1. POJĘCIE PRAWA

Istnieją dwa pojęcia znaczenia prawa: podmiotowy, przedmiotowy.

W ujęciu przedmiotowym - zespół norm (reguł) postępowania.

Skąd biorą się normy postępowania?

Współcześnie przeważający pogląd:

-są tworzone lub co najmniej muszą być zaakceptowane przez państwo (prawo jest tam,gdzie jest państwo).

Cecha charakterystyczna norma prawnych:

prawo jest gwarantowane przymusem państwowym = państwo stoi na straży przestrzegania prawa

W ujęciu podmiotowym- sfera możliwości postępowania. (`'bo prawo moje'')

Każde prawo składa się z 2 uprawnień.

Uprawnienie do korzystania

Uprawnienie do pobierania pożytków

Uprawnienie do obciążenia (np. hipoteza)

Uprawnienie do rozporządzenia (np. umowy - wynajęcia)

Uprawnienie do ochrony ( np. państwo zapewnia ochronę)

Jak inni reagują na moje prawa?

Sfera możliwości jest przyznana i zabezpieczona przez prawo o znaczeniu przedmiotowym.

2. NORMA PRAWNA I PRZEPIS PRAWA

Norma prawna - elementarna część prawa(podst.reguła postępowania)

Normy prawne - zawarte są w AKTACH NORMATYWNYCH (konstytucja, ustawa, rozporządzenie, itd.zwanych źródłami prawa)

Akty normatywne - źródła prawa

Przepis prawa - elementarna część aktu normatywnego, (wyodrębnionym) artykułem, paragrafem, ustępem, zdaniem.

p.prawny stanowi jednostkę redakcyjną tekstu prawnego, jest wyrazem językowym

RELACJA POMIĘDZY NORMAMI A PRZEPISAMI

Przepisy zawierają normy prawne i służą do zakodowania norm prawnych.

Normy znajdują się w przepisach.

3. BUDOWA NORMY PRAWNEJ

Każda n. pr. zbudowana jest z 3 elementów:

-hipoteza - opis sytuacji w której ma być zastosowana norma prawna

-dyspozycja - określenie nakazanego w danej sytuacji zachowania ( co należy zrobić, gdy znajdziemy się w stuacji

określonej przez hipotezę)

-sankcja - określenie negatywnych skutków niedostosowania się do nakazu ( co się stanie, jeżeli będąc w

syt.określ. przez hipotezę nie

zastosujemy się do dyspozycji)

np. Wsiadając do autobusu należy skasować bilet pod karą grzywny.

Przepis 1. Matka, która zabija dziecko w czasie porodu pod wpływem jego przebiegu podlega każe pozbawienia wolności.

H - matka rodząca dziecko

D - nie zabijaj dziecka

S - pozbawienie wolności

Np. czynność prawna dokonywana w stanie wyłączającym świadomość jest nieważna

H - wyłączenie świadomości

D - nie dokonuj czynności prawnych

S - nie dokonane skutki, które chciałeś osiągnąć

Np. partia polityczna działająca w sposób sprzeczny z prawem podlega wykreśleniu z rejestru.

H - działająca partia polityczna

D - nie działająca w spos.zgodny z prawem

S - wasza partia będzie wykreślona z rejestru.

4. RELACJA POMIĘDZY NORMĄ PRAWA I PRZEPISAMI PRAWA

1.N. zawiera się w jednym przepisie

2. N. jest podzielona pomiędzy kilka przepisów

ART…§1 KK:

Kto czyni przygotowania do zbrodni określonej w Art. 122 KK , podlega każde pozbawienia wolności.

3. Jeden przepis zawiera kilka norm

Art. 227 KK :

Kto pozbawia Polski pieniędzy albo z pieniądza usuwa oznakę….. podlega każe pozbawienia wolności.

v. WYKŁADNIA PRAWA

- zespół czynności zmierzających do ustalenia właściwych treści norm prawnych, zawartych w przepisach

- polega na właściwym odczytaniu norm prawnych z przepisów

- to interpretacja prawa

Zasady wiodące : Clara non sunt interpretanta - jasne , nie podlega wykładni

Interpretatio cessant In claris - interpretujemy tak długo , aż stanie się jasne

RODZAJE WYKŁADNI PRAWA :

1. Ze względu na metodę:

1. Wykładnia słowna (językowa, gramatyczna) -bierzemy pod uwagę zasady j.polskiego(domniemane użycie języka powszechnego)

2. W. celowościowa (jest odstępstwem od wykł.językowej), chodzi o określenie po co ustawa została wydana i interpretację przepisów tak, by ten cel osiągnąć

3. W. systemowa

*wewnętrzna - ustalenie znaczenia przepisó w kontekście ich lokalizacji w strukturze aktu

prawnego

np. osoby fizyczne i prawne

1. Część ogólna cz.o.

2. Część os. Fiz. O.f.

3. Część os.prawnej (w przepisie tym jest użyta osoba) O.p. (gdzie w tekście przepisów prawnych znajduje się przepis)

*zewnętrzna - ustalenie znaczenia przepisów poprzez odwołanie się do postanowień innych aktów

prawnych

d)W. historyczna - uwzględnienie kontekstu ustalenia ustawy ( znaczenia pojęć i zasad systemu prawnego

w momencie uchwalenia ustawy jak również ówczesnego stanu prawnego i celów ustawowych)

2. Ze względu na podmiot :

1. W. autentyczna - dokonywana przez organ, który dany akt prawny wydał

2. W. legalna - dokonywana przez organ, który jest do tego uprawniony przez prawo

3. W. praktyczna - dokonywana przez organ w trakcie ( w procesie) stosowania prawa (np.sądy..)

4. W. doktrynalna - dokonywana przez interpretatorów prawa (profesorów prawa)

3. Ze względu na moc obowiązywania:
a) w. o mocy powszechnie obowiązującej (obowiązująca wszystko; wiąże adresatów danego aktu

normatywnego w każdej sprawie)

Niegdyś- do 1997r. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY miał prawo dokonywać powszechnie obowiązującej wykładni ustaw.Dzisiaj T.K. nie mają takiego charakteru; taki charakter ma W>AUTENTYCZNA (organ,który tą wykł.wydał)

b) w. o ograniczonej mocy wiążącej (w. wiążąca w danej sprawie)

tego typu charakter mają orzeczenia TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO - orzeczenia NSA (Narodowy Sąd Administracyjny),podjęte w składzie 7 sędziów

c)W. nie mająca mocy wiążącej - doktrynalna

4. Ze względna wynik:

a) w. rozszerzająca - interpretująca dany przepis szerzej niż wynikałoby to z wykładni językowej

b) w. ścieśniająca - interpretujaca dany przepis węziej niż wynikałoby to z w.językowej

c) w. stwierdzająca - interpretująca dany przepis zgodnie z jego w. językową

SYSTEM PRAWA

- to całokształt obowiązujących w państwie norm prawnych

- normy prawne wchodzące w skład systemu prawa przyjęło się dzielić na gałęzie

Gałąź prawa - grupa norm uznana za odrębną w stos.do innych norm prawnych

-zazwyczaj stosuje się 2 kryteria takiego podziału :

1. przedmiot regulacji ( jednorodność materii regulow.przez dane normy)

2.metoda regulacji(charakter norm prawnych)

-przykładowo wyróżnia się prawo konstytucyjne, p.administracyjne,p.karne,p.cywilne,p.pracy,p.finansowe.

System prawa zbudowany jest HIERARCHICZNIE co znaczy, że normy są uporządkowane wg. Ich reguł.

Ranga normy prawnej w systemie zależy od tego w jakims AKCIE NORMATYWNYM się ona znajduje.

NORMA PRAWNA zawarta w akcie NIŻSZEGO RZĘDU musi być zgodna z normą prawną zawartą w akcie WYŻSZEGO RZĘDU.

Miejsce aktu normatywnego w systemie źródeł prawa określa KONSTYTUCJA.

Akty normatywne

- zwane są często źródłami prawa; wynika to z tego, że właśnie one określają jakie jest prawo.

- mogą mieć charakter powszechnie obowiązujący lub nie

- akty powszechnie obowiązujące , to takie, które skierowane są do wszystkich obywateli ( konstytucja, ustawy, rozporządzenia,itp.)

- katalog powszechnie obowiązujących źródeł prawa ma charakter zamknięty - oznacza to,że normy powszechnie obowiązujące mogą być zawarte tylko w tych aktach prawnych ,które zawarte są przez konstytucję ( konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego

Istnieją też tzw. AKTY PRAWA WEWNĘTRZNEGO; są one wydawane przez organy administracji wyższego rzędu dla organów administracji im podporządkowanym. Nie wiążą obywateli. (np. minister wydaje akt np.dla Urzędu Pracy);

Brak katalogu aktów prawa wewnętrznego; należą do nich:

Zarządzenia, umowy, instrukcje, wytyczne, pisma ogólne…

POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE ŹRÓDŁA PRAWA:

A) KONSTYTUCJA- akt o najwyższej mocy prawnej,

-decyduje o pozycji w systemie i merytorycznym zakresie innych aktów prawnych

-zawiera reguły interpretacyjne dotyczące poszczególnych ………… prawa

-wyznacza zakres praw i obowiązków obywateli

- powołuje do życia i określa kompetencje organów

B) USTAWA - podstawowy akt prawny w ramach systemu prawnego

-zasada domniemania regulacji ustawowej ( jeżeli nie jest nic innego wyraźnie powiedziane to prawo powinno być stanowione w formie ustawy)

- zasada omnipotencji ustawodawczej ( w formie ustawy można uregulować każdą materię, chyba ,że konstytucja stanowi inaczej;

Omnipotencja-wszystko można regulować w ustawie.

C) ROZPORZĄDZENIE; aby można było wydać rozporządzenie konieczne jest

-szczegółowo upoważniona ustawa(?)

KTO?

Organ właściwy do wydania rozporządzenia

CO?

Zakres spraw …………………….do uregulowania

JAK?

Wytyczne dotyczące treści aktu

Konstytucja również wskazuje kto może być upoważniony do wydania rozporządzenia:

-prezydent RP

-Rada Ministrów

-prezes Radny Ministrów

-minister kier.dział. adiministr.rządowej

Przewodniczący określonyc w ustawach komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów

- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Konstytucja

Ustawa

Rozporządzenie

D) UMOWY MIĘDZYNARODOWE w systemie źródeł prawa

Istnieją 3 typy umów międzynarodowych

1)U. M. niewymagające ratyfikacji ( umowa podpisana tylko prze z ministrów)

2)Ratyfikowane u.m. (bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie)

Ratyfikacja - uroczyste podpisanie przez Prezydenta

3) U.M. ratyfikowana ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ( Parlament uchwala zgodę na ustanowienie ustawy; podpisuje minister; parlament wydaje zgodę;podpisuje prezydent)

KONSTYTUCJA

UMOWA MIĘDZYNARODOWA ratyfikowana za uprzednią zgodą wydaną w ustawie

USTAWA

ROZPORZĄDZENIA INNE RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE

---