REFERAT
,,Wpływ ćwiczeń artykulacyjnych i słuchu fonetycznego na stan wymowy dzieci''
Opracowała:
Barbara Mozal
Mowa w dużej mierze wpływa na całokształt rozwoju dziecka, a szczególnie na jego powodzenia w szkole. Daje możliwość precyzyjnej komunikacji, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie swoich myśli, własnych opinii i uczuć. Poziom językowej komunikacji w dużej mierze determinuje możliwości człowieka. Sposób komunikowania się wpływa na sukcesy edukacyjne, zawodowe oraz stosunki z innymi ludźmi.
Zaburzenia i wady wymowy w znacznym stopniu utrudniają osiąganie sukcesów w szkole, dlatego jedno z zadań intensywnego przygotowania dziecka do szkoły polega między innymi na roztoczeniu troskliwej opieki nad ostatnią fazą kształcenia się mowy, tak aby była ona dojrzała, gdy dziecko wstąpi w progi szkolne. Chodzi przy tym nie tylko o bogaty na miarę wieku zasób słownikowy, o logiczną, składniową i gramatyczną formę wypowiedzi, ale też o czystą i wyraźną wymowę.
Gdyby rozwój mowy wszystkich dzieci przebiegał prawidłowo wystarczyłyby tradycyjne, ujęte programem zajęcia ortofoniczne. Niestety tak nie jest, gdyż część dzieci jeszcze w wieku sześciu lat dotknięte jest różnorakimi zaburzeniami mowy.
Dzieci w przedszkolu przejawiają najczęściej:
kłopoty artykulacyjne wynikające z naśladownictwa złego wzoru mowy, trudności motoryczne, nieprawidłowe nawyki utrwalone w okresie kształtowania się mowy, seplenienie, reranie, nieprawidłowe wymawianie,
brak dźwięczności w realizacji głosek dźwięcznych, wynikające z zaburzenia słuchu fonematycznego (fonemowego),
jąkanie funkcjonalne, wynikające z różnych przyczyn np.: zaburzeń koordynacji narządów: oddechowego, fonacyjnego, artykulacyjnego.
Według B. Rocławskiego są to istotne zaburzenia mające wpływ na przyswojenie umiejętności czytania i pisania. Z tego też względu, jako jednym z warunków pracy z dziećmi według jego metody, jest ukończenie przez nauczycielki kursu z zakresu Glottodydaktyki, dzięki któremu wprowadzone w zagadnienie będą mogły usuwać lżejsze przypadki we własnym zakresie, stosując odpowiednie ćwiczenia. Należą do nich:
- ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne
Warunkiem prawidłowego wymawiania głosek jest sprawne działanie narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga określonego układu artykulacyjnego i określonej pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, jak pianiści ćwiczą sprawność palców.
Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów języka, warg i podniebienia miękkiego, gdyż brak sprawności artykulacyjnej utrudnia dokładne powtarzanie głosek w izolacji.
- ćwiczenia oddechowe
Odpowiednie ćwiczenia oddechowe usprawniają aparat oddechowy, zwiększają pojemność płuc, kształcą ruchy przepony, uczą ekonomicznego zużywania powietrza w czasie mówienia, różnicują fazy oddychania (wdech - wydech), wydłużają fazę wydechową. Aby ćwiczenia te spełniły swój cel, powinny być przeprowadzane w miarę możliwości na otwartej przestrzeni, natomiast jeśli odbywają się w sali - konieczny przy otwartych oknach.
ćwiczenia słuchowe i słuchu fonematycznego mającego na celu różnicowanie dźwięków mowy, uchwycenie kolejności głosek w wyrazie, odróżnianie głoski dźwięcznej od ich bezdźwięcznych odpowiedników.
W przypadku słuchu fonematycznego jednostką różnicująca jest fonem. Nie różnicowanie fonemów powoduje najistotniejsze zakłócenia w procesie komunikacji językowej słownej, zarówno w odbiorze, jak i przekazywanie informacji.
Ten zwiększony zasób wiedzy językowej przyswojony przez dzieci w czasie zabaw i zajęć, na których z łatwością dzieci potrafią odróżnić głoski trwałe, dźwięczne, bezdźwięczne, ustne, nosowe, wykorzystywany jest w nauce czytania i pisania.
Dzieci potrafią poprawnie nazywać głoski w izolacji bez pogłosu ,,y'' np.: wymawiają ,,b'', a nie ,,by'', ,,t'', a nie ,,ty''. Ułatwia im to opanowanie płynnego czytania, pozwala uniknąć błędów przy czytaniu takich wyrazów jak: ,,staw'', ,,chleb'' itp., które należy odczytać ,,staf'', ,, chlep'', gdyż na końcu wyrazu występuje utrata dźwięczności. Prowadzenie w/w ćwiczeń przyczynia się do usunięcia wielu wad wymowy bez konieczności interwencji specjalisty, gdyż nie prędko zostaną zrealizowane założenia, by w każdej placówce przedszkolnej był logopeda.
Do realizacji powyższych ćwiczeń warto wykorzystać książkę pt:
,,Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat'', której autorkami są: Romana Sprawka i Joanna Graban. Prezentowana pozycja jest zbiorem grupowych zabaw logopedycznych. Ich celem jest rozbudzanie ciekawości aktywnością słowną oraz zwiększenie możliwości poprawnego i twórczego opanowania języka przez dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
Literatura:
G. Demelowa - ,,Elementy logopedii''; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
H. Mystkowska - ,,Rozwijamy mowę i myślenie dziecka w wieku przedszkolnym''; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
E. Sachajska - ,,Uczymy poprawnej wymowy''; Biblioteka Pedagogiczna Nauczyciela Przedszkola, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1987,
R. Sprawka, J. Graban - ,,Logopedyczne zabawy grupowe dla dzieci od 4 do 7 lat'', Wydawnictwo Harmonia,
B. Rocławski - ,,Poradnik fonetyczny dla nauczycieli''; Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.