Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa
STRUKTURA
Przez pojęcie struktury rozumiane jest najczęściej rozmieszczenie elementów składowych i zespół relacji zachodzących między nimi, charakterystycznych dla danego systemu.
Według innego określenia struktura to ogół stosunków między częściami jakiejś całości i między nimi a całością.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA
Przedsiębiorstwo składa się z różnych elementów powiązanych ze sobą, w ten sposób aby przyczyniły się do osiągnięcia jego celu. Elementy te można łączyć na wiele sposobów i tworzyć różne struktury np. strukturę techniczną, produkcyjną, informacyjną, społeczną, organizacyjną.
Na strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa składają się stanowiska zajmowane przez ludzi z przypisanymi do nich zadaniami, uprawnieniami i odpowiedzialnością oraz występują między nimi powiązania, które prowadzą do powstania komórek organizacyjnych.
Według Zielenieckiego strukturą organizacyjną przedsiębiorstwa nazywa się ogół takich stosunków między częściami zorganizowanej całości oraz między nimi a całością, które mają znaczenie ze względu na jej organizację. Te wyróżnione rodzaje stosunków nazywa się więziami organizacyjnymi.
W strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa wyróżnia się więc dwa elementy:
więzi organizacyjne (zależności organizacyjne) - powiązania elementów struktury organizacyjnej
Więzami organizacyjnymi nazywa się relacje współzależności zachodzące pomiędzy elementami struktury, które mają znaczenie dla realizacji celów całego przedsiębiorstwa. Więzi organizacyjne wyrażają się przepływem informacji albo rzeczy, nasileń między częściami przedsiębiorstwa.
stosunki pomiędzy poszczególnymi częściami i pomiędzy nimi i utworzoną z nich całością
Statyczne ujęcie struktury organizacyjnej
obejmuje układ stanowisk pracy, układ jednostek i komórek organizacyjnych, pionów funkcjonalno - kompetencyjnych i innych większych elementów razem z wyznaczonymi między nimi zależnościami organizacyjnymi, rozmieszczeniem ludzi i środków ich działania, podział pracy, zakresu kompetencji i odpowiedzialności oraz system informacyjno - decyzyjny.
Dynamiczne ujęcie struktury organizacyjnej
obejmuje powiązania czynnościowe i funkcjonalne oraz obiegi strumieni zasileniowych, materiałowych, energetycznych i informacyjnych.
Można wyróżnić następujące typy więzi organizacyjnych:
służbowe (hierarchiczne)
to zależności podwładnych od przełożonych, które wyrażają się w uprawnieniu przełożonych do określania zadań podwładnym; jest to również możliwość organów wyższego stopnia do decydowania w sprawach rozpatrywanych przez organy stopnia niższego.
funkcjonalne
wyrażają się w pomaganiu i doradzaniu przy wykonywaniu funkcji i realizowaniu zadań
techniczne
polegają na wzajemnych zależnościach członków zespołu z działalności związanej z wymianą nasileń i informacji.
informacyjne
polegają na jednostronnym lub wzajemnym informowaniu się o stanach rzeczy i o ich zmianach.
W pojęciu instytucjonalnym struktura organizacyjna przedsiębiorstwa stanowi zespół podmiotów gospodarczych o różnym stopniu samodzielności i niezależności powiązanych ze sobą więzami podporządkowania i więzami współzależności, które pozostają pod wspólnym kierownictwem.
W znaczeniu praktycznym przedsiębiorstwo składa się z poszczególnych jednostek organizacyjnych, w skład których wchodzą ich wewnętrzne komórki organizacyjne, które składają się z poszczególnych stanowisk pracy.
Podstawowym elementem przedsiębiorstwa w jego zarządzaniu jest komórka organizacyjna, a w sferze produkcyjno - usługowej jednostka organizacyjna.
Wyodrębnienie organizacyjne komórki organizacyjnej następuje wówczas, gdy jednostce tej można przyporządkować określony cel lub cele, zadania i funkcje.
Komórka organizacyjna powstaje w wyniku podziału celu, zadań i funkcji przedsiębiorstw. Jest ona najprostszą całością organizacyjną utworzona z zespołu ludzi, ze środków ich działania i kierowana przez jednego przełożonego. Komórkę organizacyjną można traktować jako sumę stanowisk pracy zgrupowanych w odpowiednie zespoły.
Stanowisko jest najprostszym i jednocześnie podstawowym zbiorem zadań, funkcji i czynności przypisanych jednemu pracownikowi.
Do wyodrębnienia jednostek organizacyjnych oprócz podziału funkcji, celów i zadań stosuje się też inne kryteria tj. terytorialny zakres działania, specjalizację działalności i inne.
Jednostki i komórki organizacyjne tworzą większe i mniejsze całości zorganizowane. Każda całość zorganizowana składa się z członu kierowniczego i wykonawczego. Oba te człony realizują zawsze cele przedsiębiorstwa.
W każdym przedsiębiorstwie można wyróżnić jego sferę wewnętrzna i zewnętrzną.
Sfera wewnętrzna obejmuje działalność wewnętrzną przedsiębiorstwa, natomiast sfera zewnętrzna obejmuje współdziałanie przedsiębiorstwa z otoczeniem na rzecz, którego przedsiębiorstwo działa.
Wewnętrzna sfera przedsiębiorstwa tworzy to wszystko co jest objęte jego strukturą wewnętrzną.
Sfera zewnętrzna obejmuje wymianę zasileń informacyjnych, energetycznych i materiałowych z otoczenia do przedsiębiorstwa oraz wymianę efektów działalności przedsiębiorstwa od niego do otoczenia.
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
Określa się ją jako złożony proces istotnych zmian w przedsiębiorstwie, którego celem jest bieżące czyli operacyjne i długofalowe czyli strategiczne kształtowanie cech jego podmiotowości pod kątem zmian w otoczeniu i wewnętrznych potrzeb samego przedsiębiorstwa.
Przez restrukturyzację przedsiębiorstwa są rozumiane zmiany struktury produkcyjnej i organizacyjnej przedsiębiorstwa w odniesieniu do techniki, technologii, form organizacji produkcji, systemu zarządzania oraz jego statusu prawno-organizacyjnego.
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa oznacza więc zasadniczą przebudowę jego struktury.
Rozróżnia się kilka rodzajów restrukturyzacji:
Z punktu widzenia dostosowania bieżącego i rozwoju przedsiębiorstwa rozróżnia się dwa rodzaje restrukturyzacji:
Naprawcza
Celem restrukturyzacji naprawczej jest odwrócenie niekorzystnych tendencji ekonomicznych, przede wszarskim braku płynności finansowej. Restrukturyzacja to ma charakter zmian doraźnych.
Do głównych cech tej restrukturyzacji należą:
selektywne prowadzenie działań restrukturyzacyjnych, które obejmują tylko wybrane obszary działalności przedsiębiorstwa i dotyczą okresu od jednego roku do dwóch lat;
poprawa wyniku finansowego przede wszystkim przez pełniejsze wykorzystywanie rezerw w przedsiębiorstwie;
koncentracja na utrzymaniu dotychczasowej produkcji
osiąganie przez przedsiębiorstwo szybko odczuwalnych korzyści
Rozwojowa
Restrukturyzacja rozwojowa jest oparta na decyzjach strategicznych przedsiębiorstwa i obejmuje okres od 2 do 5 lat.
Efektem tej restrukturyzacji jest przyspieszenie rozwoju przedsiębiorstwa przez wykorzystanie istniejących szans.
Do cech zalicza się:
Dokonywanie na szeroką skalę zmian jakościowych i strukturalnych w tym wyjście po za dotychczasowy zakres działalności przedsiębiorstwa;
wysoka innowacyjność techniczna i produkcyjna i marketingowa
Ponad przeciętne ryzyko podejmowania przedsięwzięć
antycypacyjne rozwiązywanie problemów.
Z punktu widzenia obszarów zmian wyróżnia się dwa rodzaje restrukturyzacji:
Operacyjna
Przez restrukturyzacje operacyjną rozumiane są zmiany w podstawowej działalności gospodarczej czyli produkcji, handlu lub usługach i związanych z nią zasobach przedsiębiorstwa czyli ludziach, środkach rzeczowych i organizacyjnych.
Obejmuje ona zmiany w podstawowej działalności gospodarstwa, które wyraża się zyskiem lub stratą operacyjna. Ma ona swoje odbicie w zmianach stanu i struktury aktywów przedsiębiorstwa.
Finansowa
Restrukturyzacja finansowa obejmuje zmiany w gospodarce pieniężnej przedsiębiorstwa czyli w kapitale obrotowym, w kontach i źródłach finansowania.
Własnościowa
Uzupełnieniem tych dwóch obszarów zmian jest restrukturyzacja własnościowa.
W jej ramach dokonuje się prywatyzacje przedsiębiorstw państwowych, polega ona na istotnych zmianach w strukturze własności i władzy w przedsiębiorstwie. Jej celem są przekształcenia w strukturze kapitałów własnych przedsiębiorstwa i związane z tym zmiany zakresu władzy.