Prawo cywilne z umowami w administracji
Dr Wojciech M. Hrynicki
Prawa autorskie zastrzeżone. Zabrania się jakiegokolwiek publicznego wykorzystywania.
Wykład XI - Odpowiedzialność odszkodowawcza.
XI. 1. Szkoda - pojęcie.
Szkodą jest każdy uszczerbek w dobrach przez prawo chronionych (życie, wolność, majątek, cześć, etc.).
Art. 361 § 1 Kc - Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
Szkoda może występować w dwojakiej postaci:
- rzeczywistego uszczuplenia majątku poszkodowanego (damnum emergens);
- utraty korzyści, którą poszkodowany byłby otrzymał, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans).
XI. 2. Szkoda majątkowa.
Najczęstszym przypadkiem szkody jest szkoda majątkowa.
Szkodę majątkową stanowi różnica między obecnym stanem majątku poszkodowanego, a tym stanem, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Wśród szkód majątkowych wyróżnia się szkody na mieniu i na osobie.
Szkoda na mieniu (w mieniu) dotyczy majątku poszkodowanego bez związku z jego osobą.
Szkoda na osobie dotyczy bezpośrednio osoby poszkodowanego.
Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej - art. 446 § 3 Kc.
Krzywda i zadośćuczynienie.
XI. 3. Podstawa odpowiedzialności odszkodowawczej.
Możemy wyróżnić 3 grupy przypadków, których przedmiotem świadczenia jest odszkodowanie:
- niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 Kc),
- czyn niedozwolony (art. 415 i n. Kc),
- zaciągnięcie zobowiązania, w którym świadczenie polega na odszkodowaniu (ubezpieczenie art. 822 § 1 Kc).
XI. 4. Funkcje odpowiedzialności odszkodowawczej.
Funkcja kompensacyjna - zadośćuczynienie potrzebie naprawienia szkody (w celu przywrócenia w majątku poszkodowanego stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę).
Funkcja prewencyjno-wychowawcza - rodzaj dolegliwości cywilnej wobec osoby obowiązkiem tym obciążonej w celu odstraszenia od wyrządzania szkody.
Funkcja represyjna - art. 448 Kc (zasądzenie sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
XI. 5. Przesłanki i podstawy odpowiedzialności.
Przesłanki odpowiedzialności:
Szkoda,
Zdarzenie będące podstawą odpowiedzialności (wina, ryzyko /art. 433, 435, 436 Kc/ - odpowiedzialność za czyny niedozwolone lub za niewykonanie zobowiązania),
Związek przyczynowy między szkodą a podstawą odpowiedzialności.
Odpowiedzialność deliktowa i kontraktowa.
Zasady słuszności - zasady współżycia społecznego (art. 417², 428, 431 § 2 Kc).
XI. 6. Wysokość szkody.
Wysokość szkody ustala się przy uwzględnieniu obu jej elementów (damnum emergens i lucrum cessans).
Sposób różnicowy (dyferencyjny) określania szkody - na zasadzie różnicy między majątkami.
Stosowanie cen rynkowych (pretium commune) - art. 363 § 2 Kc. Znaczenie wartości szczególnej (pretium singulare) i wartości emocjonalnej i uczuciowej (pretium affectionis).
XI. 7. Wysokość odszkodowania.
Ustalenie wysokości szkody jest podstawa do ustalenia wysokości odszkodowania.
Zasada pełnego wynagrodzenia szkody, zgodnie z kompensacyjnym charakterem odszkodowania (art. 361 Kc).
Odszkodowanie nigdy nie może przewyższać rzeczywistej szkody.
Odszkodowanie powinno w pełni pokrywać szkodę.
W pewnych sytuacjach odszkodowanie może nie stanowić całkowitej rekompensaty uszczerbku majątkowego poniesionego przez poszkodowanego (na podstawie umowy między stronami lub wskutek orzeczenia właściwego organu orzekającego).
Umowne ograniczenie wysokości odszkodowania oparte jest na zasadzie swobody umów.
Ustawowe ograniczenie wysokości odszkodowania może wynikać jedynie z przepisów ustawy (art. 438, 788 § 1, 801 § 1, 855 § 1, etc.).
XI. 8. Naprawienie szkody.
Naprawienie szkody powinno nastąpić albo przez restytucję naturalną (przywrócenie stanu poprzedniego), albo przez zapłatę tytułem odszkodowania odpowiedniej sumy pieniężnej.
Restytucja naturalna może polegać na naprawieniu rzeczy uszkodzonej, zwrocie zabranego przedmiotu lub dostarczeniu takich samych rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.
Odszkodowanie wypłaca się w ustalonej wysokości, aby poszkodowany mógł nabyć inne przedmioty w miejsce zniszczonych lub utraconych.
Wybór sposobu naprawienia szkody należy do poszkodowanego.
W przypadku szkód na osobie (np. utrata zdrowia) możliwe jest wyłącznie odszkodowanie pieniężne.
Art. 444 - 447 Kc.