Recepcja dzieł Jana Kochanowskiego w literaturze europejskiej

Doba Renesansu i Baroku

• W kręgu oddziaływania i pod urokiem Psałterza

- najlepiej znali Kochanowskiego sąsiedzi: Rosjanie, Czesi, Niemcy, Węgrzy, Rumuni, po części bałkańscy Słowianie nadadriatyccy- oddziaływanie było ułatwione- znajomośc języka i związki z kultura polską

-najbardziej znany i szczególnie urzekający był Psałterz, następnie poezja świecka: Pieśni i Fraszki

Psałterz Dawidów- był wówczas księgą na co dzień i dla wszystkich, służył zarówno katolikom jak i protestantom, także prawosławnym (przerabiali wersje poetycka Kochanowskiego i dostosowywali ja do swoich potrzeb)

• Dozydeusz, Symeon z Płocka i cerkiewszczyzna ruska

- Dozydeusz- metropolita wołoski- spod jego pióra wyszły głośne opracowania poetyckie psalmów. Kilkadziesiąt lat spędził na dworze Jana III Sobieskiego, po jego śmierci u Piotra Wielkiego w Rosji, pisarz religijny, poeta, twórca rumuńskiej poezji artystycznej

Dozydeusz- Psałterz wierszowany-wpływ frazeologii Kochanowskiego

- Symeon połocki- poeta, wychowawca młodych carewiczów, mnich, Białorusin urodzony na ziemiach Rzeczypospolitej za czasów Zygmunta III, wychowanek akademii kijowsko-mohylańskiej, nadworny poeta, kaznodzieja oraz wychowawca dzieci carskich,

żywa i przestronna działalność literacka, twórca i popularyzator rosyjskiego wiersza sylabicznego, autor Psałterza rymowanego- naśladowanego i przerabianego z dzieła Kochanowskiego

• Czechy, Słowacczyzna i kancjonały protestanckie

- pieśń Czego chcesz od nas Panie została na przełomie XIX i XX wieku zapisana przez ludoznawców jako pieśń ludowa czeska

- pierwszym tłumaczem i popularyzatorem utworu na ziemiach czeskich był Jan Amos Komeński

- kancjonał ten był punktem wyjścia i przyczyną zadomowienia się pieśni na Morawach

Jerzy Trzanowski, z pochodzenia polak- autor śpiewnika protestanckiego, w którym znalazła się także pieśń Czego chcesz od nas Panie

• Litewskie przeróbki psalmów Kochanowskiego

- XVI i XVII w. - tłumaczono na prosty język litewski najpopularniejsze teksty kanoniczne (postylle Reja, Wujka, pisma Skargi, psalmy Jana Kochanowskiego)

-Malcher Pietkiewicz - pisarz ziemski wileński wydrukował 6 psalmów Kochanowskiego (4,16,28,120,127,143)

-Salomon Mozerka Sławoczyński- jezuita, przetłumaczył 47 psalmów z Psałterza i zamieścił w litewskim śpiewniku kościelnym

- kalwińska Księga nabożeństwa chrześcijańskiego z 20 psalmami Kochanowskiego, która ukazała się z dedykacją Januszowi Radziwiłłowi

- litewskie przeróbki psalmów Kochanowskiego wyprzedzają wszystkie inne przekłady naszego Psałterza na języki obce

• Oddziaływanie poezji Kochanowskiego na Niemców

- pieśń Czego chcesz od nas Panie - tłum. Michael Henrici

-przeróbka psalmu Kto się w opiekę - Krzysztof Köler

- pobożna Kolęda w wersji Wacława Scherffera von Scherffensteina

- przekład Psalmów Dawida Marcina Opitza

-tłumaczenie psalmów przez niemieckich muzyków np. Psalm128 w tłum. G. Wernera i muzycznym opracowaniu Jana Stobeusza

- psalmy Kochanowskiego w kancjonałach pruskich

Sto kilkadziesiąt fraszek przyswojonych lit. Niemieckiej przez Scherffera von Scherffensteina

- wpływ fraszek na epigramatystę Fryderyka von Logau

- tłumaczenia i przeróbki pieśni w poezjach Krzysztofa Kaldenbacha

• Poezja węgierska

- Walenty Balassi- twórca właściwy węgierskiej poezji lirycznej, padewczyk, petrarkista

- notatka portugalska o Kochanowskim: „sławny poeta znany w całej Europie”

- polski epizod w Persilesie Cervanteza

- dramaty Calderona

Doba Oświecenia i pierwszy okres Romantyzmu

- coraz większą rolę zaczynają odgrywać czynniki pozaartystyczne, historyczno-literackie, naukowe, uczuciowo-patriotyczne, niepodległościowe

-czasy stanisławowskie przynoszą pierwszy przekład Trenów na język obcy- na łacinę

Próby romantyczne z tłumaczeniem poszczególnych trenów na angielszczyznę, francuszczyznę i niemczyznę oraz na język czeski oraz rosyjski

• Oddziaływanie Kochanowskiego w literaturze chorwackiej

- Ignacy Dziordzica- wybitny poeta - liryk, pisarz chorwacko-włosko-łaciński korzystał z wzorów Kochanowskiego oraz jego doświadczeń w swoim
Psałterzu słowiańskim

- Maciej Antoni Reljkovic - sięgnięcie do wątku treściowo-ideowego, do pomysłu - Satyra albo Dzikiego Męża

• Kochanowski w piśmiennictwie małoruskim (ukraińskim)

-poezja polska jest stałym wzorcem i elementem dydaktycznym

- Jan Kochanowski figuruje praktycznie całą swoją twórczością, przede wszystkim przez Psałterz , Pieśni, Fraszki, Treny

-trudno przytoczyć samodzielne przykłady imienne

- Teofan Prokopowicz - wybitny przedstawiciel literatury i kultury ukraińskiej na ziemiach carskich - w swojej Retoryce powoływał się na rozprawę Kochanowskiego O Czechu i Lechu

- Piotr Hułaka - Artemowski - XIX w. tłumacz 5 psalmów z Psałterza

1

---