Ekoturystyka - turystyka zielona, przyjazna środowisku, eko-, etnoturystyka - wg Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i UCM - to ekologicznie odpowiedzialne podróżowanie i zwiedzanie stosunkowo nietkniętych obszarów przyrodniczych, w celu czerpania zadowolenia i korzystania z bogactw natury, która promuje ochronę przyrody , ma niewielki negatywny wpływ na środowisko i stwarza możliwości aktywnego społeczno-ekonomicznego zaangażowania lokalnych społeczności - (Deklaracji o Ekoturystyce z Quebec) to forma turystyki zrównoważonej, która z tej szerokiej koncepcji rozwoju turystyki wyróżnia się tym że aktywnie przyczynia się dziedzictwa o ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, angażuje lokalne społeczności w planowanie i rozwój, przyczyniając się do ich dobrobytu, oraz jest skierowana do turystów indywidualnych i podróżujących w małych grupach.

Turystyka zrównoważona sięga do pojęcia rozwój trwały zrównoważony.

1992 konwencja z Rio

Turystyka zrównoważona to każda forma rozwoju turystycznego, zarządzania i aktywności turystycznej która podtrzymuje ekologiczną , społeczną i ekonomiczną integralność terenów, a także zachowuje dla przyszłych pokoleń w niezmienionym stanie zasoby naturalne i kulturowe tych obszarów.

Środowisko naturalne

Zasoby przyrody

i krajobrazu

Efekty rozwoju ekoturystyki

- ochrona przyrody

i krajobrazu

EKOTURYSTYKA - zachowanie wartości

kulturowych

- poprawa bytu ludności

miejscowej

Zasoby kultury

intelektualnej

i duchownej

Środowisko społeczno-kulturowe

Model współzależności miedzy procesem rozwoju ekoturystyki a zasobami środowiska

TURYSTYKA ZRÓWNOWAŻONA

• Turystyka przygodowa

• Turystyka kwalifikowana

• Agroturystyka

• Turystyka wypoczynkowa

• Turystyka krajobrazowa

Pokrewne ekoturystyce formy

EKOTURYSTYKA - wyrosła na gruncie zrozumienia

• zamieszkanie przeważającej części społeczeństwa krajów rozwiniętych w sztucznym środowisku aglomeracji wiejskich jest „siłą na tereny o walorach środowiska przyrodniczego kontaktu z przyrodą

• masowa turystyka

• korzystniejsze są mniejsze , alternatywne, specjalistyczne formy turystyki, których…

• w rozwoju ekoturystyki konieczne jest współdziałanie z lokalnymi społecznościami, co umożliwia równoczesny rozwój tzw. agroturystyki

Pokrewne ekoturystyce formy podróżowania

Ekoturystyka to forma aktywnego i dogłębnego, strzeże harmonii ekosystemów i odrębności kulturowych społeczności, ekoturystyka przynosi korzyści ludności miejscowej.

Formy oddziaływania uczestników ruchu turystycznego na przyrodę (związane z liczbą turystów i negatywnymi zachowaniami)

ZAMIECZYSZCZENIA ODDZIAŁYWANIA

WYDEPTYWANIA (erozja gleby) BEZPOŚREDNIE

NISZCZENIE/ZABIJANIE ZMIANY ZAUWAŻALNE

HAŁAS SKUTKI MOŻLIWE DO OGRANICZENIA

EFEKTY POŚREDNIE

ZMIANY NIEZAUWAŻALNE

SKUTKI TRUDNE DO OGRANICZENIA

Zmiany w strukturze i funkcjonowaniu ekosystemów rodzimych:

• w efekcie:

• selektywnego niszczenia gatunków

• zawlekania obcych gatunków

• rozprzestrzenianie organizmów chorobotwórczych

• inicjowanie erozji gleb

• Pojawienie się układów wtórnych, zstępczych (słabszych, mniej odpornych)

• Zmniejszenie powierzchni i różnorodności ekosystemów naturalnych, rodzimych

• Załamanie się mechanizmów … czyli zdolności do samo odnawiania się

1. duża presja turystów - duże obszary

MAKSYMALNE UDOSTĘPNIENIE - MAKSYMALNE ZABEZPIECZENIE

KONTROLOWANE

model pólnocno-amerykański „Yellowstone”

1. obniża się presja turystów - małe obszary

MAKSYMALNE UDOSTĘPNIENIE - MINIMALNE OBSZARY KONTROLOWANE

model „polski”

mała presja turystów - duże obszary

OGRANIECZONE UDOSTĘPNIANIE - MINIMLNE ZABEZPIECZENIE

model południowoamerykański

Stopień zachowania równowagi ekologicznej

I II III IV

Natężenie ruchu turystycznego

I faza adaptacji

II faza zagrożenia

III faza degradacji

IV faza kształtowania się nowego poziomu równowagi

Hipotetyczny przebieg zmian w środowisku przyrodniczym pod wpływem natężenia ruchu turystycznego

Szkody w środowisku przyrodniczym powodowane przez turystów

Zabór ziemi i wody - Infrastruktura turystyczna pochłaniająca wielkie powierzchnie gruntów i zużywająca ogromne ilości wody do celów eksploatacji bieżącej obiektów i urządzeń towarzyszących

Ubożenie krajobrazu - Zabudowa turystyczna niezgodna z naturalnym krajobrazem regionu lub kanonami tradycyjnej architektury miejscowej, powstawanie „quasi-miast”, zaśmiecanie szlaków i regionów turystycznych

Zanieczyszczenie powietrza - motoryzacja i konwencjonalne technologie grzewcze

Zanieczyszczenie wód: eutrofizacja jezior i rzek, zanieczyszczenie mórz i plaż - ścieki z obiektów hotelarskich, śmieci, wycieki benzyny i olejów z samochodów, wycieki ropy z łodzi motorowych

Degradacja gleb: erozja, osuwanie się zboczy - Narciarstwo (zjazdowe), wzmożona turystyka piesza, budowa infrastruktury turystycznej, wprowadzanie na cenno przyrodniczo tereny ciężkiego sprzętu budowlanego

Niszczenie roślinności: zmiana składu gatunkowego, wyparcie gatunków rodzimych - Deptanie, łamanie gałęzi drzew, zbieranie roślin i grzybów, narciarstwo, wzmożona turystyka piesza

Szkody w świecie zwierząt: zmiany w liczebności populacji, wyparcie gatunków rodzimych - Płoszenie zwierzyny (hałas, antropopresja), giniecie zwierząt pod kołami aut, wzmożone odłowy ryb i „owoców morza” dla gastronomii turystycznej, i przemysłu pamiątkarskiego, turystyka samochodowa.

Szkody w środowisku społeczno-kulturowym powodowane przez turystykę

Akulturacja - Zmiana obyczajów i stosunku do pierwotnych tradycji, przejmowanie wzorców zachowań od przyjezdnych

Komercjalizacja kultury regionalnej - Powstanie kiczu, pseudopamiątek, zubożenie i zniekształcenie kultury materialnej i duchownej

Zanik autentyczności krajobrazu kulturowego i architektury - Kosmopolityzm i standaryzacja form…

Niszczenie struktur społecznych i rozbijanie wspólnot lokalnych - Utrata autorytetu przez rodziców,..

Wzrost postaw konsumpcyjnych ludności masowej - Wszystko „za pieniądze”,

Pogorszenie jakości życia lokalnych mieszkańców, wzrost zjawisk patologicznych - Utrudnienia komunikacyjne, kłopoty z … zanieczyszczenia środowiska, … wzrost przestępczości, prostytucji,

Szkody w materialnych dobrach kultury - Zniszczenie lub/i dewastacja obiektów zabytkowych i miejsc światowego dziedzictwa, wykopalisk archeologicznych, zbiorów muzealnych, dzieł sztuki.

Charakterystyka podróżowania w turystyce - koncepcja idealna

Liczba osób - Pojedynczo albo w grupach kilkuosobowych..

Czas podróży - Dłuższa

Program wycieczki - Duża elastyczność spontaniczność wyborów, własne decyzje

Styl życia podczas podróży - Dostosowanie się do miejscowych tradycji, szacunek dla ludzi i kultury

Styl podróżowania - Męczący, aktywny, spokojny, taktowny

Sposób zwiedzania - Dogłębne poznawanie otaczającego świata, poszukiwanie przeżyć…

Kontakt z walorami turystycznymi - Aktywne i entuzjastyczne poznawanie cennych walorów przyrodniczych i kulturowych, silny emocjonalny kontakt z atrakcjami turystycznymi, co pozwala na rozszerzanie i pogłębianie własnych zainteresowań

Przygotowanie merytoryczne i językowe do podróży - Solidne zapoznanie się z historią, kulturą, przyrodą docelowego celu podróży, gromadzenie materiałów informacyjno-krajoznawczych, nauka lub doskonalenie języka danego kraju

Pamiątki z podróży - Własne rysunki, zdjęcia, dzienniki podróży, pamiątki wykonane przez lokalnych twórców itp.

FILM - Lasy, owady i nie tylko - impresje z północy Tajlandii - Królestwo Tajlandii

Obszary chronione dla ekoturystyki:

Formy obszarowe:

• parki narodowe - tur. krajoznawcza, tur. kwalifikowana (piesza, rowerowa)

• rezerwaty przyrody - turystyka krajoznawcza

• parki krajobrazowe

• obszary chronionego krajobrazu

• obszary NATURA 2000

Formy ochrony indywidualnej:

• pomniki przyrody

• użytki ekologiczne

• użytki obszarowe

• stanowiska dokumentacyjne

• zespoły przyrodnicze-krajobrazowe

• ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów

Generacja EKO - powrót do natury, ucieczka z uprzemysłowionych miejsc i kontakt z żywą przyrodą, średnie pokolenie w Polsce klasa średnia, mieszkańcy miast, dobrze wykształceni, młodzież akademicka

Trendy turystyczne:

• zdrowie

• świadomość i edukacja

• zrównoważony rozwój

• doznania estetyczne kulturalne

• style życia

Motywy podróży

- przeżycia ekscytujących przygód

Jakie korzyści i bariery w rozwoju ekoturystyki na terenach wiejskich

Z punktu widzenia rolników:

Korzyści:

• Pozarolnicze źródło zatrudnienia i dochodów - Zmiana struktury oraz jakości produkcji przez dostosowanie jej do potrzeb turystów.

• Zamiana struktury oraz jakości produkcji przez dostawców jej do potrzeb turystów.

• Wzrost poziomu i standardu życia rolników.

• Wzrost poziomu wykształcenia

Bariery:

• Brak funduszy na rozwój działalności

• Za mało środków finansowych

Funkcjonowanie

• strefa ostoi przyrody - obejmuje najcenniejsze obszary

• strefa ograniczonej dostępności turystycznej - dopuszczalne niewielkie grupy pod nadzorem przewodnika, , z przemieszczaniem pieszym, na nartach, ew. rowerem (nie górskim), konno, zakaz jazy poj. mechanicznych

• strefa turystyki podporządkowanej ochronie przyrody, z ograniczonym rozwojem infrastruktury (utrzymywanie istniejącej bazy noclegowej i żywieniowej), nocleg w wyznaczonych miejscach na kempingach, ograniczony lub utrudniony ruch samochodowy, formy turystyki zgodne z charakterem chronionego obszaru, ograniczenia w dostępności poszczególnych partii (np. zależne od pory roku)

• strefa turystyki zrównoważonej: rozwój infrastruktury na niewielką skalę, adekwatny do charakteru chronionego obszaru, zgodnie z lokalnym stylem i architekturą, popieraniem rozwoju turystyki przyrodniczej, kulturowej i edukacyjnej, ograniczenia ruchu samochodowego,

• strefa otuliny, z reguły poza granicami obszaru chronionego, gdzie ma miejsce większa swoboda w rozwoju infrastruktury turystycznej, gdzie działalność gospodarcza prowadzona jest…

Zasady organizacji ścieżki dydaktycznej:

1. trasa ścieżki powinna wyraźnie ukazywać typowe dla danego terenu obiekty i zjawiska przyrodnicze, szczególnie niepowtarzalne i unikatowe w skali regionu lub kraju,

2. winna zaczynać się i kończyć w punkcie do którego łatwo dotrzeć i z którego łatwo się wydostać,

3. powinna być dobrze oznakowana;

4. przystanków winno być około 10, ale nie więcej niż 15 (by nie wywołać uczucie zmęczenia i znudzenia)

5. tematyka na kolejnych przystankach powinna tworzyć logiczny ciąg;

6. czas wędrówki dla przeciętnych zwiedzających nie powinien przekraczać 3-4 godzin

7. obszar przez który ścieżka prowadzi winien być o małej średnicy

8. niezbędne są opisy w postaci przewodników, które winny zawierać

1. szkic trasy

2. wykaz ponumerowanych

3. zwięzły opis zagadnień omawianych na przystankach

4. ryciny (nie fotografie) przedstawiające spotkane obiekty i zjawiska

wg. H Korbal

Podstawowe różnice miedzy szlakiem turystycznym, a ścieżka dydaktyczną

szlak turystyczny ścieżka edukacyjna

Długość trasy od kilku do kilkudziesięciu km od 1 do 6 km

Czas wędrowania dowolny 3-4 h maksymalnie!

Podstawowa funkcja Turystyczna(turystyka krajoznawcza) Edukacyjna/dydaktyczna

i rekreacyjna

Walory poznawcze różnorodne, znaczna liczba zjawisk tematyka głównie ograniczona

na trasie i obiektów z wielu dziedzin do obiektów i zjawisk przyrodniczych

Charakter informacji ogólny, obejmujący różne informacje szczegółowe ograniczone

dziedziny i dyscypliny wiedzy do wybr. zagadnień przyrodniczych

Środki transportu różne (zależne od … głównie pieszo, ewentualnie

rowerem lub kajakiem

Zagospodarowanie na oznakowanie kierunku trasy oznakowanie kierunku trasy,

trasie w sensie miejsca postojowe, pkt podział trasy na przystanki,

przystosowanie do widokowe, inne informacje na specjalnych

wędrowania, tablicach

szlakiem można wędrować w pojedynkę brak inf. w terenie i brak opisu

bez przewodnika ścieżki czyni przejście/bez

przewodnika bezzasadnym

Jakie rodzaje/modele oddziaływania człowiek przyroda mogą wystąpić które wystarczyłyby do określenia pojemności turystycznej?

• Probabilistyczny charakter oddziaływań - wiele oddziaływań nie ma bezpośredniego wpływu na przyrodę, a zwiększa prawdopodobieństwo zajścia zmian

• Ukryty charakter oddziaływań - ujawnia się po określonym czasie

• Kumulatywny charakter oddziaływania turystyki - po określonej liczbie, dopiero się ujawnia, po określonym czasie

Modele oddziaływań:

• Turystyka (powierzchniowa), wydeptywanie, niszczenie, runa roślin i gleby - wydeptywanie ścieżek

• Turystyka i zawlekanie obcych gatunków roślin - neofityzacja - pojawianie się niecierpka wielokwiatowego,

• Turystyka liniowa - szlak jako bariera ekologiczna dla fauny,

• Turystka zamiany w funkcjonowaniu fauny

• Turystyka zagrożenie pożarowe lasu

• Turystyka oddziałująca na ekosystem leśny - zmniejszenie ilości drzewostanu

• Turystyka eksploatacja populacji zwierząt, grzybów lub roślin - wędkarstwo, zbiór grzybów, roślin

• Turystyka poczucie satysfakcji i interności kontaktu z przyrodą

Jakie czynniki przyrodnicze decydują o atrakcyjności terenu

• warunki klimatyczne - roczny rozkład temperatur, opady atmosferyczne, nasłonecznienie

• ukształtowanie i rzeźba terenu, wody - zwiększa atrakcyjność terenu, wyżyny, niziny

• obecność mozaiki łąk, lasów i pół

• skład gatunkowy, pokrywy roślinnej

• dostępność komunikacyjna, wymogi społeczne,

• struktura demograficzna, społeczna,

plan ochrony

minimum Leiliga

wymień parki krajobrazowe

Ile mamy parków krajobrazowych małych, dużych

ZASADY UŻYTKOWANIA PK

GOSPODARKA

SPOŁECZNOŚĆ

PRZYRODA

fenelogia - momenty początkowe i zmiany

Hotel Arłaów

Elektrownia Bełchatów

Charakter Oddziaływania …

---