Funkcje środków dydaktycznych

 Do ważnych funkcji w procesie kształcenia jest umożliwienie uczniom poznania otaczającej ich rzeczywistości, ukształtowania ich postaw, uczuć wobec otaczającego świata. W nawiązaniu do tej roli przypisuje się środkom dydaktycznym cztery funkcje, które mają za zadanie:

• poznawanie rzeczywistości,

• zdobywanie wiedzy o rzeczywistości,

• kształtowanie pojęć emocjonalnego nastawienia do świata realnego,

• rozwijanie działalności przekształcającej rzeczywistość.

Poznawanie rzeczywistości najlepiej odbywa się przez nią samą. Pomocne mogą tu być lupy, mikroskopy, aparaty fotograficzne, kamery telewizyjne. Pośredni kontakt z rzeczywistością odbywa się przez obserwację nagrań i ilustracji. Postać uogólniona w tej funkcji to środki takie jak: mapy, globusy, diagramy.

Podręczniki szkolne są środkiem dydaktycznym w procesie zdobywania wiedzy o rzeczywistości. Obok podstawowych podręczników w miarę rozwoju technicznego pojawiły się takie udoskonalenia jak np. kserokopiarki. Umożliwia to udostępnienie jednego egzemplarza tekstu większej ilości uczniów.
Bardzo dobrym udoskonaleniem jest zastosowanie w procesie kształcenia maszyn dydaktycznych, czytników lub komputerów. Uczniowie mogą wybrać to co najważniejsze w danym tekście.
Funkcjami środków dydaktycznych, o których warto wspomnieć jest: kształtowanie emocjonalnego stosunku do rzeczywistości oraz działanie przetwarzające świat realny.
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z czynnikami pobudzającymi młodzież do wzruszeń, emocji, przemyśleń osobistych. Są to takie środki jak: płyty przeźrocza, taśmy z nagraniami. Nauczyciel wykorzystujący w pracy dydaktycznej takie elementy staje się jakby promotorem uczuć, postaw, także motywacji wychowanków.

Duże znaczenie w procesie kształcenia znalazł komputer służący jako środek analizowania, przetwarzania, sprawdzania osiągnięć. Aktualnie duży nacisk wywiera się na edukację informatyczną dzieci i młodzieży. Podstawowa wiedza o budowie, zastosowaniu i użytkowaniu komputera powinna być przekazywana w każdej szkole. Oczywiście powinna być poparta praktyką. Komputery, które nie tylko sterują procesem uczenia się, ale wspomagają proces doboru materiału do kształcenia się. Opracowują treści programowe. Są bardzo pomocne w systemie zarządzania oświatą.

Techniczne środki dydaktyczne znalazły największe zastosowanie w szkołach zawodowych przygotowujących młodzież do przyszłej pracy o danej specjalności. Duży zasób narzędzi pracy, środków technicznych służy wykwalifikowaniu przyszłego społeczeństwa. Środki dydaktyczne w kształceniu zawodowym obejmują:

• wyposażenie szkoły, do którego zaliczamy stoły laboratoryjne, tablice, maszyny, urządzenia, stanowiska szkoleniowe w warsztatach (CKP) itp.

• wyposażenie stanowiska pracy nauczyciela, w skład którego można zaliczyć modele, foliogramy, komputery wraz z materiałami do nauczania itp.

• wyposażenie ucznia, obejmujące głównie przybory do pisania, przyrządy kreślarskie, pomiarowe, laboratoryjne, narzędzia (warsztatowe), książki, instrukcje, zeszyty itp.

Aby proces kształcenia bardziej efektywnym, dąży się do stosowania różnorodnych metod i środków technicznych. Szczególne miejsce w racjonalnie zorganizowanym procesie kształcenia i doskonalenia zajmują zwłaszcza środki audiowizualne ze względu na ich szerokie zastosowanie w praktyce pedagogicznej. Środki te mogą być wykorzystywane w celu:

• wprowadzenia do dyskusji, stworzenia sytuacji problemowej,

• ilustracji treści podawanych werbalnie (ustnie),

• podsumowania i utrwalenia wiadomości,

• uzupełnienia i rozszerzenia tematu zajęć,

• jako samodzielny materiał informacyjny,

• jako środek weryfikacji słuszności i dokładności wyobrażeń i pojęć,

• jako środek zastosowania teorii w praktyce,

• jako środek sprawdzający stopień opanowania wiedzy.

Proces dobierania środków dydaktycznych powinien prowadzić do wskazania tych środków, którymi najbardziej skutecznie można wzbogacić proces kształcenia (nauczania-uczenia się).