Krystyna Baranowicz - Seksualne krzywdzenie dziecka

Trudności w określeniu rozmiarów zjawiska.

Brakuje precyzyjnej definicji tego zjawiska, co skutkuje m.in. trudnościami w określeniu jego rozmiarów.

Wg WHO: przemoc seksualna wobec dzieci oznacza nadużywanie dziecka do uzyskania przyjemności seksualnej przez osobny dorosłe i starsze.

Wykorzystanie seksualne ma miejsce gdy dziecko nie może odmówić kontaktów , ulega fizycznej przewadze i emocjonalnej presji sprawcy. Wyrządzają one krzywdę w czasie ich stosowania i w przyszłości.

Dzieckiem seksualnie wykorzystanym jest każda jednostka w wieku bezwzględnej ochrony jeśli osoba dojrzała seksualnie celowo lub przez zaniedbanie obowiązków społecznych i wynikających z odpowiedzialności za dziecko dopuszcza do zaangażowania dziecka aktywność seksualną by zaspokoić potrzeby seksualne dorosłego.

Seksualne molestowanie jest problemem w każdym społeczeństwie. Różnice w ilustrowaniu tego zjawiska wynikają z różnego pojmowania molestowania, różnych podejść np. co do wieku sprawcy, różnych technik badania, odległość czasowa między badaniem a zdarzeniem, próbą pomniejszania winy przez sprawcę.

Badanie Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego 1991 r.:

• Problem nadużyć jest mało znany; ofiary nie ujawniają swoich przeżyć, nie szukają pomocy.

• Problem w równym stopniu dotyka dzieci mieszkające na wsi i w mieście

• Co trzecie dziecko jest ofiarą molestowania

• W równym stopniu dotyczy chłopców i dziewczyn

• Dziewczynki częściej są wykorzystywane przez członków rodziny

• Chłopcy częściej są wykorzystywani przez osoby niespokrewnione

Spektrum zachowań sprawcy:

• Bez kontaktu cielesnego:

• Rozmowy o treści seksualnej

• Zmuszanie dziecka do oglądania praktyk seksualnych

• Opisywanie czynności seksualnych

Nie pozostawiają śladu na ciele; mogą również nie pozostawiać śladów w psychice. Ofiara po latach uświadamia sobie, że to zdarzenie było nadużyciem

• Z kontaktem cielesnym:

• Erotyczny dotyk bez penetracji genitalnej (dotykanie, całowanie, ocieranie, pobudzanie ręczne narządów dziecka lub zmuszanie dziecka do pobudzania narządów sprawcy)

• Penetracje seksualne (kontakty oralne, analne, udowe, ręczne, gwałty z użyciem przemocy i gróźb)

• Dziecięca prostytucja i pornografia

• Przemoc w wykorzystaniem innych form przemocy np. defekacja

Przemoc drastyczna, nawet terapeuci mają skłonność do zaprzeczania, „dzieło szatana”

Symptomy wykorzystania seksualnego:

Nieraz wykorzystanie nie pozostawia śladów na ciele. Sprawca i ofiara starają się ten fakt ukryć. Dziecko może szukać pomocy ale dorośli mu nie wierzą lub nie odczytują tego np. (broni się przed zostawaniem z kimś sam na sam, mówi, że się np. wujek wygłupiał i łaskotał). Ważne jest zaobserwowanie na czas symptomów wykorzystania:

• Somatyczne:

• Opuchlizny, siniaki, otarcia w okolicach intymnych

• Bolesność, urazy, uszkodzenia, infekcje narządów

• Bóle głowy, brzucha

• Nudności i wymioty

• Zaburzenia snu i jedzenia

• Moczenie się

• Związane z zachowaniem:

• Agresywność

• Wycofywanie się społeczne

• Trudności w relacjach rówieśniczych

• Trudności szkolne

• Działania autodestrukcyjne

• Przeseksualizowany język

• Zabawy o charakterze seksualnym

• Masturbacja




• Bunt ofiar i radzenia sobie z krzywdą przejawia się w dwóch formach:

• Dziecko wściekłe - agresywne wobec wszystkiego i wszystkich

• Dziecko żebrzące - czuje się winne, ale chce być kochane i akceptowane

Przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem wymaga przezwyciężenia jego wstydu, poczucia winy i nieufności. Należy dziecku pozwolić na dygresje, porzucanie tematu. Trzeba mieć pewność, że dziecko rozumie nasze pojęcia i że my rozumiemy pojęcia dziecka. Można odwołać się do inscenizacji. Do tematu powracać, by mieć pewność zrozumienia całej sytuacji. Na koniec należy dziecko uspokoić, złagodzić lęki z powodu ujawnienia, przekonać, że to nie jego wina. Trzeba też chronić je przed ciekawością otoczenia, wstydem, wątpienia w to, co ujawniło, okazywaniem litości lub wrogości. Kwestia sprawcy również decyduje o formie pomocy.

Sprawcy przemocy seksualnej

Odwoływanie się do doświadczenia nadużyć seksualnych w dzieciństwie przez sprawcę jest prawdopodobnie próbą usprawiedliwienia się. Z badań wynika, że większość sprawców przemocy seksualnej to mężczyźni i starsi chłopcy zarówno w stosunku do dziewczynek jak i chłopców.

Sprawcami są częściej członkowie rodziny i znajomi. Ogrom czynów to czyny kazirodcze.

Sprawców można podzielić na:

• Molestantów:

• Zafiksowanych - nie osiągnęli dojrzałości seksualnej dla związków rówieśniczych, kontakty z dorosłymi budzą wstręt, dzieci nie będą ich krytykować i porównywać z innymi czy odrzucać

• Regresyjnych - mają normalną orientację seksualną, jednak w pewnych warunkach np. stresie dzieci zastępują im dorosłych

Wykorzystują głównie podstęp

• Gwałcicieli

• 
  W działaniu dominuje złość

• W działaniu dominuje chęć posiadania władzy dziecko jest obiektem wyładowania emocji

• W działaniu dominuje sadyzm - satysfakcję seksualną osiągają przez zadawanie bólu

Wykorzystują głównie brutalną siłę i napaść

Matki często wiedzą o nadużyciu. Są pasywne, zależne, niezdolne do obrony dzieci. W wielu wypadkach nie reagują na wykorzystanie dziecka, a nawet kierują wykorzystaniem by nie musieć osobiście zadowalać np. męża . mogą same mieć doświadczenia tego typu z dzieciństwa, a wypierając ten uraz ze świadomości nie potrafią zauważyć symptomów u własnych dzieci. Rodziny takie charakteryzuje niedobór więzi emocjonalnych matki z dziećmi, a nawet to córki troszczą się o dom i zajmuje też seksualne funkcje matki. Rodziny izolują się. Do przemocy dochodzi często w rodzinach o wysokim stopniu religijności.

Nikogo nie można wykluczyć z kręgu podejrzanych sprawców. Często pomawia się osoby o nadużycia seksualne np. z chęci zemsty. Nie należy więc też nikogo pochopnie oskarżać.

Dlaczego dochodzi do seksualnego wykorzystania dziecka

Czynnikiem wyzwalającym jest zaspokojenie popędu seksualnego.

Czteroczynnikowy model seksualnego wykorzystania wg Finkelhorn'a:

• Motywacja - dziecko się wykorzystuje gdy alternatywy nie są dostępne lub nie satysfakcjonują. Ma największy wpływ na wykorzystanie

• Hamulce wewnętrzne - mogą zostać wyłączone np. przez alkohol, tolerancję środowiska

• Hamulce zewnętrzne - mogą zostać wyłączone np. przez zdominowanie matki przez ojca, izolację rodziny

• Opór dziecka - jego brak jest wynikiem słabości dzieci, uzależnienia od rodziców i stosowania przymusu

Winy nigdy nie ponosi dziecko, jeśli nadużycie stało się za jego zgodną nie jest ono traktowane jako współodpowiedzialne do 15 roku życia.

Przyczyny przekonania o winie dziecka:

• Winienie dziecka przez sprawcę

• Początkowa przyjemność z kontaktów i dążenie do nich (sprawca może zaspokoić potrzebę bliskości, dziecko nie zna innych form ich zaspokojenia)

• Dowartościowanie dziecka przez sprawcę więc dają dziecku poczucie ważności

• Presja emocjonalna sprawcy

• Niewiara w to, że ktoś zaufa dziecku

Zapobieganie seksualnym nadużyciom

Zwalczanie fałszywej wiedzy i oporu by poznać prawdę

• Czyny są odrażające i ludzie pomniejszają ich wymiar

• Naiwność powstrzymania dorosłych przed molestowaniem

• Programy przeciwdziałania patologii nie skutkują w przeciwdziałaniu nadużyciom

Postępowanie prewencyjne:

• Profilaktyka:

• Pierwotna - uprzedzenie o pojawieniu się ryzyka; programy zaradności, radzenia sobie ze stresem; kształtowanie pozytywnych relacji na drodze rodzic - dziecko; nagłaśnianie problemu

• Wtórna - odnosi się do grup ryzyka i interweniuje by nie pojawił się problem

• Trzeciorzędowa - odnosi się do działań po nadużyciu; programy terapeutyczne

Postępem jest nagłośnienie problemu w mediach, pojawienie się Telefonu Zaufania i telefonów interwencyjnych np. Niebieska Linia.

Pilna jest profilaktyka pierwotna nastawiona na dziecko, uświadamiające zagrożenia, uczące rozpoznawania ich, podpowiadania, gdzie zwrócić się o pomoc. Sukcesem w tej dziedzinie będzie sytuacja gdy dziecko będzie chciało i potrafiło wyjawić nadużycia.

Ważne jest też wychowanie seksualne, które powinno trwać od 2 roku życia. Dziecko powinno być świadome zagrożeń związanych z płcią i umiejętności wyjawiania sytuacji, mówienia „nie”. Niewiedza dzieci łatwiej doprowadzi do stania się przez nie ofiarami.