RÓŻNICE MIĘDZYPŁCIOWE
Od niemowlęctwa do dorosłości
TYPIZACJA PŁCIOWA. Proces, w którym dzieci rozwijają postawy i zachowania uważane za odpowiednie dla ich płci. Zakłada się, że w proces ten uwikłane są mechanizmy biologiczne, poznawcze i społeczne.
ROLA PŁCIOWA (STEREOTYP ROLI PŁCIOWEJ). Wzór zachowań, które są uważane w danej kulturze za odpowiednie dla przedstawicieli płci męskiej lub żeńskiej.
RÓŻNICE MIĘDZYPŁCIOWE. Biologicznie/ środowiskowo uwarunkowane zachowania lub właściwości różnicujące osobniki płci męskiej od żeńskiej.
UWARUNKOWANIA RÓŻNIC MIĘDZYPŁCIOWYCH
biologiczne (poziom hormonów, budowa i funkcjonowanie mózgu)
społeczne (wychowanie)
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA RÓZNICOWANIE SIĘ PŁCI
Płeć genetyczna - zostaje zdeterminowana w momencie zapłodnienia. Gdy do komórki jajowej, która ma zawsze chromosom X wniknie plemnik z chromosomem X (dziewczynka), z Y (chłopiec).
Płeć gonadalna - we wczesnym okresie życia zarodka kształtują się w zależności od płci gruczoły płciowe. W zarodkach z kariotypem XX rozwinie się w 9 tygodniu jajnik, a z XY w 7 tygodniu - jądro.
Płeć hormonalna - jajnik zaczyna produkować estrogeny i gestageny, a jądro adrogeny (głównie testosteron), które modelują mózg na męski lub żeński. Pod wpływem hormonów następuje kształtowanie wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych.
Płeć metrykalna - zarejestrowana w dokumentach, określona bezpośrednio po urodzeniu.
Płeć z wychowania
Płeć fenotypowa - ostateczne ukształtowanie się wyglądu zewnętrznego, następuje w okresie dojrzewania.
RÓŻNICE MIĘDZYPŁCIOWE W POSZCZEGÓLNYCH OKRESACH ROZWOJOWYCH
OKRES NIEMOWLĘCY I PONIEMOWLĘCY (0-2 lat)
w chwili narodzin najbardziej widoczne różnice dotyczą budowy narządów płciowych;
noworodki płci żeńskiej są na ogół zdrowsze;
w ciągu 2 pierwszych tyg. życia dłużej i częściej utrzymują kontakt wzrokowy;
są mniej aktywne ruchowo i więcej śpią;
w ciągu dwóch pierwszych lat więcej wokalizują i szybciej zaczynają mówić;
rzadziej chorują, wykazują mniej nieprawidłowości w rozwoju.
WIEK PRZEDSZKOLNY (3-5 lat)
chłopcy wykazują głównie zainteresowanie klockami, pojazdami, przedmiotami, którymi można manipulować, preferują aktywność fizyczną, mocowanie się, popychanie;
więcej czasu spędzają ze swoimi rówieśnikami i osobami spoza rodziny;
dziewczynki - lalki, strojenie się, zajęcia artystyczne, domowe; preferują zabawy statyczne (np. czytanie, kolorowanie);
grupy zabawowe dziewcząt (mniejsze 2,3 osobowe, bliżej dorosłych, dążenie do większego wyrównania i wymienności ról), chłopcy (większe, poza zasięgiem wzroku dorosłych, dążenie do ustalenia hierarchii, przywódca).
Segregacja płciowa - tzw. rozłam między płciami. Pojawia się po raz pierwszy w wieku przedszkolnym i polega na tym, że dziewczynki i chłopcy bawią się w grupach jednorodnych ze względu na płeć, a czasem uporczywie bronią dostępu do danej grupy dziecku płci przeciwnej.
WIEK SZKOLNY
Dziewczęta mają zdecydowanie lepszy start szkolny, ale gorsze osiągnięcia końcowe. W szkole średniej i na studiach różnice te zacierają się, a nawet odwracają na niekorzyść dziewcząt.
dziewczęta są lepiej przygotowane do nauki zarówno pod względem umysłowym jak i społecznym;
lepiej koncentrują się na zadaniach, lepiej rozumieją polecenia i instrukcje słowne nauczycieli;
są bardziej staranne i wytrwałe;
szybciej uczą się czytać, pisać, mówić, szybciej opanowują struktury gramatyczne, nowe słowa, ortografię, zasady interpunkcji;
są bardziej wyczulone na dźwięki (6x więcej z nich potrafi czysto śpiewać).
chłopcy później uczą się mówić, częściej ujawniają różne wady wymowy (np. jąkanie rozwojowe);
mają wyraźne trudności z rozpoczynaniem zdań, płynnością wypowiedzi, nauką czytania;
na wczesnym etapie kształcenia 4x częściej uważani są za uczniów trudnych, z mniejsza motywacją, bardziej ruchliwych;
szczególnie często karani są na brak dyscypliny (dziewczynki z natury grzeczniejsze stają się sojusznikami nauczycieli, są przez nich wyróżniane, oceniane są jako miłe i grzeczne;
chłopcy mają zdecydowanie lepszą koordynację wzrokowo-ruchową (stąd lepiej grają w piłkę, wznoszą konstrukcje z klocków);
mają lepszą orientację i wyobraźnię przestrzenną.
Uprzywilejowane położenie dziewcząt zmienia się diametralnie w późniejszych latach nauki.
Coraz większego znaczenia nabiera matematyka, informatyka, fizyka i chemia (na każą wyjątkowo utalentowana matematyczkę przypada 13 chłopców);
W szkole zaczyna się cenić wiedzę teoretyczną, dobra orientację, pomysłowość, niezależność w działaniu, a nie tylko są pilność i pracowitość;
Dziewczęta są bardziej nastawione na budowanie wspólnoty, niż na konkurencję - powoduje to ich swoista dyskryminację szkolną.
OKRES DOROSŁOŚCI
Kobiety w porównaniu z mężczyznami są bardziej spostrzegawcze. (Fałsz)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami mają bardziej podzielną uwagę. (Prawda)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami łatwiej zapamiętują drobiazgi i przywiązują do nich wagę. (P)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami odczuwają przymus komunikowania się. (P)
Kobietom w porównaniu z mężczyznami trudniej dochować tajemnicy. (P)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami są bardziej aktywne seksualnie. (F)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami częściej zdradzają. (F)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami są bardziej zrównoważone emocjonalnie. (F)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami częściej kierują się emocjami niż rozumem. (P)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami częściej korzystają z pomocy innych. (P)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami przywiązują większą wagę do estetycznego wyglądu osób i przedmiotów. (P)
Kobiety w porównaniu z mężczyznami częściej chcą być spostrzegane jako piękne aniżeli inteligentne. (P)
Sandra Lipsitz Bem: Androgynia psychiczna a tożsamość płciowa /w/ Zimbardo, Ruch: Psychologia i życie 1994. str. 435 -438
Dla większości ludzi świadomość przynależności do płci męskiej lub żeńskiej stanowi bardzo istotny aspekt ich pojęcia o samym sobie. W zasadzie dana osoba może być zarówno męska jak i kobieca np. mężczyzna może być wymagającym i stanowczym kierownikiem, a w domu czule opiekować się małym dzieckiem.
Pojęcie dwupłciowości, czyli androgynii /z greckiego andro - mężczyzna, gyne - kobieta/, odnosi się właśnie do tego połączenia zachowań i cech osobowości, które tradycyjnie uważa się za męskie lub kobiece. Zgodnie z tą definicją, jednostką androgyniczną jest zatem ktoś, kto jest zarówno niezależny, jak i opiekuńczy, zarówno agresywny jak i łagodny, zarówno stanowczy jak i uległy, zarówno męski jak i kobiecy, zależnie od stosowności tych różnych zachowań w danej sytuacji.
Zdaniem Bem, koncepcja andogynii jest bardzo atrakcyjna przede wszystkim dlatego, że obie te sfery męskość i kobiecość są równie fundamentalne. Wydaje się, że warunkiem w pełni efektywnego funkcjonowania człowieka jest całkowite zintegrowanie jego męskości i kobiecości w bardziej zrównoważoną, pełniejszą, prawdziwie adrogyniczną osobowość. Zarówno zatem u mężczyzn jak i u kobiet „typizacja” seksualna /tzn posiadanie cech typowych dla danej płci/ rzeczywiście powoduje ograniczenie zachowania danej osoby, androgynia zaś istotnie poszerza zakres jej możliwości.
Aczkolwiek nie przeprowadzono wcześniej badań, które odnosiłyby się bezpośrednio do pojęcia androgynii, to jednak istnieje już obszerny materiał dowodowy świadczący o tym, że występowanie wyraźnie ukształtowanych cech psychicznych związanych z płcią /sex - typing/ nie zawsze jest pożądane. Np. wysoki wskaźnik kobiecości u kobiet jest zwykle skorelowany z wysokim poziomem lęku, z niską samooceną i niską akceptacją społeczną. A chociaż wysoki wskaźnik męskości u chłopców koreluje w okresie dorastania z lepszym przystosowaniem psychicznym, to jednak w okresie dojrzałym jest on skorelowany z wysokim poziomem lęku, wysoką neurotycznością i niską samoakceptacją.
Stwierdzono, że męscy mężczyźni jak i kobiety były mniej wrażliwe czy opiekuńcze od pozostałych osób. Ich partnerzy w interakcji otrzymywali od nich mniej wsparcia emocjonalnego, niż uzyskaliby od innych. Nie można oczywiście wyciągnąć wniosku na podstawie przeprowadzonych badań laboratoryjnych, że męskość hamuje wszelką czułość u „męskich” mężczyzn. Można jednak wyciągnąć wniosek, że ich próg dla odczuwania czułości jest wyższy niż u wszystkich innych mężczyzn i kobiet, których poddano w eksperymencie obserwacji. /opisana jest procedura eksperymentu/.