne od dojrzałości mózgu
Postawa ciała i lokomocja- dziecko początkowo leży na plecach, a jego główka chwieje się przy zmianie pozycji, trzy miesięczne dziecko trzyma główkę sztywno, sześciu miesięczne może siedzieć i poruszać tułowiem, 9-10 miesięczne unosi ciało do pionu. Później jest raczkowanie, a w 18- miesiącu powinno zacząć chodzić.
Ruchy manipulacyjne- najpierw są ruchy głowy, potem rąk.. Później pojawiają się ruchy umożliwiające utrzymanie ciała w pozycji pionowej.
Zabawy manipulacyjne- stukanie przedmiotem, uderzanie jednym przedmiotem w drugi.
Rozwój spostrzeżeń i wrażeń- spostrzeżenia wzrokowe u dziecka obserwuje się na podstawie reakcji na twarz ludzką.
Rozwój mowy- w drugim-trzecim miesiącu niemowlę zaczyna wydawać dźwięki. Sześciu miesięczne zaczyna wymawiać sylaby. Roczne dziecko używa 3-5 słów sensownych
Myślenie- znajduje się w stadium inteligencji zmysłowo-ruchowej. Dziecko uczy się widzieć i słyszeć
Rozwój kontaktów społecznych- pierwsze kontakty zaspokajają potrzeby fizyczne. W drugim miesiącu pojawiają się reakcje radości i niezadowolenia. W pierwszych trzech miesiącach reaguje na głos i pieszczotliwy ton.
OKRES PONIEMOWLĘCY
W okresie poniemowlęcym działalność dziecka skupia się na zdobywaniu umiejętności chodzenia i posługiwania się mową.
Wychowanie w tym okresie dziecka polega na kształtowaniu nawyków higienicznych i właściwego zachowania się oraz na organizowaniu środków sprzyjających rozwojowi. Ważne jest odbywające się o tej samej porze karmienie.
Dziecko powinno sygnalizować swoje potrzeby fizjologiczne. Należy konsekwentnie sygnalizować i wprowadzać nawyki sygnalizacji potrzeb. Należy z dzieckiem tak postępować, aby wiedziało, co mu wolno, a co nie.
Małe dzieci, gdy znajdą się w nowym środowisku najczęściej są zająknięto, nieśmiałe. Należy łagodnie, ale i stanowczo zachęcać je do samodzielnego poznawania nowego otoczenia.
Zabawki stanowią w rozwoju istną rolę. Nie można dzieci pozbawić zabawek, ale też nie można je nimi zasypywać. Poprzez zabawy z zabawkami dziecko rozwija zdolności ruchowe i myślenie. Nadmiar zabawek to nadmiar różnorodnych bodźców, których dziecko nie może ogarnąć. Poza zabawkami dzieci powinny mieć: Kolorowe klocki, długi kij, żołędzie, szyszki.
Przewagę nad wychowaniem domowym mają żłobki. Plan wychowawczy obejmuje grupę zapewniającą dziecku większy wybór zabawy, większe możliwości rozwoju inicjatywy, większą samodzielność, ponieważ nikt dziecka nie wyręcza w jego czynnościach. Żłobki pozwalaj na wykształcenie współżycia w społeczeństwie.
OKRES PRZEDSZKOLNY
Główną formą działalności w tym okresie jest zabawa. Zabawa ta ma na celu:
- formę społeczną, a nie czysto biologiczną
- różni się od zabawy zwierzęcej
- zmienia się w zależności tego, z kim, gdzie dziecko się bawi
Zabawa kształtuje sprawność i umiejętności ruchowe dziecka. Dziecko uczy się współżyć i współdziałać w grupie. Zabawa uczy myślenia przyczynowo-skutkowego, wyzwala inicjatywę, rozwija samodzielność, jest źródłem radości.
Dziecko w okresie przedszkolnym potrzebuje opieki, okazywać cierpliwość, że może zaufać osobie dorosłej. Dziecko w tym okresie zdobywa dużo doświadczenia i wiadomości o świecie. Zainteresowania dziecka należy zaspokajać, nieznane mu sprawy zawsze wyjaśniać. Dziecko w tym okresie może i potrafi być rozpuszczone, psoci, psuje zabawki i nie zawsze jest posłuszne wobec opiekuna. Stosuje się w takim wypadku system kar i nagród w wychowaniu, niestety nie zawsze spełnia pokładane w nim nadzieje. W przedszkolu dziecko zostaje załączone do grupy rówieśników, lepiej poznaje stosunki społeczne i znajduje swoje miejsce w społeczności przedszkolnej. Uczy się współdziałać z innymi i prędzej pozbawia się egoizmu.
Dużo większej uwagi wymagają dzieci niezrównoważone psychicznie, których reakcje wyrażają się w wybuchach gniewu, agresji, złości. Nie należy się denerwować na dziecko, ale starać się je uspokoić, a jednocześnie z pomocą lekarza dążyć do usunięcia pobudliwości nerwowej.
OKRES MŁODSZY SZKOLNY
Podstawową formą działalności dziecka w tym okresie jest nauka szkolna. Dziecko siedmio letnie ma opanowane wiele pojęć, przyswojony wystarczający zasób słów i umiejętności formułowania zdań
Do prawidłowego funkcjonowania dziecko potrzebuje poza nauką, dużo innych rozrywek i czasu na wypoczynek. Dużą rolę w rozwoju odgrywają ćwiczenia fizyczne stosowane z umiarem i dobrane do indywidualnych możliwości. Praca szkolna rozkłada nań wiele obowiązków, wymaga punktualności, systematyczności, dokładności.
Spostrzeżenia w tym okresie rozwijają się intensywnie. Dziecko nie tylko uczy się różnych przedmiotów, ale też wyodrębnia ze spostrzeganych zjawisk i przedmiotów istotne cechy i charakterystyczne szczegóły. Są coraz bardziej celowe i pozwalają uczniowi na coraz lepsze i dokładniejsze poznawanie otaczającej go rzeczywistości. Dzieci nie zawsze postrzegają to, co istotne, dlatego trzeba kierować ich spostrzeżeniami i zwracać uwagę na te szczegóły, które powinny spostrzec.
Pamięć w tym okresie jest podstawowym procesem w uczeniu się. W początkach nauki szkolnej dominuje jeszcze pamięć mechaniczna, z czasem rozwija się pamięć logiczna i zwiększa się jej zakres.
Przeważają wyobrażenia odtwórcze, ale coraz bardziej rozwijają się wyobrażenia twórcze. Kształtują je zajęcia artystyczne. Warunkiem wzbogacenia wyobraźni jest dostarczenie dziecku intensywnych materiałów.
Życie dziecka jest bogate uczuciowo. Uczucia stają się coraz głębsze i trwalsze. Dziecko przeżywa: radość, wstyd, strach, miłość, przyjaźń. Powstają więzi między uczniami, nawiązują się przyjaźnie, grupki przyjaciół. Zaczynaj się rozwija uczucia estetyczne, moralne. Dziecko zaczyna ustalać własny system wartości.
Wola dziecka jest coraz bardziej kontrolowana. Równocześnie myśleniem z myśleniem konkretno- obrazowym zaczyna pojawiać się myślenie abstrakcyjne. Dziecko poznaje wiele pojęć np. sprawiedliwość, miłość, fałsz. Zaczyna formułować sądy na temat zjawisk. Zdobywa umiejętności wnioskowania, dowodzenia i uzasadniania za pomocą czynności na przedmiotach lub na symbolach przedmiotów. Myślenie obok pamięci staje się podstawowym zadaniem w zdobywaniu nowych wiadomości w szkole i poza nią.
Mowa rozwija się i nie tylko wzbogaca ilościowo, poprzez zwiększenie słownictwa, ale i jakościowo. Na rozwój mowy duży wpływ ma otoczenie. Rozwój mowy przejawia się w zdobywaniu umiejętności, operowania poprawną składnią.
Trudności wychowawcze występują głównie na początku i końcu nauki szkolnej. Zaadoptowanie się do nowej sytuacji jest trudne. Drugi okres trudności przypada między 11 i 13 rokiem życia, gdyż wtedy zaczyna się okres dojrzewania. W organizmie zaczynają działać hormony. Dziecko staje się niecierpliwe, niespokojne. Wtedy należy traktować dzieci bardzo wyrozumiale, ale bez daleko posuniętej tolerancji, poświęcić im więcej czasu. Dzieci należy włączyć do zespołu rówieśników, tworząc drużyny sportowe, koła zainteresowań. W życiu zespołowym łatwiej jest dziecku przezwyciężyć dziecku trudności, z jakimi się boryka.
OKRES DORASTANIA
Charakteryzuje się dwoma równolegle rozwijającymi się aspektami:
- dojrzewanie biologiczne
- dorastanie społeczne
DOJRZEWANIE BIOLOGICZNE
Przejawia się w zmianach anatomicznych młodzieży zachodzących w sylwetce oraz w zmianach proporcji ciała. Hormony wydzielane przez gruczoły działają różnie na inne narządy. Zaburzenia w funkcjonowaniu gruczołów płciowych powodują nieprawidłowy rozwój fizyczny. Dziewczyny dojrzewają dwa lata szybciej niż chłopcy. Kryterium dojrzałości płciowej przyjmuje się zdolność do zapłodnienia. Dojrzewanie płciowe nie przebiega spokojnie w związku ze zmianami zachodzącymi w organizmie następuje wiele zmian a zachowaniu.
DORASTANIE SPOŁECZNE
Polega na rozwoju świadomości społecznej oraz przygotowaniu się do podejmowania coraz bardziej odpowiedzialnych zadań, oraz pełnienia określonych ról społecznych.
Rozwój umysłowy charakteryzuje się doskonaleniem wszystkich procesów poznawczych, które zostały ukształtowane w okresie poprzednim. Dziecko wykazuje dociekliwość, krytycyzm, łatwo spostrzega przeciwność wokół siebie. Młodzież dochodzi do wniosku, że świat nie jest doskonały i pragnie go zmienić, ale wiedzą, że nie są w stanie tego zrobić, więc są temu obojętni.
Myślenie ma podstawowe znaczenie w rozwoju umysłowym. W tym okresie przeważa myślenie abstrakcyjne. Młodzież wysuwa hipotezy i sprawdza je w swoich rozumowaniach.. Młodzież poza nauką szkolną i zainteresowaniami z nią związanymi, interesują się wieloma innymi dziedzinami ze świata i nauki. W tym czasie ustala się światopogląd, postawy. Wpływa na to nauka szkolna i środowisko społeczne.
Życie emocjonalne odznacza się intensywnością, burzliwością, żywością. Młodzież łatwo przerzuca się od radości do smutku. Występuje chwiejność uczuciowa. Psychologowie amerykańscy ujmują emocje młodzieży w trzy grupy:
Stany agresywne, w których występuje zazdrość, złość, nienawiść, strach, nienawiść i wrogość
Stany obronne, czyli: strach, niepokój, żal
Uczucia pozytywne: miłość, wzruszenie, podniecenie
Pod koniec okresu dorastania zaczynają się kształtować uczucia wyższe. Zaczyna tworzyć się system wartości trwałych, ustalać ogólne pojęcie dobra i zła, krzywdy ludzkiej. Na postawy moralne wpływ ma wychowanie.
Zachowanie dorastającej młodzieży jest różne, przechodząc od poprawnego po bunt. Negatywny stosunek do otoczenia przechodzi w negatywna postawę do społeczeństwa. W okresie dorastania młodzież dąży do wyrobienia w sobie silnej woli i prawidłowego charakteru,
Stosunki społeczne w okresie dorastania są różne. Następuje rozluźnienie więzów z rodzicami. Młodzież dąży do samodzielności. Rodzice chcą utrzymać coraz bardziej najlepszy autorytet zakazami, karami. Młodzież zaczyna się izolować od rodziców. Na skutek konfliktów z rodzicami młodzież szuka oparcia w grupie rówieśników, która nie może zaspokoić wszystkich potrzeb, ani głębszych kontaktów uczuciowych. Szukanie oparcia w kontaktach erotycznych nie może wypełnić pustki. Małe grupy, tzw. „paczki” mają swoje zalety, gdyż młoda osoba w grupie czuje się bezpieczna, może swobodnie dzielić się z innymi swoimi myślami, uczy się współżycia społecznego.
Rozwój kontaktów między płciami przechodzi przez pewne formy, do których należą:
Adoracja- jest formą przygotowawczą do rozwoju właściwych kontaktów uczuciowych, Polega ona na uwielbieniu drugiej osoby, sympatii do niej.
Flirt- jest formą zalotów między chłopcami, a dziewczynami, zainteresowanych zawarciem kontaktów zmysłowych. Młodzież jest w tym czasie zainteresowana wszelkimi elementami seksualne.
Przyjaźń- jest formą kontaktów łączących tę samą płeć. Osoby będące przyjaciółmi pragną przebywać ze sobą, udzielać sobie pomocy, wspierać się w trudnych sytuacjach, bronić w razie zagrożenia.
Miłość- przechodzi różne próby i pierwsze „zadurzenie” nie wytrzymuje najczęściej próby czasu. Miłość zaspokaja potrzeby uczuciowe tego wieku. Młodzi starają się przebywać ze sobą najczęściej jak to możliwe, chodzić na randki, całować, pieścić.
OKRES STARCZY
Tym okresem zajmuje się psychogerontologia. Ich przedmiotem zainteresowań są zmiany zachodzące w psychice, aktywności i sprawności ludzi starszych.
Dział ten ma 250 lat. Pierwszym lekarzem, którym się tym zajmował był Fisher. Stworzył on pierwszy podręcznik na temat ludzi starych.
Podstawowym problemem psychologicznym osób starszych jest zmniejszenie w tym okresie objętości mózgu i słabnięcie receptorów. Zmniejsza się czas reakcji na bodźce, co niesie za sobą pogorszenie się stanu zdrowia osób starszych. Spostrzeżenia są bardzo mało wyraziste, występują częste wady wzroku. Uwaga jest zachwiana, wszystkie cechy są mało wydajne. Pamięć bieżąca jest słaba. Lecz dobrze pamiętają wydarzenia z przeszłości. Myślenie nie jest sprawne, lecz zdarzają się wyjątki. Sfera uczuciowa jest zachowawcza. Przeżywają rzeczy i wydarzenia bardzo dotkliwie. Przeżywają lęki i obawy, co do najbliższej przyszłości. Obawy przed niepowodzeniami, brak wiary we własne siły.
Ograniczenie działania jest różne, dotyczy to szczególnie czynności nowych, które wymagają szybkich decyzji. Kontakty społeczne zwężają się szczególnie po odejściu z pracy i po stracie współmałżonka.
Stosunek społeczeństwa do osób starszych jest pozytywny lub negatywny. Pozytywny polega na szanowaniu, pomaganiu, szczególnie widoczny w krajach wschodnich np. Chiny, Japonia. Stosunek negatywny to spostrzeganie ludzi starych jako niedołężnych, chorych, niepotrzebnych.
Postawy ludzi starszych wobec starości:
Postawa zależności- całkowita bierność, oczekuje pomocy ludzi z zewnątrz, brak poczucia spokoju, bezradność, brak kontaktów społecznych.
Postawa obronna- przerażeni tym, że są starzy, często nadmierna aktywność
Postawa wrogości- podejrzliwi, nieufni wobec innych, zamknięci w sobie, skąpi, zgryźliwi, boją się śmierci zazdroszczą młodszym.
Zasada wrogości do siebie- obwiniają się o wszelkie niepowodzenie, choroby, nie wiedzą, co ze sobą zrobić godzinami potrafią opowiadać o swoich chorobach, popadają często w depresje, mało towarzyszy, oczekuje śmierci jako wyzwolenia.
Typy te nie zawsze wynikają ze starości, ale mogą to być utrwalone zachowania. Formy niekorzystne są częściej u mężczyzn niż u kobiet. Starość trudniej przeżywają osoby samotne.
BIBLIOGRAFIA:
Maria Żebrowska „Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży” PWN Warszawa 1980 str. 186-187
M. Wołoszynowa „Młodszy wiek szkolny” „Psychologia rozwojowa” Str. 531
R. Łacińska, M. Żebrowska: „Wiek dorastania, Psychologia rozwojowa” str. 707-711