Pomiar podstawowych parametrów życiowych
POMIAR TEMPERATURY CIAŁA
Temperatura ciała - to wartość pomiarowa odczytywana na skali termometru. Mierzy się ją termometrem wykorzystującym skalę Celsjusza, w której punkt zamarzania wody odpowiada 0º, a temperatura wrzenia 100º.
Temperaturę ciała mierzy się metodami:
Zewnętrznymi:
- pod pachą,
- w pachwinie.
2. Wewnętrznymi:
- w odbycie,
- w pochwie,
- w ustach,
- w przewodzie słuchowym zewnętrznym.
Temperatura ciała ulega wahaniom:
- w ciągu dnia w zakresie 0,5-1ºC - najniższa jest nad ranem ok. godz. 4.00, najwyższa wieczorem ok. godz.16.00;
- w ciągu cyklu miesiączkowego u kobiet - spada w czasie owulacji i podwyższa się o 0,5ºC w drugiej połowie cyklu.
Prawidłowa temperatura mierzona metodami zewnętrznymi wynosi 36,0-37,0ºC, natomiast temperatura wewnętrzna jest wyższa o ok. 0,1-1ºC.
Czynniki powodujące wzrost temperatur ciała:
1. Fizjologiczne:
- wzmożony wysiłek fizjologiczny,
- stany emocjonalne,
- owulacja i II faza cyklu miesiączkowego.
2. Patologiczne:
- drobnoustroje chorobotwórcze,
- choroby zwiększające przemianę materii,
- urazy ośrodkowego układu nerwowego (ośrodka termoregulacji).
Czynniki powodujące obniżenie temperatury:
1. Fizjologiczne:
- brak aktywności ruchowej,
- zimna kąpiel.
2. Patologiczne:
- wstrząs,
- wyniszczenie organizmu,
- odwodnienie.
Ocena temperatury ciała:
36,0-37,0 ºC - temperatura normalna;
37,1-38,0 ºC - stan podgorączkowy;
38,1-39,0 ºC - gorączka umiarkowana;
Pow. 39 ºC - gorączka wysoka.
POMIAR ODDECHU
Oddychanie to proces wymian gazowej w organizmie, mający na celu pobranie tlenu, dostarczenie go do komórek i wydaleniu dwutlenku węgla.
Dokonując oceny oddechu zwracamy uwagę na obecność, częstość, jakość, rytm oddychania.
Wykonując badanie oddechu należy uwzględnić:
- częstotliwość oddechów w czasie 1 minuty,
- obserwację charakteru oddechu,
- obserwację ruchów klatki piersiowej,
- ocenę zapachu oddechu.
Szybkość (częstość) oddechu uzależniona jest od wieku badanego.
Wartości prawidłowe oddechu w spoczynku:
- noworodki i niemowlęta - około 40-50/min.,
- małe dzieci - około 18-25/min.,
- dorośli - około 12-20/min.
Oddech prawidłowy jest: miarowy, średniogłęboki, wykonywany bez wysiłku, bezwonny, niesłyszalny, wydech nieco dłuższy niż wdech.
Czynniki przyspieszające oddechu
1. Fizjologiczne:
- wzmożony wysiłek fizyczny,
- reakcje emocjonalne.
2. Patologiczne:
- stany gorączkowe,
- zmniejszona objętość oddechowa (choroby płuc, urazy klatki piersiowej),
- upośledzone krążenie,
- zmniejszenie ilości krwi (nośnik tlenu),
- zmniejszenie ilości tlenu w powietrzu wdychanym.
Czynniku zwalniające oddech:
1. Fizjologiczne:
- sen,
- hiperwentylacja.
2. Patologiczne:
- zatrucie środkami nasennymi, narkotycznymi,
- uszkodzenia czaszkowo-mózgowe,
- hipotermia.
Przyspieszenie oddechu powyżej 35/min i zwolnienie poniżej 8/min jest objawem niepokojącym, prowadzącym do niedotlenienia.
Oddechom patologicznym często towarzyszy duszność, zmiana zabarwienia skóry. Szmery oddechowe mogą mieć charakter rzężeń, świstów, trzeszczeń. Chory włącza do pracy dodatkowe mięśnie oddechowe, przyjmuje pozycję siedzącą.
POMIAR TĘTNA
Tętnem nazywa się spowodowane przez skurcz serca wyczuwalne uderzenie fali krwi o ścianę naczyń tętnic. Tętno wyczuwa się tam, gdzie tętnice przebiegają powierzchownie i gdzie można je docisnąć do twardych struktur tkankowych.
Pomiaru tętna dokonujemy w celu wykrycia zaburzeń w zakresie:
- liczby (częstości),
- napięcia (siły),
- miarowości (rytmu).
Typowym miejscem badania jest tętnica promieniowa. W stanach nagłych tętno badamy na dużych tętnicach: szyjnej, udowej, ramiennej.
Szybkość tętna w warunkach fizjologicznych uzależniona jest od wieku badanego
Wartości prawidłowe tętna
Wiek |
Średnia wartość uderzeń/min |
Zakres (dwa odchylenia standardowe) |
Noworodek |
140 |
90-190 |
1-6 m.ż. |
130 |
80-180 |
6-12 m.ż. |
115 |
75-155 |
1-2 r.ż. |
110 |
70-150 |
2-6 r.ż. |
103 |
68-138 |
6-10 r.ż. |
95 |
65-125 |
10-14 r.ż. |
85 |
55-115 |
Dorośli |
64-72 |
50-100 |
Wiek geriatryczny |
Ok. 60, ale może ulec przyspieszeniu do 90-95 |
50-100 |
Czynniki powodujące wzrost szybkości tętna:
1. Fizjologiczne:
- wiek,
- stany emocjonalne,
- wysiłek fizyczny,
- alkohol, nikotyna.
2. Patologiczne:
- choroby gorączkowe (wzrost o 1ºC temp. ciała odpowiada wzrostowi tętna o 10-20 uderzeń/min),
- choroby serca,
- hipowlemia.
Czynniki powodujące zwolnienie tętna:
1. Fizjologiczne:
- sen,
- pozycja leżąca,
- u sportowców.
2. Patologiczne:
- wzmożone ciśnienie śródczaszkowe,
- zatrucia pochodzenia wewnętrznego (mocznica),
- zatrucia pochodzenia zewnętrznego (np. grzybami),
- hipotermia.
Szybkość tętna mierzymy przez 15 sek., a otrzymany wynik mnożymy przez 4.
Zwolnienie czynności serca poniżej 60 uderzeń/min to bradykardia, przyspieszenie powyżej 100/min to tachykardia.
POMIAR CIŚNIENIA KRWI
Ciśnienie tętnicze krwi jest siłą, jaką przepływający strumień krwi wywiera na ściany elastycznych naczyń krwionośnych.
Zwykle pomiar ciśnienia wykonuje się na tętnicy ramiennej. Wartość ciśnienia zmienia się pulsacyjnie w czasie cyklicznej pracy serca. Przy pomiarze ciśnienia tętniczego wyróżnia się ciśnienie maksymalne, czyli skurczowe oraz minimalne czyli rozkurczowe.
Ciśnienie tętnicze zależy przede wszystkim od siły skurczowej serca, ilości krążącej krwi, oporów, jakie stawiają ściany naczyń.
Czynniki podwyższające wartość ciśnienia:
1. Fizjologiczne:
- reakcje emocjonalne,
- wysiłek fizyczny,
- picie kawy, palenie papierosów.
2. Patologiczne:
- zaburzenia hormonalne,
- choroby nerek,
- zatrucie ciążowe,
- niewydolność krążenia,
- otyłość,
- ból.
Czynniki obniżające wartość ciśnienia:
1. Fizjologiczne:
- spożycie posiłku,
- wysoka temperatura otoczenia,
- wahania ciśnienia atmosferycznego.
2. Patologiczne:
- odwodnienie,
- wstrząs.
Pomiar metodą Riva-Rocci
1. Założenie mankietu aparatu na wysokości kości ramiennej (poziom serca).
2. Napompowanie mankietu za pomocą pompki.
3. Przyłożenie stetoskopu na tętnicę ramienną w zgięciu łokciowym i powolne wypszczenie powietrza z mankietu.
4. Wynik pomiaru odczytujemy na skali manometru.
5. Moment pojawienia się pierwszych tonów o charakterze stuków w czasie wypuszczania powietrza z mankietu określa wartość ciśnienia skurczowego.
6. Zniknięcie tonów wskazuje wartość ciśnienia rozkurczowego.