Marek Kucia, Wprowadzenie do socjologii

Wykład 8: Świadomość społeczna. Opinia publiczna.

Zagadnienia

• Świadomość społeczna a kultura

• Język - instrument idei

• Świadomość indywidualna a świadomość społeczna

• Odmiany świadomości społecznej

• Patologia świadomości społecznej

• Opinia publiczna - rozumienie potoczne

• Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne

Świadomość społeczna a kultura

Kultura jako system aksjo-normatywny:

• reguły działania

• idee kształtujące myślenie

Idee - kultura idealna - świadomość społeczna

segment kultury zawierający podzielane w zbiorowości, zewnętrzne wobec jednostki i narzucające się jej idee [Sztompka, s. 289]

Świadomość indywidualna a świadomość społeczna

• przekonania prywatne

• przekonania podzielane

Pojęcie faktu społecznego

„wszelki sposób postępowania [też: bycia, myślenia i czucia], utrwalony lub nie, zdolny do wywierania na jednostkę zewnętrznego przymusu; albo inaczej: taki, który jest w danym społeczeństwie powszechny, mający jednak własną egzystencję, niezależną od jednostkowych manifestacji.”

Émile Durkheim, Zasady metody socjologicznej ([1901], 1968, s. 41)

Język - instrument idei

• znaki

• symbole

• przedmioty materialne

• kolory

• gesty

• piktogramy

• słowa

Język - instrument idei (cd)

• funkcje języka

• rejestracja

• komunikacja

• tworzenie solidarności i tożsamości grupowej

• realizacja dążeń prospołecznych

Odmiany świadomości społecznej

• myślenie potoczne

• wyobrażenia na temat świata naturalnego i spraw ostatecznych - sfera sacrum i sfera profanum

• mit, magia, religia

• ideologie

• opinia publiczna

• wiedza naukowa

• sztuka, literatura, muzyka

Patologia świadomości społecznej

1. Stereotypy

uproszczone, jednostronne, skrajnie wyjaskrawione obrazy pewnej zbiorowości, traktujące wszystkich jej członków w sposób niezróżnicowany, niezależnie od cech indywidualnych

2. Przesądy

negatywny stereotyp, mocno zabarwiony emocjonalnie

3. Segregacja

prawnie lub zwyczajowo zagwarantowana izolacja jednostek należących do grup, których dotyczą przesądy i negatywne stereotypy

4. Dyskryminacja

ograniczanie szans dostępu do wykształcenia, zawodu, majątku, praw politycznych, prestiżu i innych cennych dóbr, z tej tylko racji, że ktoś jest członkiem grupy będącej przedmiotem przesądów czy negatywnych stereotypów i bez uwzględniania jego indywidualnych kwalifikacji czy zasług

5. Prześladowanie

6. Eksterminacja

[zob. Sztompka, Diagram 14, Skala odrzucenia społecznego, s. 302]

Opinia publiczna - rozumienie potoczne

• „wielu ludzi”, „większość” - funkcja perswazyjna

• vox populi w polityce

• „rozstrzygająca większość”

• ditta di borsa - opinia giełdy

• Jacques Necker (XVIII w.)

Opinia publiczna
- ujęcie socjologiczne

(a) atrybutowe: o.p. - cecha publiczności

(b) rzeczowe: o.p. = publiczność

Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne

opinia publiczna danej społeczności:

• zbiór dominujących w niej opinii

• w kwestiach publicznych

• ważnych dla niej

• w danym czasie

[S. Nowotny, s. 18]

Opinia publiczna - ujęcie socjologiczne

(A) agregatowe

społeczeństwo to suma jednostek, o.p. to suma opinii, general public (publiczność)

(B) kolektywistyczne

społeczeństwo to byt realny, kulturowo-instytucjonalny, o.p. to opinie jednostek plus procesy komunikowania i wzajemnego wpływu [Cooley]

1