Toksykologia
W2 18.03.2006
Efekt szkodliwy - nieodwracalna zmiana biologiczna, skutek narażenia (czynnościowa, biologiczna).
Skutki zatrucia:
miejscowe (np. miejscowe oparzenia substancją żrące)
uogólnione - systemowe (np. blokada przewodnictwa nerwowego mięśni).
Skutki mogą być też:
łagodne (nudności, wymioty)
ostre - poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca).
Dawka - ilość podana trucizny.
Stężenie - ilość trucizny obecna w medium (podłożu).
Stężenie krytyczne w komórce - takie, w którym zachodzą zmiany czynnościowe niepożądane lub szkodliwe dla komórki.
Narząd krytyczny - ten, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.
Drogi skażenia:
spożycie (przewód pokarmowy) - dzieci, samobójcy, alkoholicy
iniekcje - narkomania, cukrzyca, ukąszenia, użądlenia
inhalacja - gazy, pary, aerozole, rozpuszczalniki, kleje
absorbcja (skóra) - związki fosfoorganiczne.
Ostre zatrucie
Stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksykodynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie.
Leczenie na oddziale ratunkowym
Po stabilizacji chorego (wstępna ocena stanu pacjenta - ABC, przytomny) + podstawowe zabezpieczenie pacjenta.
Leczenie:
dekontaminacja
eliminacja
odtrutki
Odtrutki:
Odtrutki stosowane w procesie leczniczym ostrych zatruć powinny być podawane po dokładnym rozpoznaniu substancji trującej.
Dawki odtrutki uzależnia się od:
rodzaju spożytej trucizny
wieku i masy poszkodowanego.
Rozpoznanie:
W rozpoznaniu zatrucia podstawowe znaczenie pełni wywiad i badanie fizykalne mające na celu stwierdzenie zespołów objawów klinicznych towarzyszących zatruciu.
Ośrodki toksykologiczne - wsparcie informacyjne, diagnostyczne i lecznicze.
Pierwsza pomoc
Każde ostre zatrucie jest stanem potencjalnego zagrożenia życia. Wdrożenie postępowania opiera się na strategii i procedurach leczenia ratunkowego czyli ABC (airway, breathing, circulation).
I. Wstępna ocena stanu pacjenta (diagnostyka):
Obejmuje stopień zagrożenia podstawowych funkcji życiowych czyli stanu układu oddechowego i układu krążenia.
Niezbędne jest określenie stopnia utraty świadomości.
Także celem wstępnej diagnostyki opartej na szczegółowym wywiadzie jest odpowiedź na pytanie na jaką substancję pacjent był narażony i jak długo.
Wstępna stabilizacja ABC.
Wywiad:
co?
droga wniknięcia, rodzaj
jak długo
ilość
kiedy
czas narażenia
obserwacja otoczenia (uzupełnienie: opakowania, rodzina, świadkowie).
II. Podstawowe zabezpieczenie pacjenta (leczenie):
Obejmuje stabilizację krążenia i oddychania czyli leczenie objawowe.
Jednocześnie należy podjąć czynności zmierzające do ustalenia prawidłowego rozpoznania w celu rozpoczęcia leczenia przyczynowego.
III. Wtórna ocena stanu pacjenta
Opiera się na pełnym badaniu klinicznym i wnikliwej ocenie występujących objawów (toksykodromy) a także na badaniach dodatkowych potwierdzających rozpoznanie kliniczne.
Zidentyfikowanie toksykodromu może pomóc w zwężeniu diagnostyki różnicowej jeśli trucizna nie jest znana.
Specyficzne leczenie:
Leczenie
Wpływać możemy zarówno na farmakokinetykę jak i na farmakodynamikę trucizny.
Farmakokinetyka
Matematyczna ocena ilości procesów kinetycznych jakim lek podlega w organizmie:
wchłanianie
przenoszenie przez krew
rozmieszczenie w tkankach
biotransformacja
wydalanie.
Farmakodynamika
Bada wpływ leków na organizm i poszczególne narządy oraz mechanizm jego działania.
Działaniami upośledzającymi farmakokinetykę są przede wszystkim zahamowanie wchłaniania trucizny poprzez zastosowanie metod dekontaminacji przewodu pokarmowego.
Na farmakokinetykę możemy wpływać również poprzez:
blokowanie działania trucizny
tworzenie nieaktywnych kompleksów na poziomie krążenia ogólnego
neutralizacja toksyny (np. immunoterapia zatruć glikozydami naparstnicy)
poprawę warunków metabolicznych organizmu (np. w zatruciu paracetamolem) lub blokowanie aktywacji metabolicznej (np. zatrucie alkoholami niespożywczymi)
wspomaganie ich eliminacji, również w oparciu o metody eliminacji pozaustrojowej.
Farmakodynamika (mechanizm)
Upośledzenie zastosowania specyficznych antagonistów receptorowych (fumazenil, nalokan)
Obniżenie stałej dysocjacji (np. hiperbaryczny tlen w zatruciu CO).
Po wstępnej ocenie, ustaleniu rozpoznania, zabezpieczeniu podstawowych funkcji życiowych, wdrożeniu specyficznego postępowania ratunkowego pacjent może być przekazany do leczenia w specjalistycznych oddziałach szpitalnych. Jeśli obserwacja pacjenta jest wykluczona i istnienie zagrażających życiu objawów brak pacjent może być wypisany do domu.
Badanie fizykalne:
ABC
Badanie neurologiczne:
stan świadomości
wielkość i reaktywność źrenic
obecność objawów ogniskowych
Toksykodromy: objawy kliniczne zespołów toksykologicznych pomocne w ustaleniu rozpoznania
Inne objawy, inne choroby (urazy głowy, cukrzyca, niedoczynność tarczycy)
Dekontaminacja powierzchni ciała:
rozebranie
zmycie (spojówki)
Dekontaminacja przewodu pokarmowego:
Płukanie żołądka (najskuteczniejsze w 1 godz.)
Krótki okres od zażycia leku (wczesneobjawy zatrucia). Chorzy nieprzytomni powinni być intubowani.
Uwaga! Zachłyśnięcie
Duża ilość leków
Zagrażające życiu trucizny nie mają odtrutek
Substancje absorbujące - węgiel aktywowany (1g/1kg)
Nie zatrucia alkoholami, litem, żelazem, ołowiem, węglowodorami, substancjami żrącymi) - utrudnia diagnostykę endoskopową
Płukanie jelit (osmotyczne środki przeczyszczające) np. Sorbitol
leki o przedłużonym działaniu
nie są adsorbowane przez węgiel
połknięcie fiolek, całych opakowań, torebek
wlewy doodbytnicze.
Antidotum - już w trakcie dekontaminacji.
® 2006 AŁ