Międzynarodowe przepływy wiedzy technicznej

Założenie teorii Heckschera-Ohlina, że wszystkie kraje dysponują jednakową technologią, nie zawsze jest słuszne. Na podstawie empirycznej weryfikacji teorii Heckschera-Ohlina zauważono, że do wytwarzania dóbr nie wystarczą obfite zasoby pracy czy kapitału. Potrzebne są również techniczne możliwości produkcji.

Dwie hipotezy wiążą obroty handlowe z różnicami w dostępie do technologii.

Pierwszą - opóźnienia naśladowczego - sformułował Posner w 1961 r. Twierdził, że przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być występowanie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji dobra w dwóch krajach. Dla wyjaśnienia wprowadził dwa dodatkowe pojęcia:

• opóźnienie popytu (odstęp czasu miedzy pojawieniem się danego dobra w kraju, który go pierwszy wytworzył, a powstaniem nań popytu w drugim kraju),

• opóźnienie reakcji (odstęp czasu między powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego kraju a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych producentów).

Kraj-innowator będzie eksportował dany produkt do innego kraju w okresie równym różnicy między opóźnieniem popytu i opóźnieniem reakcji, a więc gdy będzie występował na niego wzmożony popyt z uwagi na różnice w rozwoju technologicznym.

t₁ t₂ t₃

_{OP OR}

_{EX PT}

t₁ - pojawieniem się danego dobra w kraju, który go pierwszy wytworzył,

t₂ - powstaniem popytu na dany towar w drugim kraju,

t₃ - podjęciem produkcji towaru przez lokalnych producentów w drugim kraju,

OP - opóźnienie popytu,

OR - opóźnienie reakcji,

EX - eksport produktu,

PT - przepływ technologii.

Druga hipoteza - cyklu życia produktu - została sformułowana w 1966 r. Przez R. Vernona. Polega na powiązaniu handlu międzynarodowego z uwarunkowanymi technicznie zmianami w specjalizacji poszczególnych krajów w produkcji konkretnych dóbr.

W latach trzydziestych XX w. Ekonomista japoński K. Akamatsu sformułował teorię doganiania cyklu produktu (teoria szyku lotu dzikich gęsi). Zgodnie z nią, kraje pozostające w tyle za czołówką światową zaspokajają początkowo swoje potrzeby na określone towary poprzez import, a następnie - uzyskawszy z zagranicy ucieleśnioną wiedzę techniczną potrzebną do wytwarzania tych towarów - uruchamiają własną, często udoskonaloną produkcję, która stopniowo zaspokaja popyt krajowy i staje się ewentualnie odskocznią do ekspansji eksportowej.

P, D, Ex, Im P

D

Ex

Im

t₀ t₁ t₂ t₃ t

P - produkcja,

D - popyt krajowy,

Ex - eksport,

Im - import.

Przyczyny przepływu wiedzy technicznej:

• zaspokajanie popytu: potrzeb, gustów, przyzwyczajeń,

• znaczne zróżnicowanie w poziomie technologii między poszczególnymi krajami,

• autonomiczny rozwój nauki i techniki oraz związane z tym zjawisko upodabniania się wiedzy technicznej,

• przepływ lub transfer technologii,

• dążenie krajów rozwijających się do podniesienia ogólnego poziomu technicznego i przyspieszenia swojego rozwoju ekonomicznego,

• oszczędność wysiłków i nakładów oraz chęć szybszego osiągnięcia celów,

• chęć wyznaczania przez wielkie koncerny warunków i granic rozpowszechniania (rozmiarów produkcji i sprzedaży na określonych rynkach),

• wymiana między koncernami zmniejsza koszty ich rozwoju,

• zwiększenie skali produkcji i zwrot kosztów,

• rozszerzanie rynków zbytu dla nowych towarów,

• rosnąca konkurencja.

Transfer technologii

Transfer pionowy - przekazywany jest cały zasób kompleksowej informacji, poczynając od badań podstawowych poprzez badania stosowane, wytwarzanie produkcji prototypów, wprowadzanie ich do produkcji aż do rozwinięcia produkcji na skalę przemysłową.

Transfer poziomy - przekazuje się technologię zastosowaną przy produkcji określonego wyrobu w danym kraju do produkcji takiego samego wyrobu w innym kraju. (najczęściej stosowany w stosunkach międzynarodowych).

Kanały transferu technologii:

• zakup gotowego towaru zagranicą i rozpoczęcie produkcji w kraju,

• transfer w ramach korporacji transnarodowych (zakładanie filii i przedsiębiorstw pomocniczych w innych krajach i kompletne przeniesienie produkcji: metod wytwarzania, maszyn, urządzeń, materiałów, personelu technicznego i kierowniczego, wysoko wykwalifikowanych pracowników fizycznych),

• tworzenie spółek o kapitale mieszanym,

• kooperacja przemysłowa (wieloletni kontrakt o wzajemnej współpracy przemysłowej i technicznej przy produkcji określonego produktu czy półproduktu; wzajemne uzależnienie się partnerów),

• sprzedaż licencji i patentów (doradztwo techniczne),

• leasing (finansowanie użytkowania określonych przedmiotów)

Leasing obejmuje:

1. dobra inwestycyjne: ruchomości i nieruchomości,

2. dobra konsumpcyjne trwałego użytku,

3. kompletne linie produkcyjne lub kompletne obiekty przemysłowe.

Leasing wykształcił się, rozprzestrzenił i jest szeroko stosowany, ponieważ występuje:

• konieczność unowocześniania procesu produkcji,

• konieczność wdrażania innowacji,

• rozszerzanie skali produkcji i zbytu,

• rosnąca konkurencja,

• konieczność szybkiego przystosowania się do rosnących wymagań rynku.

Innowacje techniczne

Przez innowację rozumie się:

• wprowadzenie do produkcji wyrobów nowych lub doskonalenie dotychczas istniejących,

• wprowadzenie nowej lub udoskonalonej technologii produkcyjnej,

• zastosowanie nowego sposobu sprzedaży lub zakupów,

• otwarcie nowego rynku,

• zastosowanie nowych surowców lub półfabrykatów,

• wprowadzenie zmian w organizacji produkcji.

W sferze wdrażania procesu technicznego wyróżnia się dwa procesy:

• innowacje techniczne czyli przekształcenia wiedzy technicznej w urządzenia materialne,

• dyfuzje czyli dalsze rozprzestrzenianie techniki

Wyróżnia się dwa modele innowacji:

1. Model liniowy - model przejrzysty i logiczny, ponieważ wyodrębnia poszczególne funkcje podmiotów, które uczestniczą w procesach innowacyjnych. Placówki badawcze odpowiedzialne są za prowadzenie badań, które stają się coraz mniej teoretyczne, a co raz bardziej praktyczne. Nie dubluje zadań i nie powiela ich kosztów.

2. Model nieliniowy - jest odwróceniem modelu liniowego. Ogniwem decydującym o kierunku rozwoju są producenci lub sprzedawcy. Określają oni potrzeby nowych produktów oraz usług itd. Formułują też wstępne wyobrażenia o produkcie finalnym. Ich zapotrzebowania i wyobrażenia przekazywane są ogniwom konstrukcyjnym, projektowym i badawczym. Model zakłada możliwość duplikacji zadań i powielania ich kosztów.

Bibliografia:

1. A. Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Warszawa 2001.

2. P. Bożyk, J. Misala, M. Puławski, Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, Warszawa 2002.

3. Negocjacje w transferze technologii, ONZ ds. Rozwoju przemysłowego (Biuro Promocji Inwestycji i Technologii w Warszawie); http://pliki.parp.gov.pl/wydaw/negocjacje/negocjacje.pdf

4. Z. W. Puślecki, wykłady.

Jacek Klejdysz, gr. III

1

1

---