BIBLIA
Biblia - Pismo Święte (z łacińskiego SACRA SCRIPTURA) zawiera 66 ksiąg:
39 - Stary Testament
27 - Nowy Testament
Greckie słowo "byblos" oznaczalo papirus, starożytny materiał piśmienny. Wyraz "ta biblia" był pierwotnie rzeczownikiem pospolitym, u pisarzy chrześcijańskich stał się natomiast terminem specjalnym: Biblia - Księgi Święte, Księgi natchnione. Izraelici nazywali Słowo Boże między innymi Księgą Zakonu Pańskiego; Pismami; Pismem Pana; Zakonem; Wyroczniami Bożymi; Zakonem Mojżesza, Proroków i Psalmy; Mojżesz, Prorocy i Pisma; Słowem Bożym czy Testamentem.
Żydzi podzielili Biblię na 3 główne części:
I Tora (Zakon) - składa się z pięciu ksiąg zwanych Księgami Mojżeszowymi:
1. Genesis, czyli Księga Rodzaju;
2. Exodus - Księga Wyjścia;
3. Leviticus - Księga Kapłańska;
4. Numeri - Księga Liczb;
5. Deuteronomium - Księga Powtórzonego Prawa.
II Nebbim (Prorocy) - dzieli się na księgi historyczne i prorockie. W księgach historycznych została opisana działalność takich proroków jak: Gad, Natan, Samuel, Achiasz z Sylo, prorok z Judy, prorok Jehu, Eliasz, Micheasz, Elizeusz, Jonasz czy Izajasz. Natomiast do ksiąg prorockich Żydzi zaliczali pierwszych proroków tj. Ks. Jozuego, Ks. Sędziów, I i II Ks. Samuela, Ks. Królewskie (I i II) oraz proroków dalszych czyli trzech wielkich - Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela; oraz 12 proroków małych: Ozeasza, Joela, Amosa, Abdiasza, Jonasza, Micheasza, Nahuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza.
III Ketubim (Pisma) - w skład tej części kanonu wchodzą: Psalmy, Ks. Joba, Ks. Przypowieści Salomona, Ks. Rut, Pieśń nad Pieśniami, Ks. Kaznodziei Salomona, Treny Jeremiasza, Ks. Estery, Ks. Daniela, Ks. Ezdrasza i Nehemiasza, Ks. Kronik.
PROTESTANCKI podział Pisma Świętego jest podobny do katolickiego, z tą różnicą, że protestanci nie włączają ksiąg apokryficznych do kanonu. Apokryfy - istnieje ich olbrzymia liczba, a charakteryzują się: tajemniczym pochodzeniem, błędną nauką, podobieństwem do ksiąg kanonicznych, synkretyzmem, nieprawdopodobną treścią.
GENEZA
Powstanie Starego Testamentu datujemy na okres około XV do V wieku przed Chrystusem.
Nazwa BIBLIA pochodzi od greckiego słowa BIBLIÓS „łodyga papirusu”. Później nazwa ta oznaczała zwój papirusu, księgę. Słowo „biblia” oznacza więc dosłownie „księgi”.
Pierwsze zapiski biblijne sięgają początków piśmiennictwa. Biblia istniała więc w postaci kamiennych tablic, zapisów wyrytych na materiale glinianym czy drewnianym, w postaci zwojów z wyprawionych skór pozszywanych w jedną całość i nawijaną na ozdobne drążki (żydowska Tora zapisana była na zwoju długości 5 metrów) lub spisana na papirusie czy pergaminie (który pochodzi z Pergamonu - obecnie teren Turcji - z około II wieku naszej ery).
Stary Testament dzieli się na 3 grupy:
księgi historyczne (od Mojż. do Ks. Estery).
księgi dydaktyczne i poetyckie (od Joba do Pieśni nad Pieśniami).
księgi prorockie (od Izajasza do Malachiasza).
TREŚĆ
Treść Biblii rozpoczyna się opisem stworzenia świata i człowieka oraz panoramą raju, dalej przedstawione zostały pierwotne dzieje ludzkości, potem zarys dziejów wybranego narodu na tle narodów ościennych starożytnego Wschodu. W pośrodku dziejów świata - "gdy nadeszła pełnia czasu" (Gal. 4,4) - zjawia się postać Boga-Człowieka, Jezus Chrystus, który dokonuje odkupienia ludzkości. Następnie przedstawia Biblia działalność apostołów i ich naukę, wreszcie nakreśla (w Apokalipsie) nowotestamentalne dzieje Kościoła i świata. Opis kończy się wizją "Nowej Ziemi" - planety sprawiedliwości i pokoju.
Między stworzeniem a odzyskanym rajem rozciągają się przemijalne dzieje świata i ludzkości, przedstawiające dramat zła moralnego, czyli grzechu, w którym sprawiedliwość i dobro odnoszą ostateczne zwycięstwo, a to dzięki zbawczym działaniom Boga. Stanowisko człowieka ukazuje Biblia w perspektywie wieczności, nadając życiu ludzkiemu głęboki sens.
Pismo Święte jest nieocenionym źródłem nauki wiary oraz pouczeń religijnych i moralno społecznych. Proroctwa biblijne są jej szczególnym akcentem treściowym oświecając zdarzenia i znaki czasu dzisiejszej współczesności oraz rzucając snop światła na przyszłość naszej planety i cywilizacji.
Obie części Biblii, Stary i Nowy Testament, przedstawiają wzajemnie uzupełniającą się całość. Autorami ksiąg byli gorliwi wyznawcy Boga "natchnieni Duchem Świętym", żyjący na przestrzeni XVI wieków, a znaleźć wśród nich można prawodawców, królów, mędrców, pasterzy, filozofów, rybaków i wodzów, uczonych i prostych, apostołów i proroków. Reprezentowali różne style i spojrzenia, ale łączyło ich szczere umiłowanie prawdy oraz żarliwość w służbie Boga i człowieka.
JĘZYK BIBLII
Pismo Święte zostało napisane w trzech językach. Stary Testament w przeważającej części został napisany w języku hebrajskim, tylko nieliczne fragmenty ST są w języku aramejskim Nowy Testament natomiast - po grecku.
Język hebrajski powstał prawdopodobnie z pierwotnego języka aramejskiego. Należy do grupy języków semickich, nazwa jego pochodzi od imienia 4-go patriarchy po potopie Hebera. W Biblii język ten nazywał się kanaanejskim (Iz 19:18) lub judejskim (2 Krl 18:26,28) albo żydowskim (Neh 13:24). Alfabet hebrajski charakteryzował się dwiema cechami: składał się wyłącznie z dużych liter i był pismem spółgłoskowym. Od Mojżesza do czasu niewoli babilońskiej był on w powszechnym użyciu wśród narodu Izraelskiego. Później, w czasach perskich został wyparty przez język aramejski, którego nazwa pochodzi od imienia 5-go syna Sema - Arama (Gen 10:22). Był to urzędowy język Babilonu w czasie pobytu Żydów w niewoli babilońskiej. Z konieczności więc Żydzi posługiwali się nim w tym okresie, a po powrocie z niewoli j. aramejski zaczął konsekwentnie wypierać język hebrajski, który pozostał jedynie językiem synagogalno - religijnym. W okresie późniejszym język hebrajski znany był tylko kapłanom i skrybom. Językiem aramejskim posługiwali się zarówno Pan Jezus jak i apostołowie. Językiem greckim posługiwali się apostołowie w swej pracy ewangelizacyjnej i pisarskiej. Nie była to jednakże greka klasyczna (helleńska), ale gwarowa (hellenistyczna) - nazywana koine dialektos - dialekt pospolity, powszechny. Dialekt ten rozpowszechnił się wskutek podbojów Aleksandra Macedońskiego w 330 r. przed Chrystusem (podbój Imperium Perskiego) i był używany do V w. po Chrystusie. Dodać także należy, że pierwszym tłumaczeniem Biblii hebrajskiej był przekład na grecki język hellenistyczny. Przekład ten nazwano "Septuagintą" ("Przekład Siedemdziesięciu Tłumaczy") i stał się on Biblią pozapalestyńskiego chrześcijaństwa.
PISMO
Autorzy Biblii posługiwali się pismem alfabetycznym, w przeciwieństwie do egipskiego pisma hieroglificznego czy pisma klinowego Babilonii. Pismo alfabetyczne znane był na Bliskim Wschodzie, a szczególnie w Syrii i Palestynie w okresie 1800-1500 r. przed Chrystusem, a więc w epoce Mojżesza (1525-1405)! Pismo to z czasem uległo uproszczeniu i dało początek alfabetowi staro-hebrajskiemu, a w dalszej ewolucji pismo greckie, łacińskie a także pismo aramejskie, najpierw w formie znanej z papirusów z Elefantyny koło Assuanu w Egipcie, które potem przybrało kształt pisma kwadratowego, używanego do dnia dzisiejszego i zwanego popularnie pismem hebrajskim. Alfabet grecki w czasach apostolskich był całkowicie wykształcony i utrwalony. W rękopisach biblijnych występują dwa jego typy: duże pismo uncjalne lub majuskułowe oraz małe miniskułowe (kursywne).
MANUSKTYPTY
Manuskryptami nazywa się wszelkie rękopisy tekstów biblijnych wchodzących w skład kanonu. Nie zachowały się oryginały (autografy czy hagiografy), są jedynie dokładne odpisy (apografy). Ważniejsze manuskrypty hebrajskie: Kodeks Kairski (895 r. po Chrystusie); Kodeks Leningradzki (916 r. po Chrystusie); Kodeks z Aleppo (900r. po Chrystusie); Kodeks Piotrogradzki (1008 r. po Chrystusie - zawiera cały ST); Kodeks Reuchlina (1105r. po Chrystusie); Kodeks Brytyjski (950r. po Chrystusie).
Podział manuskryptów. Dzieli się je ze względu na:
Rodzaj materiału: papirusy, pergaminy;
Formę materiału: zwoje, kodeksy;
Kształt i wielkość pisma: majuskuły, miniskuły;
Technikę utrwalania tekstu: rękopisy, druki;
Kolor tuszu pisarskiego: czarny, kolorowy;
Rodzaj języków przekazu: oryginały, przekłady.
Szczególne wyróżniki Biblii to: starożytność (w jej pochodzeniu i dziejach), nowożytność (w jej aktualności religijno-moralnej), różność (w jej genezie i strukturze), jedność (w jej kompozycji treściowej), chrystocentryzm (w jej przewodnim temacie teologicznym), moc (w jej sile odrodzeńczej), nadzieja (w jej perspektywach i oczekiwaniach).
NOWY TESTAMENT
Nowy Testament też dzielimy na 3 grupy:
I. ks. historyczne (Ewangelie + Dz. Apostolskie).
II. ks. dydaktyczne (Listy).
III. ks. prorocza - Objawienie.
GENEZA KSIĄG
I. EWANGELIE
1-sza została napisana przypuszczalnie pod koniec lat 50-tych lub na początku 60 -tych Ewangelia Marka. Marek był biografem Jezusa. Przedstawił nam Zbawiciela jako Męża czynu, skupiając się głównie na Jego działalności w Galilei. Marek swą Ewangelię kierował przede wszystkim do Rzymian - stąd objaśnienia zwyczajów żydowskich i tłumaczenie cytowanych aramejskich powiedzeń Chrystusa, takich jak np. "Talita kumi".
W latach 60-tych powstała Ewangelia Łukasza oraz Dzieje Apostolskie. Łukasz - pogański lekarz, to historyk Jezusa. Fakty zapisane przez niego w Ewangelii były starannie badane, a Chrystus przedstawiony został jako wielki Przyjaciel ludzkości. Ewangelia Łukasza jest najdłuższą i najbardziej przystępną, rozpoczyna się narodzinami Jana Chrzciciela a kończy wniebowstąpieniem Jezusa. Była kierowana głównie do Greków.
Ewangelia Mateusza została napisana prawdopodobnie w roku 70 po Chrystusie, na krótko przed zniszczeniem Jerozolimy. Mateusz to sprawozdawca kazań. Swoją Ewangelię kierował przede wszystkim do Żydów i Judeo-chrześcijan, stąd liczne cytaty prorocze oraz pewna ilość miejsc poświęconych rozmowom Jezusa (sześć z nich stanowi znaczną część Księgi). Mateusz przedstawia Chrystusa jako Nauczyciela i Mistrza.
Około roku 96, pod koniec życia apostoła, powstała - najprawdopodobniej w Efezie - Ewangelia Jana. Jest to jedna z najpóźniejszych Ksiąg Nowego Testamentu. Jan, teolog, jako jedyny opisał życie Jezusa w dokładnym porządku chronologicznym. Swoją Ewangelię kierował do środowisk chrześcijańskich, przedstawiając Zbawiciela jako ucieleśnionego Syna Bożego. Teologia Jana koncentruje się na kilku zagadnieniach: Boga jako Ojca; Chrystusa jako Syna Bożego; oraz Ducha Świętego jako Ożywiciela; a następnie - ludu Bożego i sprawach eschatologicznych. Szczególną uwagę poświęcił apostoł kwestiom śmierci i zmartwychwstania oraz nadziei chrześcijańskiej.
Kanon Nowego Testamentu był ustalony już w czasach apostolskich. Wprawdzie pod koniec II w. po Chrystusie powaga niektórych ksiąg Nowego Testamentu została w pewnych środowiskach chrześcijańskich zakwestionowana, co zapoczątkowało długi, trwający dwa wieki, okres sporów i wahań. O zwycięstwie pierwotnego poglądu w Kościele chrześcijańskim na kanoniczność ksiąg NT nie zadecydowała ani powaga synodów czy soborów, ani też urzędu nauczycielskiego Kościoła tym bardziej, że w pierwszych wiekach po Chrystusie nie istniało w chrześcijaństwie żadne centrum eklezjalne, lecz wiekowa powaga tych ksiąg oraz fakt apostolskiego ich pochodzenia poparty świadectwem historii.
II. LISTY
Listy Pawła powstały w ciągu 15 lat służby - w latach 51-66. w roku 58
po Chrystusie przypuszczalnie powstał List Jakuba, w 64 r. po Chrystusie 1 List Piotra, a w latach 66-67 - List Judy i 2 Piotra. W połowie lat 90-tych I w.
po Chrystusie powstały 3 Listy Jana.
III. OBJAWIENIE
Ok. 96 roku powstała Apokalipsa.