PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - PROF. J. MILUSKA - pytania na egzamin

59. POSTAWY, ICH CECHY, KOMPONENTY I RODZAJE

I - POJĘCIE

II - RODZAJE POSTAW

III - KOMPONENTY POSTAWY

IV - CECHY POSTAWY

I POSTAWA - POJĘCIE

S. Nowak: Ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania danego obiektu i emocjonalnego reagowania na niego (oceny, emocje) oraz ewentualnie towarzyszących im względnie trwałych przekonań o naturze i własnościach tego obiektu (to co wiemy o nim) i względnie trwałych dyspozycji do zachowania się wobec tego przedmiotu (program, sposób zachowania się wobec tego obiektu)

• Posiadanie postaw jest cecha ludzką, tylko ludzie je posiadają

• Postawa jest z reguły względnie trwała (szczególnie wobec siebie samego, ludzi, których dobrze znamy i wysoko cenionych obiektów)

• Odnosi się zawsze do danego obiektu

• Obiekt postawy - własna osoba, inne osoby, narody, przedmioty nieożywione, zjawiska

• Każde zdanie typu „lubię/nie lubię” itd. jest wyrażeniem naszej postawy wobec danego obiektu

• 3 komponenty postaw:

1. oceniająco - emocjonalny (nasze emocje, oceny wobec danego obiektu) - komponent główny

2. poznawczy (to co wiemy o danym obiekcie) - komponent dodatkowy

3. behawioralny (programy zachowania, dyrektywy postępowania wobec danego obiektu, to jak się zachowujemy wobec niego) - komponent dodatkowy

II - RODZAJE POSTAW - S. Nowak - ze względu na różny stopień rozwinięcia komponentów

1. ASOCJACJA AFEKTYWNA

2. POSTAWY POZNAWCZE

3. POSTAWY BEHAWIORALNE

4. POSTAWY PEŁNE (POZNAWCZO - BEHAWIORALNA)

1) ASOCJACJA AFEKTYWNA - komponent 1

• Asocjacja - skojarzenie; afektywna - Dotyczy emocji

• Opiera się na uczuciach, emocjach, mniej na wiedzy o danym obiekcie

→ zatem ma ona rozbudowany i dominujący komponent oceniająco - poznawczy, mniej rozbudowany komponent poznawczy i behawioralny

• Wyraża się ona m. in. w postulowaniu realizacji haseł wolności, sprawiedliwości - ale opiera się to na emocjach głównie (komponent 1), ale nie wiemy co te hasła w sumie oznaczają (brak komponentu 2) i nie wiemy jak je zrealizować (brak komponentu 3)

Przyczyną takiej postawy może być: (to było tylko w notatkach na kompie)

warunkowanie klasyczne - gdy bodziec wywołujący reakcję emocjonalną jest wielokrotnie doświadczany razem z bodźcem neutralnym, który nie wywołuje takiej reakcji do czasu aż nabierze emocjonalnych właściwości pierwszego bodźca

warunkowanie instrumentalne - częstotliwość swobodnie podejmowanych zachowań zmienia się zależnie od kar lub nagród

2) POSTAWY POZNAWCZE - komponent 1 i 2

• Połączenie komponentu oceniająco - emocjonalnego i poznawczego, przy braku komponentu behawioralnego

• Np. stereotypy narodowe - występują emocje połączone z wiedzą (wiedza „stereotypowana”;), ale wciąż wiedza:)

• Np. - nie lubimy Szkotów za skąpstwo = są emocje, ocena i wiedza (są skąpi), ale nie mamy wobec nich programu zachowania (np. nie decydujemy się w nich rzucać kamieniami)

3) POSTAWY BEHAWIORALNE - komponent 1 i 3

• Silny 3 komponent - behawioralny

• Np. nienawiść wobec czarnych → segregacja (program zachowania), ale nie wiemy skąd ta nienawiść (brak 2 komponentu)

4) POSTAWY PEŁNE (POZNAWCZO-BEHAWIORALNE) - wszystkie komponenty

• Posiada wsie 3 komponenty

• Są to z reguły obiekty dobrze nam znane: ja, rodzina, przyjaciel, idee, wartości etc. - mamy wobed nich uczucia, emocje, mamy wiedzę na ich temat oraz określony program działania wobec nich

III - KOMPONENTY POSTAW - omówienie szczegółowe

1. OCENIAJĄCO - EMOCJONALNY

2. POZNAWCZY

3. BEHAWIORALNY

1) KOMPONENT OCENIAJĄCO - EMOCJONALNY

• Nasze emocje, oceny wobec danego obiektu

• Komponent główny

• Należy odróżnić pojęcie emocji i oceny

• emocje - maja silną podbudowę biologiczną, występują spontanicznie, brak wiedzy

• ocena - związane z wiedzą o danym obiekcie, zinstytucjonalizowana forma wiedzy o obiekcie

• czasem emocja i oceny nie są jednakowe → wówczas zachodzi tzw. ambiwalencja postaw (dwuwartościowość, konflikt wewnętrzny, nie możemy się zdecydować)

Ambiwalencja postaw - 4 formy:

1) znaki oceny i emocji nie są jednakowe

• cenię kogoś za profesjonalizm, ale lubię za charakter (lub odwrotnie)

• czyli pozytywna ocena, ale negatyw emocja (lub na odwrót)

2) ocena przedmiotu ze względu na jego jedną cechę lub funkcję nie zgadza się z oceną innej cechy czy funkcji tego obiektu

• za 1 cechę kogoś cenię, ale za 2 już nie

• im bardziej złożony obiekt tym większe prawdopodobieństwo ambiwalencji postaw (bo wiele ma cech)

• Kelly-Rep - test (konstrukcja personalna), człowiek tworzy wymiary oceny innych ludzi (to było w notatkach na kompie)

3) w odniesieniu do dyspozycji behawioralnych

• ze względu na pewne cechy dążymy do danego obiektu, a ze względu na inne unikamy go (jednocześnie pociąga nas a jednocześnie odpycha)

4) łączne występowanie dwóch różnych emocji

• jednocześnie tę samą cechę akceptujemy i nie

Jednakże ambiwalencja ocen i postaw jest niewygodna, zwłaszcza jeżeli dotyczy znaczącego dla nas obiektu (trudno wtedy funkcjonować) → potrzeba redukcji, likwidacji ambiwalencji

Sposoby likwidacji ambiwalencji postaw:

1) supresja/represja słabszych Walencji (ocen) cząstkowych

a) supresja - zepchnięcie pewnych treści do podświadomości

b) represja - wypchnięcie pewnych treści ze świadomości, intencjonalne zapomnienie

• polega ten sposób na tym iż wyróżniamy u kogoś 10 cech, następnie każdą oceniamy i pewne uznajemy za mniej ważne

• mechanizm ten wywołuje efekt halo - jedna cecha, postrzegana jako najważniejsza, decyduje o globalnej ocenie danego obiektu

• efekt halo może mieć 2 wersje

1. wersja pozytywna = efekt anielski/aureoli - ktoś uzyskuje niezasłużenie wyższą ocenę globalną (ponieważ główna pozytywna cecha rzuca cień na wszystkie inne cechy)

2. wersja negatywna = efekt diabelski - ktoś niezasłużenie uzyskuje niższą ocenę globalną (główna negatywna cecha rzuca cień na wszystkie inne cechy)

(efekt polianny - znajdowanie zawsze dobrych cen, ktoś woli przeszacować kogoś niż nie docenić)

2) Mechanizm psychologicznej średniej ważonej

• bierze się pod uwagę średnią ocenę wszystkich cech cząstkowych danego obiektu

• średnia ocena = wsie cechy dodać i podzielić

2) KOMPONENT POZNAWCZY

• Nasza wiedza o danym obiekcie

• Komponent dodatkowy

• 2 kryteria:

1) rozległość wiedzy

2) prawdziwość wiedzy

• Postawy mogą być logicznie spójne lub niespójne:

• Postawy logicznie niespójne = do postawy należą 2 sądy logicznie sprzeczne ze sobą (np. Polacy są jednocześnie leniwi i pracowici)

• Postawy logicznie spójne = 2 sądy nie są sprzeczne ze sobą

• Spójność psychologiczna = nasze oceny są zgodne z emocjami

• Sądy mogą być logiczne ale niespójne psychologicznie (spójność logiczna bez psychologicznej - np. on jest mordercą i dobrym ojcem)

• Ale mogą być i sądy nielogiczne, ale spójne psychologicznie (Spójność psychologiczna bez logicznej - uprzedzenia rasowe)

3) KOMPONENT BEHAWIORALNY

• programy zachowania, dyrektywy postępowania wobec danego obiektu, to jak się zachowujemy wobec niego) - komponent dodatkowy

• ze względu na stopień skrystalizowania, wyróżniamy następujące programy zachowania:

1) Treść programu określa jasno i jednoznacznie jak się zachować, by osiągnąć cel

2) Określające zachowania w zależności od sytuacji

3) Kiedy określony jest sam cel, ale nie są określone środki do niego prowadzące

IV - CECHY POSTAWY

1. ZNAK POSTAWY (nie za bardzo jest to jasne)

• opisujemy go na kontinuum od - do +

• „+” akceptacja obiektu

• „-„ nie akceptacja obiektu

• siła, intensywność, „+”. „-„ („+„ może mieć różne stopnie niechęci,

• „+” = lubię

• „++” = bardzo lubię

• „+++” - uwielbiam

ZAKRES POSTAWY - czy dotyczy 1 osoby, czy grupy osób

TREŚĆ PRZEDMIOTOWA - do czego ta postawa się odnosi

ZŁOŻONOŚĆ POSTAWY - stopień rozwinięcia komponentów

ZWARTOŚĆ POSTAWY - stopień zgodności między komponentami pod względem znaku i siły (najbardziej trwale postawy wobec: ja, znaczące osoby i przedmioty)

STOPIEŃ ICH POWIĄZANIA Z INNYMI

STOPIEŃ INTERNALIZACJI POSTAW - głębokość przyswajania postaw, ich uzasadnienie, przyznanie się do nich

6