Wykład 29.05.2001 Psychologia społeczna

podejście polega na zwróceniu uwagi na status chorego psychicznie (sugeruje, że obłęd istnieje w oku obserwatora, a nie w obserwowanym

Przedstawiciele: Thomas Scheff, Theodore Sarbin, D. Rosenhan, E. Goffman „Człowiek w teatrze życia codziennego”

Pojęcia:

• rola społeczna - wzór zachowania skojarzony z pozycją społeczną (ojciec, nauczyciel, pacjent)

• łamiący normę - ktoś, kto zaburza lub niszczy regułę uzgodniona w danym środowisku społecznym

• łamanie reguły - zachowanie, które w sposób jawny łamie uzgodnione reguły grupy (przestępstwo, pijaństwo, brak wychowania)

• łamanie reguły szczątkowej - pogwałcenie normy, która explicite (w sposób jawny) nie wpada w kategorię danej reguły. W efekcie inni mogą oznaczyć (zaetykietkować)

łamiącego regułę jako psychicznie chorego.

• odchylenie (dewiacja) - reakcja innych ludzi na łamiącego regułę (oznacza REAKCJĘ LUDZI NA DaNE ZACHOWANIE, nie zaś samo to zachowanie)

• etykietkowanie - określenie roli osoby w publiczny sposób, osoba raz zaetykietkowana (np. jako były pacjent psychiatryczny) jest przywiązana do wielu konsekwencji tej roli

• stygmat (piętno) - osoba napiętnowana (naznaczona) jest kimś, czyja tożsamość jest zdyskredytowana (podważona); „psychicznie chory”, „były pacjent psychiatryczny”

• kariera dewianta (wg Scheffa) - sekwencja ruchów z jednej naznaczonej pozycji do drugiej, w sektorze społecznego systemu, którego funkcja jest sprawowanie społecznej kontroli (ruch z jednej pozycji do drugiej, z których obie są naznaczone)

Zachowanie „nieobecne” (away - Goffman) łamie regułę (szczątkową) zaangażowanie w interakcje - głównie schizofrenik

1. Przyczyny (źródła Scheff)

1. defekty organiczne

2. psychologiczne (wychowanie)

3. stres (np. deprywacja snu, pokarmowa)

4. działania wolicjonalne (impresjonizm, dadaizm)

2. Częstość łamania reguł szczątkowych

1. łamanie ignorowane lub zaprzeczane

2. reakcja otoczenia zmienia status łamiącego reguły

3. Uczenie się roli dewianta

Konieczne jest: elementy roli + motywacja do jej odgrywania

1. stereotypy obłędu

2. stereotypy w mediach

4. Mechanizm stawania się chorym psychicznie

1. podatność na sugestie w trakcie osobistego kryzysu

decyduje zachowanie, które wzbudza strach, wstyd, obrzydzenie

potencjalny pacjent jest wrażliwy na „wskazówki” ukryte w zachowaniu otoczenia

otoczenie - kontakt z: lekarzem rodzinnym, księdzem, policjantem, psychiatrą

2. subtelne nagradzanie oferowane przez profesjonalistów za zaakceptowanie roli pacjenta psychiatrycznego

procedura przyjęć do szpitala psychiatrycznego

• przyjęty jest pasywny

• zwolniony jeśli autoprezentacja jako:

• efektywny interpersonalnie

• zdolny do samokontroli

3. zaetykietkowanie przez diagnozę

strategia konsekwentna: „lepiej leczyć kogoś, kto nie jest chory, niż nie leczyć tego, kto

może być chory”

efekt decyzji silniejszy jeśli:

• większy prestiż diagnosty

• diagnosta jest psychoanalitykiem

4. karanie za próby powrotu do roli osoby „normalnej”: Sytgmat (pietno)

etykieta choroby psychicznej jest silniejsza niż wszystkie pełnione role

brak formalnych rytuałów usuwających ją

stygmat instytucjonalizacji rozciąga się na bliskich

efekt stygmatyzacji dotyczy nie tylko hospitalizacji

Podsumowanie - podejście integracyjne

1. pomiędzy szkołami (psychoanaliza i podejście poznawczo - behawioralne; psychoanaliza zainteresowana irracjonalnymi przekonaniami o sobie, podejściem tutaj-i-teraz)

2. Eklektyzm - każda teoria i technika, która „pracuje” najlepiej z danym problemem i danym pacjentem: stosowanie szerokiej gamy dostępnych technik / strategii interwencji

+ Weiner - efektywną terapię definiuje nie jej etykieta lecz to, na ile dobrze wychodzi naprzeciw potrzebom klienta. Ten, kto szuka pomocy, chce rozwiązania swojego problemu, a nie intelektualnych dyskusji o filozofii zachowań człowieka.

• Eysenck „misz- masz teoretyczny, galimatias procedue i terapii”. Eklektyzm to zaznajomienie się z wieloma podejściami ale kompetencje w żadnym, myślenie grząskie i niezogniskowane

+ Lazarus - nie jest konieczne (???) akceptowanie teorii, która za dana techniką stoi; propaguje tzw. podejście multi (wielo)modalne - stosuje techniki poznawczo - behawioralne (np. wyobrażeniowe), interwencje biologiczną (farmakoterapia) i strategie humanistyczne (np. ćwiczenie z pustym krzesłem)

• Współczesny trend w psychologii klinicznej

Integracja głównych perspektyw z czynnikami biologicznymi i społecznymi wielowymiarowe i integracyjne podejście bio - psycho - społeczne, wychodzące poza modele psychologiczne

www.student.e-tools.pl

26