. Płyny kosmetyczne

Płyny i toniki są wyrobami kosmetycznymi stosowanymi do do­raźnego oczyszczania skóry, dającymi uczucie świeżości po użyciu. Wiele z nich ma działanie nawilżające, a nawet natłuszczające i po­budza przemiany fizjologiczne w skórze właściwej. Niektóre z nich mają też działanie ściągające, np. płyny po goleniu.

Płyny kosmetyczne ze względu na zastosowanie dzieli się na: oczyszczające, pobudzające, odżywcze, chłodzące, po gole­niu, do utrzymania higieny osobistej, specjalne.

Skład płynów do pielęgnacji ciała jest bardzo różny, zależny od przeznaczenia i jakości wyrobu. Podstawą są roztwory wodne z do­datkiem alkoholu etylowego (~30-75%) i odpowiednich środków o różnym działaniu, zależnie od przeznaczenia płynu

Płyny do zmywania twarzy

Podstawowymi składnikami takich płynów są:

• kwasy owocowe AHA (np. cytrynowy, winowy, mle­kowy), soki owocowe i warzywne (np. ogórkowy), wyciągi ziół (np. rumianek, tymianek, kwiat lipy), substancje biolo­gicznie czynne (witaminy, lecytyna) i inne (korzeń żeń-szeń, aloes);

• substancje dezynfekcyjne i ściągające (np. kwas salicylowy, kwas borowy, kamfora, tymol, rezorcyna, boraks, ałun, men­tol, roślinne wyciągi z szałwi, rozmarynu i kory dębu). Doda­tek 3-5% gliceryny, sorbitu i poliglikolu działa korzystnie na utrzymanie ciśnienia międzykomórkowego w tkankach i dzięki zachowaniu pewnej ilości wody w powierzchniowych warstwach skóry nadaje jej elastyczność i miękkość. Do cery tłustej stosuje się płyny o większej zawartości alkoholu, chociaż obecnie odcho­dzi się od stosowania wyższych stężeń alkoholu w kosmetykach. Bardzo ważnym składnikiem tych preparatów jest kompozycja zapachowa (np. kolońska, kwiatowa). Odczyn tych płynów jest obojętny (pH = 7) lub lekko kwaśny (pH = 5-6).

Podstawowe surowce do otrzymywania płynów kosmetycznych
(właściwości, zastosowanie)

Wśród wielu surowców stosowanych do wyrobu płynów kosme­tycznych najważniejszymi są:

• alkohol etylowy — ma właściwości wysuszające, odkażające, chłodzące, przeciwzapalne i odtłuszczające. Jest rozpuszczalni­kiem wszelkich substancji zapachowych i środkiem konserwują­cym;

• woda destylowana;

• kompozycja zapachowa — składa się z odpowiednio dobra­nych olejków eterycznych. Jest to oleista ciecz zawierająca ciekłe, lotne i wonne mieszaniny związków organicznych, występujących w roślinach lub otrzymywanych syntetycznie;

• ałun potasowy — bezbarwne, przezroczyste kryształy lub biały krystaliczny proszek bez zapachu. Ma właściwości ściągające;

• boraks — krystaliczny, biały proszek bez zapachu, łatwo roz­puszcza się w glicerynie, gorącej wodzie, bardzo trudno w 95% etanolu. Ma właściwości konserwujące, służy do zmiękczania wody przy wyrobie szamponów i jako środek alkaliczny do neutra­lizowania i zmydlania wydzielin gruczołów potowych i łojowych;

• gliceryna — ciecz bezbarwna, gęsta, piekąco słodka, higro-skopijna. Stężona drażni skórę a rozcieńczona wywiera kojący wpływ;

• heksachlorofen — środek bakteriobójczy o działaniu odwadnia­jącym. Jest to biały lub kremowy proszek bez zapachu, dobrze rozpuszczalny w alkoholu;

kamfora — biała, krystaliczna, przezroczysta substancja o cha­rakterystycznym zapachu. Nierozpuszczalna w wodzie, rozpusz­czalna w eterze, alkoholu, olejach i olejkach eterycznych. Staje się płynna przez roztarcie z rezorcyną, tymolem lub mentolem. Sto­sowana jest jako składnik kremów i olejków do masaży, maseczek i płynów

• kosmetycznych. Ma właściwości ściągające, odwadnia­jące i uśmierzające;

• kwas benzoesowy — białe kryształki lub jedwabiste płatki bez zapachu. Rozpuszcza się w etanolu i gorącej wodzie, trudno roz­puszczalny w zimnej wodzie i tłuszczach. Ma właściwości anty-septyczne i konserwujące;

• kwas borny — białe, łuskowate kryształy lub biały proszek bez zapachu. Rozpuszcza się we wrzącym etanolu, wrzącej wodzie i glicerynie. Ma właściwości przeciwpasożytnicze, ściągające, ła­godnie bakteriobójcze oraz zakwaszające skórę. Stosowany jest jako środek antyseptyczny i ściągający w płynach kosmetycznych oraz przy produkcji kremów, maści i zasypek;

• kwas salicylowy — bezbarwne, krystaliczne igiełki lub proszek rozpuszczalny w wodzie, olejach mineralnych, glicerynie i eterze, trudniej w tłuszczach płynnych i stałych. Jest środkiem odkaża­jącym i konserwującym, stosowanym w płynach i kremach;

• kalafonia — krucha, jasnożółta lub brunatna, lekko przezroczy­sta substancja, po ogrzaniu wydzielająca zapach terpentyny. Roz­puszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, nie rozpuszcza się w wodzie. Otrzymywana z żywicy drzew szpilkowych;

• lecytyna — żółta masa, rozpuszczalna w alkoholu, eterze, chlo­roformie i tłuszczach. Zmieszana z innymi tłuszczami miesza się z wazeliną. Działa korzystnie i zmiękczająco na skórę. Otrzymy­wana jest z ziaren soi i żółtka kurzego. Używana do produkcji mleczka kosmetycznego, kremów odżywczych i przeciwzmarszcz-kowych. W preparatach działa odżywczo i głęboko wnika w skórę;

• mentol — bezbarwne, krystaliczne igiełki o zapachu i smaku olejku miętowego. Stosuje się mentol naturalny i syntetyczny. Łatwo rozpuszcza się w alkoholu, kwasie octowym i olejach. W wodzie praktycznie nierozpuszczalny. Jako substancja chło­dząca i kojąca stosowany jest w płynach kosmetycznych, kremach oraz preparatach do pielęgnacji jamy ustnej;

• nipagina A — biały lub kremowy proszek bez zapachu o dzia­łaniu antyseptycznym, dezynfekcyjnym i konserwującym. Działa niezależnie od pH środowiska. Rozpuszcza się w etanolu i w gorą­cych olejach. Nie rozpuszcza się w wodzie. Stosowana jest w pro­dukcji płynów kosmetycznych, mleczka i kremów;

• poliglikol — płyn bezbarwny, bez zapachu, o słodkim smaku. Stosowany jako substytut gliceryny w produkcji zmywaczy, lotio-nów, toników, mleczek i kremów.

• rezorcyna — bezbarwne lub białe kryształki zmieniające na świetle barwę na różową. Rozpuszcza się w wodnych roztworach alkoholu, glicerynie, trudniej w olejach. Jest środkiem o silnych właściwościach dezynfekcyjnych, antyseptycznych i złuszczają-cych. Ma zastosowanie w płynach przeciw piegom i środkach do włosów;

• sorbitol (alkohol heksahydroksylowy, otrzymywany przez reduk­cję cukru gronowego — glukozy) — biały, krystaliczny proszek, rozpuszczalny w wodzie i alkoholu. Jego 83% roztwór wodny sto­suje się zamiast gliceryny. Nie jest tak lepki jak gliceryna i nie drażni skóry. Znajduje duże zastosowanie w kosmetyce;

• tanina (kwas taninowy) — żółty albo jasnobrunatny proszek lub lśniące płatki. Rozpuszcza się bardzo dobrze w mieszaninie alkoholu, gliceryny i wody (1:1:1). Taninę należy przechowywać w szczelnych, ciemnych opakowaniach. Jest garbnikiem o właści­wościach ściągających, co znajduje zastosowanie w płynach prze-ciwpotowych, specjalnych kremach i preparatach do włosów;

tymol — bezbarwne, przezroczyste kryształy o zapachu tymian­kowym. Rozpuszcza się w alkoholu, kwasie octowym, olejach. W wodzie rozpuszcza się słabo. Jest środkiem antyseptycznym, bakteriobójczym o właściwościach ściągających i kojących. Sto­sowany jest w płynach kosmetycznych, maściach przeciw wysyp­kom

• i podrażnieniom skóry, w pastach do zębów i płynach do płukania jamy ustnej;

• chlorofil — barwnik zielonych części roślin. Rozpuszcza się w al­koholu, eterze, tłuszczach i parafinie. Działa na skórę wybitnie kojąco. Wyciąg roślinny sporządza się jako nalewki alkoholowe, napary i odwary;

• hydrolat kwiatowy — wodny wyciąg kwiatów, zawierający bio­logicznie czynne fitoenzymy.

Najprostszymi preparatami z grupy płynów i toników są alkoho-lowo-wodne roztwory kwasu mlekowego lub cytrynowego z do­datkiem substancji higroskopijnych.