1. Pojęcie i rodzaje
Polityka protekcyjna - ochrona rynku wewnętrznego i rodzimych przedsiębiorców przed zagraniczną konkurencją (skrajne - autarkia)
Polityka wolnego handlu - działania państwa mające na celu zniesienie istniejących ograniczeń dla przepływu czynników produkcji, towarów i usług - paradygmat ekonomii klasycznej
współcześnie rzadko stosowane w czystej postaci - dążenia do liberalizacji - powolnie idzie. Ramy instytucjonalne dla procesu liberalizacji wyznacza WTO i regionalne organizacje państw służące ich integracji
2. Przyczyny istnienia międzynarodowej wymiany handlowej - teorie handlu zagranicznego
Teoria kosztów absolutnych - Smith - absolutne różnice kosztów wytwarzania dóbr mierzone nakładami pracy - gdy jeden wytwarza taniej a drugi drożej
Teoria kosztów komparatywnych (względnych) - Ricardo - każdy kraj powinien skupić się na produkcji oraz eksporcie tych dóbr, których względne koszty produkcji są mniejsze niż w innych krajach a uzyskane środki przeznaczyć na import towarów produkowanych taniej za granicą - ważny jest też kurs walut.
Sposoby polepszenia konkurencyjności według tej teorii:
- podejmowanie działań zwiększających wydajność pracy
- obniżenie kosztów pracy
- oddziaływanie na kurs tak, by towary krajowe były tańsze
Krytyka - zbyt wiele uproszczeń, nie zawsze jest korzyść dla wszystkich - daleko posunięta specjalizacja ma negatywne konsekwencje zwłaszcza dla słabiej rozwiniętych państw
Teoria obfitości zasobów - Hekscher, Ohlin, Samuelson - ceny czynników produkcji zależą od ich dostępności w poszczególnych krajach.
Paradoks Leontiefa - należy wziąć pod uwagę kwalifikacje zawodowe pracowników, nie tylko kapitał i pracę.
M.V. Posner - teoria luki technologicznej - głównym czynnikiem decydującym o strukturze handlu zagranicznego jest postęp techniczny
wymiana międzygałęziowa i wewnątrzgałęziowa
3. Bilans płatniczy państwa
Bilans płatniczy - finansowe odzwierciedlenie stosunków handlowych wiążących dany kraj z zagranicą
aktywa i pasywa, Polska - NBP przedstawia sejmowi
3 części:
- bilans obrotów bieżących
- bilans obrotów kapitałowych - rachunek kapitałowy, inwestycje ważne
- bilans obrotów wyrównawczych - zmiana stanu oficjalnych rezerw walutowych (w tym SDR-ów)
W ujęciu księgowym zawsze będzie to wszystko w stanie równowagi
4. Protekcjonistyczna polityka handlowa
4.1. Uzasadnienie i krytyka
Protekcjonizm wychowawczy - obrona rodzimej produkcji przemysłowej w fazie rozwoju
względy bezpieczeństwa i obronności - problem które z nich są ważne
ochrona rynku pracy - marnotrawstwo zasobów
polepszenie bilansu płatniczego - cłowo powoduje odpowiedź innych
4.2. Instrumenty protekcjonistycznej polityki handlowej
- cło - w UE brak indywidualnej polityki celnej
- kontyngenty - ilościowe lub wartościowe ograniczenia towarów importowanych
skutki - spadek podaży towarów importowanych, wzrastają ich ceny
- bariery pozataryfowe - np/ standardy
- opłaty wyrównawcze - przy antydumpingu uzasadnione
- subwencje eksportowe - bezpośrednie lub pośrednie (dumping)
- embargo
5. Tendencje liberalizujące w handlu międzynarodowym
5.1. Liberalizacja w ramach GATT/WTO
- 1949 - GATT
- 1994 - 8 runda negocjacji - WTO - Genewa - GATS, WRIPS
Zasady WTO:
- traktowanie obcych towarów na równi z krajowymi
- klauzula najwyższego uprzywilejowania - nie dotyczy stref wolnego handlu
- wzajemność korzyści i ustępstw
- zasada uczciwej konkurencji
- zasada swobodnego dostępu do rynku
- zasada kompromisowego rozstrzygania sporów między państwami członkowskimi - DSB
- wyjątki
regionalizacja w handlu międzynarodowym i zagrożenia z niej wynikające
5.2. Formy regionalnej wspólnoty i integracji międzynarodowej
- umowy handlowe i kooperacyjne
- strefa wolnego handlu (EFTA, NAFTA)
- unia celna - Mercosur
- wspólny rynek (swoboda przepływu czynników produkcji)
- wspólnota gospodarcza - koordynacja polityki monetarnej i fiskalnej
- unia walutowa
- unia polityczna
6. Integracja w ramach UE
1951 - EWWiS
1957 - EWG, EWEA - Traktat Rzymski
1992 - Maastricht - utworzenie UE
1997 - Amsterdam
1999 - UGiW i EBC, Euro
2000 - Nicea
2004 - konstytucja europejska
charakter prawny UE:
3 filary - WE,EWA; wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa; współpraca w dziedzinie spraw wewnętrznych i sprawiedliwości
wolności traktatowe:
- przepływu towarów
- przepływu osób
- zakładania przedsiębiorstw
- przepływu kapitału
Instytucje wspólnotowe:
Rada Europejska, Rada Wspólnot Europejskich, Komisja Europejska, Parlament Europejski, ETS