R 25 MECHANIZMY WZBUDZANIA EMOCJI

• MECHANIZMY WZBUDZANIA EMOCJI - ASPEKT PSYCHOLOGICZNY

• Tooby, Cosmides: emocje są mechanizmem powstałym na drodze ewolucji. W toku ewolucji wyselekcjonowane zostały takie reakcje emocjonalne i związane z nimi działania, które były efektywne.

• Goodal: emocje mają przede wszystkim funkcje społeczne, umożliwiają komunikację i innego rodzaju interakcje między poszczególnymi osobnikami.

• Frijda: emocja jest zwykle wynikiem świadomej lub nieświadomej oceny zdarzenia jako istotnie wpływającego na cele lub interesy podmiotu. Emocja jest odczuwana jako pozytywna, jeśli zdarzenie jest zgodne ze wspomnianymi celami i interesami, a negatywna jeśli jest z nimi niezgodna. Istotą emocji jest uruchomienie gotowości do realizacji programu działania. Emocja uruchamia priorytet dla określonego działania, któremu daje status pilnego. Poszczególne emocje uaktywniają odmienne programy działań. Emocja jest zwykle doświadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego. Często towarzyszą jej lub następują po niej zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz reakcje o charakterze behawioralnym.

• Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym, uruchamiającym priorytetem dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania.

• Mechanizm dokonywania oceny poznawczej

• Emocje zwykle dotyczą tego co się stało, tego co się aktualnie dzieje albo tego co się może stać.

• Emocja jest następstwem specyficznej orientacji człowieka w otoczeniu, jego stosunku do dokonujących się w nim zmian.

• Ocena poznawcza to rozpoznanie przez podmiot określonego zdarzenia jako znaczącego z punktu widzenia jego własnych celów i interesów.

• Ocena pierwotna jest procesem determinującym to, czy emocja się pojawi, a jeśli tak to jaka będzie jej walencja. Emocja pojawić się może wyłącznie wtedy gdy zdarzenie ma związek ze wspomnianymi wartościami. Dokonanie oceny pierwotnej wyznacza walencję emocji.

• Proces oceny wtórnej polega na rozważeniu przez człowieka w jaki sposób może on uporać się z problemem samym w sobie, a także z przeżywanymi właśnie emocjonalnymi konsekwencjami wystąpienia tego problemu.

• Szczęście pojawi się gdy podmiot stwierdzi, że zdarzenie oznacza osiągnięcie przez niego celu - osiąganie sukcesu. Nadzieja wystąpi gdy okoliczności zdarzenia stworzą szansę na osiągnięcie pozytywnego celu pod pewnymi warunkami. Smutek - gdy człowiek stwierdzi, że nie widzi możliwości uporania się z danym problemem, sytuacja trwałej i nieodwracalnej straty. Strach - gdy podmiot dojdzie do wniosku że nie ma potencjały wystarczającego do uporania się z niesprzyjającą sytuacją bądź nie będzie pewny czy potencjał jest wystarczający. Złość - gdy podmiot stwierdzi że przyczyną wystąpienia niekorzystnej dal niego sytuacji jest ktoś inny. Poczucie winy - gdy analiza sytuacji doprowadzi człowieka do wniosku, że to on sam spowodował niekorzystny stan rzeczy.

• Ocena poznawcza jako mechanizm wzbudzania emocji

• Ta sama sytuacja rodzić może zupełnie inne reakcje emocjonalne u różnych ludzi. Odmienność oceny sytuacji ze względu na zgodność jej wystąpienia z interesami i celami podmiotu lub z posiadanymi przez niego zasobami przesądza o odmienności odczuwanych przez poszczególnych ludzi emocji.

• Poszczególne specyficzne wzorce oceniania powiązane są z odmiennymi emocjami.

• W zależności od rodzaju opisywanych sytuacji przewidywano występowanie zróżnicowanych emocji - odpowiednio do owych sytuacji.

• Parkinson: brak jest jednoznacznych przesłanek pozwalających przyjąć, że proces dokonywania oceny poznawczej leży u podstaw pojawienia się emocji. U podstaw różnego nasilenia odczuwanych emocji mogły leżeć nie rożne wzorce ocen poznawczych ale zupełnie inne bodźce docierające do osób badanych. Ocena poznawcza następuje nie tyle przed doświadczeniem emocji co podczas jej przeżywania.

• Na pojęcie emocji składają się rożne czynniki, które mogą być zarówno symptomami doświadczania przez człowieka emocji jak i przyczynami ich pojawiania się.

• specyficzne doświadczenie o charakterze somatycznym

• tendencja do podejmowania określonego działania

• myśli towarzyszące sytuacji, która doprowadziła do powstania emocji, związane z odczuciami somatycznymi i somatyczne wzbudzonej tendencji do działań

• ekspresja twarzy i reszty ciała.

• Emocja może pojawić się wskutek innych bardzo specyficznych mechanizmów np. rozpoznanie emocji u innej osoby i empatyczne „zarażanie: się tymi stanami.

• Reakcje organizmu wywoływane przez emocje nie są jedynie automatycznymi odpowiedziami na zdarzenia. Są one generowane przez systemy samoregulacji, oparte na porównaniu zdarzeń z tymi celami.

• Ludzie nie wykonują jedynie odruchowych reakcji na zdarzenia. Generują bodźce planów działania charakterystyczne dla całego swojego gatunku.

• MECHANIZMY WZBUDZANIA EMOCJI - ASPEKT BIOLOGICZNY

• Koncepcja Paula MacLeana

• W ludzkim mózgu można wyodrębnić trzy zróżnicowane systemy.

1. Mózg gadzi - jest najstarszą częścią mózgu zawierającą prążkowie. Stanowi podstawę zachowania u wszystkich zwierząt. Odpowiada ze zachowania umożliwiające codzienne życie i reagowanie na działanie innych osobników własnego gatunku (oznaczanie terytorium i jego obrona, polowanie, formowanie grup społecznych, migracje, regulacje temperatury ciała).

2. Mózg paleossaków - mózg limbiczny, zawiera ciało migdałowate i przegrodę. Istotne są tu trzy elementy: opieka rodzicielska. Przywiązanie dzieci do rodziców, wokalne porozumiewanie się, zabawa. Struktury tego układu związane są ze sterowaniem zachowaniami nastawionymi na przetrwanie jednostki. Zachowania ważne dal przetrwania gatunku. Układ limbiczny ma bardzo rozbudowane połączenia z podwzgórzem - strukturą która kontroluje działanie AUN i system hormonalny. Głównie generuje on emocje, dowodem na to jest przebieg epilepsji psychomotorycznej, która wiąże się ze zmianami organicznymi wyłącznie w obrębie układu limbicznego, taki atak poprzedzany jest tzw. Aurą (doświadczenie bardzo silnych emocji w żaden sposób nie związanych z jakąś konkretną rzeczą, sytuacją czy ideą). LeDoux: ciało migdałowate jest biologicznym kluczem d zrozumienia procesów emocjonalnych. Otrzymuje informacje ze struktur korowych, zróżnicowane ze względu na znaczenie werbalne, z drugiej otrzymuje mniej złożone informacje drogami nerwowymi, które w ewolucji pojawiły się wcześniej niż kora nowa.

3. Mózg neossaków zawiera korę nową. Obszary korowe znajduje się po prawej stronie mają silniejsze połączenia z ciałem migdałowatym niż obszary znajdujące się w lewej półkuli. Prawa część kory nowej rozwija się w dzieciństwie szybciej niż lewa. Doświadczanie i ekspresja emocji pozytywnych sytuuje się raczej po lewej stronie a negatywnych po prawej.

• Lewostronne uszkodzenia płatów sprzyjają pojawianiu się depresji, a uszkodzenia prawostronne często powodują wystąpienie symptomów manii.

• Neurochemia i emocje

• Neurony mają duża zdolność do szybkiego przekazywania informacji. Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom neuroprzekaźników prowadzi do osobowościowych zaburzeń emocjonalnych.

• Panika polega na doświadczaniu przejmującego strachu, wybucha bardzo nieoczekiwanie i trudno orzec co ją wywołało.

• INTEGRACJA PODEJŚCIA BIOLOGICZNEGO I PSYCHOLOGICZNEGO: 4 SYSTEMY AKTYWACJI EMOCJI WG IZARDA

• Izard: źródeł emocji należy poszukiwać w procesach informacyjnych dokonujących się w organizmie podmiotu. Generatorem emocji może być samo zarejestrowanie przez organizm bodźca, przy minimalnej organizacji percepcyjnej.

• System neuronalny

• Jest biologiczną podstawą generowania emocji na poziomach wyższych, może też wzbudzać emocje samodzielnie. System ten reprezentuje typ aktywatora, który jest zarówno konieczną jak i wystarczającą przyczyną wzbudzania emocji. Elektryczna stymulacja pewnych struktur neuronalnych może wywoływać różne reakcje emocjonalne:

1. reakcje somatyczno - motoryczne

2. reakcje upośredniane przez autonomiczny system nerwowy

3. reakcje typu aktywacyjnego

4. zachowania instrumentalne

• Zajonc: zmiany w subiektywnym odczuwaniu przyjemności i nieprzyjemności mogą być indukowane przez napięcia różnych mięśni twarzy. Napięcie tych mięśni wpływa modyfikująco na ilość krwi wpływającej do mózgu - na jego temperaturę. Zmiana temperatury mózgu uruchamia pewne procesy neurochemiczne, wywołujące subiektywne odczucia i charakterze emocjonalnym.

• System sensomotoryczny

• Do procesów sensomotorycznych mających związek z generowaniem emocji zalicza się:

1. centralną aktywność eferentną

2. ekspresję twarzy

3. wygląd sylwetki

4. zachowania instrumentalne

5. napięcie mięśni.

• Napięcie pewnych mięśni twarzy jest wystarczającym czynnikiem generowania emocji (eksperyment z ołówkiem). Ekspresja emocji nasila odczucia emocjonalne, które z kolei intensyfikują ekspresję emocjonalną i na zasadzie dodatniego sprzężenia zwrotnego oba zjawiska pobudzają się wzajemnie.

• System sensomotoryczny może wzbudzać emocje niezależnie od wyższych systemów oraz w interakcji z nimi.

• System motywacyjny = afektywny

• Zawiera on emocje i popędy fizjologiczne. Procesy sensoryczne są częścią popędów: smak, zapach itp.

• System poznawczy

• Generatorami emocji są; oceny poznawcze, porównania, kategoryzacji, interferencje, atrybucje, procesy pamięci i antycypacji.

• Poznawcze mechanizmy wzbudzania emocji same są uzależnione od procesów emocjonalnych. Nasza percepcja, pamięć, antycypacja są nieustannie ukierunkowywane i zniekształcane przez emocje aktywowane przez system neuronalny, sensomotoryczny i motywacyjny. Popędy i motywacje mogą ułatwiać generowanie emocji ale i wchodzić z nimi w konflikt.

• RÓŻNICE POMIĘDZY POSZCZEGÓLNYMI STANAMI EMOCJONALNYMI

• Czas a emocje

• Oatley, Jenkins: poszczególne zjawiska związane z doświadczaniem różnych stanów emocjonalnych różnią się długością czasu trwania.




2. ekspresje (zmiany autonomiczne) -sekundy

3. emocje werbalizowane - minuty, godziny

4. nastroje - dni, tygodnie

5. zaburzenia emocjonalne - tygodnie, miesiące, lata

6. cechy osobowości - lata, okres całego życia




• Działanie autonomicznego układu nerwowego prowadzi do odczuwania przez człowieka zmian somatycznych.

• Emocja uruchamia priorytet do określonego działania któremu nadaje status pilnego i zawiesza realizację przez podmiot innych bieżących działań. Zmienia stan gotowości do działania.

• Nastrój

• Są zazwyczaj mniej intensywnie przeżywane niż emocje i nie mają swojego obiektu. Są raczej mniej zróżnicowane treściowo od emocji. Mogą być one pozytywne lub negatywne.

• Batson: pozytywny lub negatywny nastrój ściśle wiąże się z oczekiwaniami dotyczącymi doświadczania w najbliższej przyszłości pozytywnych lub negatywnych stanów afektywnych.

• Nastrój to stan afektywny mający walencję pozytywną lub negatywną i intensywność zwykle niewielką, zawierający mniej lub bardziej wykrystalizowane oczekiwania do odczuwania w najbliższej przyszłości stanów zgodnych ze swoją walencją.

• Ewolucyjna rola nastroju polegała głównie na sygnalizowaniu organizmowi, mającemu wejść w interakcję z fizycznym lub społecznym środowiskiem, wzrostu lub spadku prawdopodobieństwa doświadczania przyjemnych bądź nieprzyjemnych doznań.

• Nastrój pełni ważną funkcję w organizacji naszych zachowań.

• Zaburzenia emocjonalne

• Zaburzenia emocjonalne do subiektywnie nieprzyjemne odczucia trwające tygodniami, miesiącami a niekiedy latami, przeszkadzające podmiotowi w efektywnym funkcjonowaniu.

• „duża depresja” - jedna z najczęstszych chorób, 20%K i 10% M, problemy są skutkiem wpływu choroby na nastrój, brak energii, przemęczenie, kłopoty z koncentracją i zdolność do utrzymywania właściwych stosunków z innymi ludźmi. Towarzyszy często głęboki smutek i myśli samobójcze.

• Mania - 0,5%-1% populacji, ludzie mają zbyt wiele energii do działania, wcielają często dziwaczne pomysły, funkcjonowanie jest zaburzone - impulsywne i nieuporządkowane.

• Zaburzenia lękowe - fobie: lęk wysokości, klaustrofobia, agorafobia. Cierpi ok. 10% ludzi. Częste są fobie społeczne, które powstrzymują człowieka przed kontaktami społecznymi.

• Osobowość i emocje

• Osobowość to zespól dość trwałych cech. Cechy osobowości mogą być rozpatrywane jako najbardziej rozciągnięte w czasie aspekty emocjonalności.

• Nieśmiałość określa się często jako lek społeczny.

• Neurotyczność zawiera komponenty emocjonalne takie jak: lęk, wrogość i depresja.

• Ekstrawersja ma także wyraźnie emocjonalny charakter i ma związek ze skłonnością do doświadczania pozytywnych emocji.

7