Pielęgnowanie
w schorzeniach piersi

Gruczoł piersiowy

Zbudowany jest z tkanki gruczołowej, przewodowej, łącznej i tłuszczowej. Składa się z 12-24 płacików, które są otoczone tkanką włóknistą, połączone między sobą systemem przewodów, a oddzielone tkanką tłuszczową. Odpływ chłonki z sutka odbywa się głównie do pachy, a niewielka jej ilość odpływa do węzłów piersiowych wewnętrznych

Wiele kobiet posiada drobne guzki wokół brodawki, zwane guzkami Montgomery'ego. Jest to odmiana gruczołów potowych.
Nie są one przejawem choroby, często ulegają powiększeniu podczas ciąży
i karmienia. Mogą także lekko obrzmiewać
i stawać się wrażliwe na dotyk podczas stosunków seksualnych, jest to objaw prawidłowy.

Ryzyko zachorowania

• Wiek, choroba jest bardzo rzadka u kobiet poniżej 35 roku życia, a większość zachorowań przypada na wiek powyżej 50 roku życia

• Wcześniejsze zachorowanie na raka piersi

• Zachorowania na raka piersi w rodzinie (babka, matka, siostra lub córka)

• Zmiany w piersi, rozpoznane jako atypowy rozrost lub rak zrazikowy in situ

• Zaburzenia genetyczne (głównie w genach BRCA1 i BRCA2)
  Kobiety, które odziedziczyły uszkodzoną kopię tego genu, mają zwiększone prawdopodobieństwo zachorowania na raka sutka jajnika, jajowodu, otrzewnej, okrężnicy.

• Estrogeny (żeński hormon płciowy), przedłużona ekspozycja na działanie tego hormonu z powodu wczesnej pierwszej
  i późnej ostatniej miesiączki

• Radioterapia, w szczególności przed 30 rokiem życia

• Alkohol, palenie papierosów

• Rasa, rak piersi występuje częściej u kobiet rasy białej

Mastopatia

• wszelkiego typu zmiany w obrębie piersi

• podłożem są zaburzenia równowagi hormonalnej pomiędzy progesteronem
  i estrogenami

• jeżeli jajniki produkują za dużo estrogenów,
  w piersiach tworzą się zgrubienia i drobne guzki.

• dotyczy jednej piersi lub obu.

• objawy mastopatii - obrzmienie, ból, twardość oraz gruczolistość

Najczęściej występujące zmiany

Włókniakogruczolak

• zbudowane z tkanki włóknistej i gruczołowej

• rozwijają się w obrębie zrazika

• zazwyczaj powstają pomiędzy 15-25 r.ż

• są niebolesne, twarde w dotyku i łatwo przesuwają się przy ucisku

• do 25 r.ż zazwyczaj nie wymagają leczenia, natomiast po 25 r.ż należy usunąć je chirurgicznie

Najczęściej występujące zmiany

Torbiele

• występują w ciągu ostatnich 10 lat okresu rozrodczego, przed menopauzą

• często pojawiają się wtedy mnogie torbiele
  w obu piersiach

• torbiele są wypełnione dużą ilością płynu dlatego należy je nakłuć i odciągnąć płyn

Najczęściej występujące zmiany

Galaktocele

• rodzaj torbieli piersi,

• powstaje w czasie ciąży

• objawia się jako gładki, tkliwy przy dotyku guzek o niewielkim kształcie.

• powstanie jej związane jest z zablokowaniem jednego z przewodów wyprowadzających
  i wypełnieniem przewodu mlekiem

• znika samoistnie po zaprzestaniu karmienia piersią.

Najczęściej występujące zmiany

Ductectasia

• występuje u kobiet w okresie menopauzy

• w przewodzie mlecznym dochodzi do stanu zapalnego, wypełnia się on wydzieliną,
  z brodawki pojawia się gęsty, żółtawy wyciek

• w przypadku zmian przewlekłych może pojawić się zapalenie okołoprzewodowe występuje świąd,ból i zaczerwienienie

• objawy często ustępują samoistnie, zwykle podaje się antybiotyk

Tłuszczaki

• zbudowane z tkanki tłuszczowej.

• ponieważ pierś w dużej mierze składa się
  z tkanki tłuszczowej, spotykane są tu często.

• są duże, miękkie, podskórnie położone guzy.

• tłuszczaki są niebolesne i niegroźne, ale usuwane są z powodów kosmetycznych

Brodawczaki wewnątrzprzewodowe

• rozwija się wewnątrz przewodu mlecznego tuż za brodawką

• jest tak mały, że zwykle podczas badania klinicznego nie wykrywa się go

• zazwyczaj jedynym objawem jest żółty surowiczy lub podbarwiony krwią wyciek
  z brodawki sutkowej

• brodawczaki mogą rozwijać się w każdym wieku, ale najczęściej występują u kobiet starszych

• są niegroźne, ale zawsze powinny być usuwane, ponieważ w rzadkich przypadkach może rozwinąć się z nich nowotwór złośliwy

Martwica tłuszczowa

• zmiana spowodowana jest urazem piersi

• prowadzi do powstania twardego, nieregularnego guza, a czasami także powiększenia węzłów chłonnych pachowych po tej samej stronie.

• jeśli guz nie zniknie samoistnie, należy przeprowadzić wszystkie badania diagnostyczne aby wykluczyć nowotwór złośliwy

Stany zapalne piersi

Ostre zapalenie może powstać w następstwie urazu, zakażenia lub podrażnienia tkanki gruczołowej. Objawia się nadmiernym uciepleniem, zaczerwienieniem, bólem
i obrzękiem.
Doprowadzają do powstania ropni.

Miejsca przerzutów raka sutka

• Węzły chłonne 75 %

• Płuca + opłucna 70 %

• Wątroba 60 %

• Kości 60 %

• Mózg 15 %

• Inne narządy 10 %

 Objawy zaawansowanego raka

• guz w piersi,ból

• zmiany wielkości i kształtu piersi

• wciągnięcie lub zniekształcenie brodawki

• zmiany skórne wokół brodawki

• krwawienie lub wydzielina z brodawki

• pomarszczenie skóry sutka guz w dole pachowym poszerzenie żył na skórze piersi

• znaczne rozmiary

• naciek na skórę

• owrzodzenie które wydziela przykrą woń

• obrzęk ramienia

• obrzęk chłonny (limfatyczny).

• objawy spowodowane przerzutami obecne
  w całym organizmie

Najczęściej występujące nowotwory złośliwe

Przewodowy rak naciekający

• ten typ rozwija się z komórek wyścielających przewody mleczne

• stanowi ponad 90% raków piersi.

• najczęściej pierwszym objawem jest pojawienie się twardego guzka o nieco nierównych zarysach.

• występuje zaciąganie lub wciąganie skóry nad guzem

Zaawansowany lokalny nawrót raka sutka
w dole pachowym.

Po przeciwnej stronie widoczny port naczyniowy.

Port naczyniowy

Vascuport

To podskórny, trwały dostęp do żylnych naczyń krwionośnych. Składa się z komory z silikonową membraną, oraz dołączonego cewnika prowadzącego zwykle do żyły głównej górnej.

• jeżeli rak rozwija się wzdłuż przewodów mlecznych, ulegają one skróceniu i wciągana jest brodawka sutkowa

• może także dochodzić do zajęcia rakiem węzłów chłonnych pachowych, naciekania skóry, mięśni położonych pod gruczołem, a nawet ściany klatki piersiowej.

• wyraźne naciekanie skóry w postaci drobnych zagłębień (objaw tzw. skórki pomarańczy) oraz pojawienie się owrzodzenia są objawami późnymi i źle rokującymi

• im mniejszy i mniej zaawansowany rak
  w momencie rozpoznania, tym szansę wyleczenia są większe

Zrazikowy rak naciekający

• rozwija się ze zrazików (płacików) gruczołu piersiowego

• stanowi około 8% zachorowań

• zachowuje się tak jak rak przewodowy, z tym że często rozwija się jednocześnie w kilku miejscach (także w drugiej piersi - tzw. raki wieloogniskowe)

Choroba Pageta brodawki lub rak Pageta

• czasami rak piersi, zwłaszcza u kobiet
  w średnim i starszym wieku,

• objawia się jako nie gojący się wyprysk
  w obrębie brodawki.

• początkowe zaczerwienienie skóry brodawki zmienia się w przewlekły wyprysk,
  a następnie w owrzodzenie i łatwo może zostać błędnie uznane za łagodne zmiany uczuleniowe.

• w przypadku choroby Pageta objawy te powstają na skutek rozwijającego się pod brodawką raka.

• jest to choroba rzadka, ale każda kobieta
  z niejasnymi objawami w obrębie brodawki powinna mieć wykonane badanie mikroskopowe zmiany dla wykluczenia raka.

Inne rzadkie złośliwe nowotwory piersi

• mięsak - nowotwór złośliwy rozwijający się
  z komórek tkanki łącznej (występującej np.
  w ścięgnach i chrząstkach)

• włókniako-mięsak - fibrosarcoma, składający się z tkanki łącznej i włóknistej

• odległe przerzuty czerniaka złośliwego skóry

• zaśniad graniasty złośliwy chorioncarcinoma

Rak sutka u mężczyzn

• stanowi ok. 1% zachorowań

• zespół Klinefera (choroba genetyczna) jest związany ze zwiększoną częstotliwością rozwoju raka sutka u mężczyzn

• podwyższony poziom stężenia estrogenów wpływa na powstanie raka

Samokontrola

• powinna być wykonywana przez kobiety od 20 roku życia do późnej starości

• należy ją wykonywać jeden raz
  w miesiącu, bezpośrednio po zakończeniu krwawienia miesięcznego, a po menopauzie w stałym dniu miesiąca (najlepiej pierwszego dnia każdego miesiąca)

Diagnostyka

Mammografia

• badanie radiologiczne

• nie wystarcza na ostateczne ustalenie rozpoznanie

• u młodych kobiet daje dość wysoki odsetek wyników fałszywie ujemnych

• W wieku między 35 a 49 rokiem życia każda kobieta powinna wykonać co najmniej jedno badanie mammograficzne.

• W wieku 40 - 49 lat mammografia powinna być wykonywana co dwa lata.

• W wieku 50 - 60 lat raz w roku

• Powyżej 60 roku życia wykonywać według zaleceń lekarza, zwykle co 1,5 roku do 2 lat

Biopsja cienkoigłowa

• BAC polega na nakłuciu guzka cienką igłą
  i aspiracji płynu do strzykawki

• gdy wynik nie jest jednoznaczny wykonuje się biopsję gruboigłową - polega na pobraniu fragmentu tkanki specjalną igłą,
  w znieczuleniu, przez nacięcie chirurgiczne

Ultrasonografia

• polega na prześwietleniu ciała falami dźwiękowymi o wysokiej częstotliwości, pozwala na odróżnienie litego guzka od torbieli

• USG nie wykrywa dobrze małych zmian i nie jest to badanie używane do wykrywania wczesnych stadiów raka piersi

Rezonans Magnetyczny (MRI)

• charakteryzuje się dużą czułością,

• można uniknąć niepotrzebnej biopsji

• RI - dodatkowe badanie przesiewowe
  w grupie kobiet o wysokim ryzyku powstania raka piersi.
  
  Diagnostyka po leczeniu raka

Scyntygrafia kości

• Rano iv. środek promieniotwórczy

• Wypić co najmniej 1,5 litra nie gazowanego płynu

• Izotop musi się wchłania się do kości kilka godzin

• Badanie trwa 20 minut

• W dniu badania i 24 godziny po nim, nie wolno się zbliżać do kobiet w ciąży i małych dzieci. Pacjentka radioaktywna

Diagnostyka po leczeniu raka

• Rtg płuc

• morfologia

• bilirubina

• markery nowotworowe

• USG piersi i blizny

• USG brzucha

Przedoperacyjne leczenie systemowe (neoadjuwantowe)

W przypadku nowotworu w III stopniu klinicznego zaawansowania oraz raka zapalnego powinno być przez około pół roku prowadzone leczenie systemowe w celu osiągnięcia remisji.
Najczęściej stosowana jest chemioterapia sekwencyjna.

Leczenie chirurgiczne w raku sutka

• Mastektomia radykalna, polega na całkowitym odjęciu sutka, usunięciu mięśni piersiowych i zawartości dołu pachowego, sposób leczenia został omal całkowicie zaniechany ze względu na występowanie istotnych powikłań i brak wydłużenia czasu przeżycia, doszczętna metoda Halsteda

Leczenie chirurgiczne w raku sutka

• Zmodyfikowana mastektomia radykalna polegająca na usunięciu całego sutka, zawartości dołu pachowego z/lub bez usunięcia mięśnia piersiowego mniejszego (jest to obecnie najczęściej stosowany sposób leczenia) metoda Patey'a

• Mastektomia prosta, bez usuwania zawartości dołu pachowego (lub z „pobieraniem" węzłów chłonnych pachowych do oceny stopnia zaawansowania choroby
  Mastectomia simplex

• Mastektomia segmentalna wycięcie guzka (do średnicy 3 cm) z usunięciem zawartości dołu pachowego i naświetlaniem pozostawionej tkanki sutka, obecnie sposób ten jest akceptowany i stosowany coraz częściej

tumorektomia lub kwadrantektomia

Rekonstrukcja piersi

• Rekonstrukcję przy użyciu implantu - można wszczepić podczas tej samej operacji, po usunięciu guza - operacja jednoczasowa

• Czasami konieczne jest rozciągnięcie skóry, aby zrobić miejsce na implant.
  Wymaga to wszczepienia ekspandera

• Rekonstrukcja przy użyciu tkanek własnych które pobierane są najczęściej z mięśnia najszerszego grzbietu lub z mięśnia prostego brzucha

• Kolejny etap to stworzenie ze skóry brodawki sutkowej, ciemniejszy kolor nadaje się
  w zabiegu mikropigmentacji, przypominającym tatuowanie

• Po operacji rekonstrukcji piersi trzeba używać gorsetu uciskowego

• Posiadanie implantu nie przeszkadza
  w diagnostyce

• Koszt implantu 3 tyś zł, nie podlega refundacji

Ekspandery
z zastawką dystalną
o powierzchni gładkiej lub teksturowanej

Napromienianie

• Stosuje się w uzasadnionych przypadkach po leczeniu chirurgicznym, aby zniszczyć wszystkie ewentualne komórki nowotworowe, znajdujące się jeszcze w okolicy operowanej.

• Napromienia się pierś i/lub ścianę klatki piersiowej, a także pachę i okolicę nadobojczykową,(zmieniona wrażliwość skóry)

Etapy radioterapii

• Badanie lekarskie

• Analiza wyników - morfologia, leukocyty

• Symulator

• Tatuaże

(strzykawką) - wyznacza wysokość bolusa
i powierzchnię napromieniania

(flamastrem) - osłonka w modelarni

Brachyterapia (BT)

• Może być stosowana jako dopromienienie loży guza - brachyterapia pulsacyjna

• Coraz częściej rezygnuje się
  z napromieniania całej piersi na rzecz samodzielnej brachyterapii części piersi,
  w której umiejscowiony był guz.

• Jednym z efektów tego jest skrócenie całkowitego czasu leczenia do 4-5 dni.

Napromienianie niebezpieczeństwa

• Dochodzi bowiem do scieńczenia skóry, łatwiejszego jej pękania, zbliznowacenia

• złuszczania skóry na sucho

• złuszczania na wilgotno

• noszenie możliwie najbardziej przewiewnych ubrań z materiałów naturalnych (bawełna, jedwab), a nie sztucznych.

Unikać

• mycia skóry w terenie napromienianym przez okres trwania radioterapii i do 4-6 tygodni po jej zakończeniu

• nasłonecznienia i urazów skóry w polu napromienianym, także w wiele miesięcy czy lat po zakończeniu leczenia.

• skórę delikatnie natłuścić (zimą też) oraz osłonić czapką, kapeluszem z szerokim rondem czy ubraniem.

• golenia skóry okolic napromienianych
  z powodu możliwości urazu i infekcji, dozwolone jest ewentualne używanie maszynek elektrycznych..

• używania waty do pielęgnacji skóry napromienianej, zwłaszcza gdy utrzymuje się jeszcze odczyn popromienny.

• krochmalenia odzieży.

• używania plastra samoprzylepnego

• stosowania na skórę napromienianą maści kosmetycznych, kremów, dezodorantów, perfum, wody toaletowej, itp.

• drapania, pocierania, tarcia, wyciskania, nagrzewania czy ochładzania skóry napromienianej - obszar ten należy traktować bardzo delikatnie.

Chemioterapia

• Chemioterapia powinna się rozpocząć do sześciu tygodni od daty leczenia operacyjnego, tak by ustąpiły następstwa interwencji chirurgicznej i chory był w dobrym stanie ogólnym.

• Leczenie polega na podaniu 3-4 cykli chemioterapii.
  

Standard europejski

Terapia sekwencyjna (z miesięcznymi przerwami)

- cztery cykle adriamycyny z cyklofosfamidem

- cztery cykle taxoteru.

• terapie celowane przeciwciałami monoklonalnymi

• uderzają dokładnie w komórki nowotworowe, nie uszkadzając przy tym komórek zdrowych

• Herceptyna (trastuzumab) - najnowsze badania wykazały, że w leczeniu pooperacyjnym (tzw. adiuwantowym) Herceptyna hamuje nawrót choroby z rzadko spotykaną w onkologii skutecznością
  Herceptyna - usuwa nadmiar białka HER2, przyczepia się na powierzchni komórek nowotworowych i blokuje ich namnażanie

• Wniosek do NFZ o refundację

• Cena 8 tyś. zł.kuracja miesięczna

• Dawkowanie 1x w tygodniu przez 1 rok

• Cis-platyna, chemioterapeutyk stosowany
  w onkologii od... 30 lat. leczono nim jednak do tej pory głównie raka jajnika, jąder, płuca, obszaru głowy i szyi.

• Natomiast genetycy z Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie udowodnili po badaniach na grupie Polek, że potrafi on pokonać raka piersi.
  

Chemioterapia - niebezpieczeństwa

zaburzenia krzepliwości krwi - zęby leczymy 14 dni po chemioterapii, jeżeli usuwamy ząb przez 14 nie przyjmujemy chemii ani radioterapii, używać miękkiej szczoteczki do zębów, pasty fluorowanej, nie zawierającej dodatków ścierających szkliwo, szczoteczka taka powinna być zmieniona co 1 miesiąc, golić się maszynką elektryczną, nie żyletką,

Unikać przyjmowania Aspiryny - po chemioterapii spotykamy się ze zwyżką temperatury do ok. 38 stopni.
Jeżeli taka temperatura utrzymuje się ponad 8 godzin, przeciwgorączkowo, doraźnie, zastosować Pyralgin, Apap, Paracetamol
W razie skaleczenia należy dłużej niż zwykle stosować opaski lub opatrunki uciskowe

Podaniu chemioterapii towarzyszy spadek liczby niektórych elementów krwi obwodowej, w tym białych ciałek odpowiedzialnych za odporność

• po Endoksanie ma on miejsce ok. 7-14 dnia

• po Karboplatynie ok. 14-21

• po Lomustynie ok. 21-28

Dlatego ujemne objawy mogą pojawiać się
w różnym czasie i z różnym nasileniem
u poszczególnych pacjentów.

Winkrystyna, Winblastyna, Windezyna, Nawelbina, Cis-Platyna, Taxol - objawy toksyczne bóle oraz drętwienia palców rąk
i stóp (zwłaszcza opuszek), trudności
z wykonywaniem czynności precyzyjnych zapinanie guzików, nawlekanie nitki na igłę, skłonność do zaparć, opadanie stopy (np. zawadzanie nią przy wchodzeniu na krawężnik). Objawy te zwykle samoistnie ustępują po zakończeniu chemioterapii.

Reakcje skórne w miejscu wkłucia i uogólnione, zwykle pojawiają się w kilka godzin po podaniu leków, ustępują w czasie od kilku godzin do kilku dni - pokrzywka, zmiany barwnikowe skóry,paznokci,zębów, zmiany skórne w okolicach łokci, kolan, łopatek i palców dłoni czasem prowadzące do powstania owrzodzeń, obrzęk naczyniowy, gorączka, spadek ciśnienia krwi

Przy leczeniu opisanych zmian skórnych polecane jest stosowanie roztworu złożonego z wody utlenionej i z 0,9% NaCl - do okładów co 4-6 godzin (płyn należy przygotować bezpośrednio przed użyciem).
Ponadto miejsca te należy często wietrzyć
i unikać ich zakażeń.

• należy unikać opalania się

• szczególnie dbać o czystość i higienę ciała, częste i dokładne mycie rąk,

• unikanie zakażeń i przeziębień (nie powinno się przebywać wśród chorych, w dużych skupiskach ludzi, należy unikać przeciągów).

• staranne wytarcie okolicy odbytu po wypróżnieniu, zwłaszcza gdy występują żylaki odbytu

Leczenie hormonalne

• Polega na podawaniu leków hormonalnych (androgeny, estrogeny,kortykosteroidy, tamoksyfen) dobranych indywidualnie po wykonaniu badań wycinka guza.

• Inne leki są stosowane u kobiet po menopauzie, a inne u kobiet miesiączkujących

• Czasem leczenie hormonalne polega na wyłączeniu hormonów przez usunięcie nadnerczy i przysadki lub kastrację.

Model opieki pielęgniarskiej

Problemy pielęgnacyjne

Przygotowanie do operacji

• Fizyczne

• Psychiczne

• Dietetyczne

• Farmakologiczne

• Profilaktyka p/zakrzepowa

• Zarezerwowanie karetki do przewiezienia guzka na badanie HP ??

Niepokój i lek z powodu rozpoznania choroby nowotworowej

• Rozmowa na temat możliwości leczenia
  i pielęgnacji

• Zgłoszenie do Klubu Amazonek

• Zaproponować rozmowę

Zaburzenia emocjonalne

• Poinformowanie o możliwości protezowania

• Ułatwienie kontaktu z wolontariuszką KA

• Omówienie możliwości zabiegów plastycznych

• Udzielenie wsparcia psychicznego

• Ułatwienie zrozumienia własnych emocji
  w związku z chorobą

• Przytoczyć przykłady z życia znanych osób które publicznie mówią o chorobie

Możliwość wystąpienia obrzęku limfatycznego

• Wyjaśnić istotę potencjalnego problemu

• Wysokie ułożenie kończyny
  z wykorzystaniem klina

• Obserwacja drenażu

• Przestrzeganie zasady nie wykonywania iniekcji i mierzenia RR

• Poinformowanie o ułożeniu wysokim kończyny w różnych sytuacjach życiowych

Poinformowanie o konieczności zrezygnowania z niektórych prac domowych

• Kierowca - zaświadczenie zwalniające
  z jazdy w pasach bezpieczeństwa

• Proponowanie luźnej odzieży

• Omówienie form rekreacji (jazda rowerem)

• Omówienie zasady masażu limfatycznego
  z pominięciem blizny i miejsc napromieniowanych

• Stosowanie ucisku zewnętrznego za pomocą rękawa przeciwobrzękowego i pompy pneumatycznej

• Ćwiczenia kinezyterapeutyczne - ćwiczenia czynne i bierne, relaksacyjne

• Fizykoterapia - masaże wirowe, podwodne

• W fazie ostrej obrzęku zastosowanie elektrostymulacji wysokonapięciowej
   

• Po zabiegach fizykalnych powinno się stosować także bandażowania, pamiętając
  o tym, że w obrzękach limfatycznych zalecane jest wielowarstwowe zakładanie bandaża (2 -3 warstwy).

Charakterystyka obrzęku

0 bez objawów klinicznych, obecne cechy patologii w postaci zaburzeń odpływu chłonki

1 obrzęk ciastowaty, odwracalny, miernie nasilony proces włóknienia

2 obrzęk brunatny, znacznie nasilone włóknienie, nieodwracalny, z cechami nadmiernego rogowacenia

3 słoniowacizna

Możliwość wystąpienia obrzęku limfatycznego

• Zasadniczym narzędziem używanym w limfologii jest pomiar objętości kończyn zwykłą miarą krawiecką na danej wysokości

• Na kończynie górnej pierwszy pomiar obwodu dokonywany jest 4 cm powyżej bruzdy nadgarstkowej a następnie co 4 cm.

• W przypadku, gdy obrzęk dotyczy tylko jednej kończyny druga służy nam jako kontrolna.. Różnica zawarta w przedziale do 10% jest różnicą fizjologiczną, kończyna dominująca jest większa.

Stopień nasilenia obrzęku pomocny jest przy ustaleniu terapii

• do 10% fizjologia

• 11 - 20 % obrzęk niewielkiego stopnia

• 21 - 30 % obrzęk umiarkowany

• 31 - 40 % i powyżej obrzęk znacznego stopnia

Obrzęk limfatyczny

Po mastektomii

Słoniowacizna

masywna niedrożność węzłów chłonnych lub mniejszych naczyń limfatycznych

wywoływana jest przez nicienia - filaria Bancrofta

Ból w okolicy rany pooperacyjnej

• Podanie leków p/bólowych

• Prowadzenie obserwacji bólu

• Asystowanie przy zmianie opatrunku

Trudności w gojeniu rany z powodu wydzielania limfy

• Aspirowanie zalegające limfy

• Zmiana opatrunku zależne od częstości jego przesiąkania

• Zmiana bielizny osobistej i pościelowej

• Stosowanie diety ułatwiającej proces gojenia

• Zapobieganie zakażeniu rany zgodnie
  z procedurą

Trudności w samoopiece

• Ograniczenia ruchomości w stawach obręczy barkowej i osłabieniu siły mięśniowej

• Ocena zakresu koniecznej pomocy

• Włączenie rodziny do pomocy ?

• Instruktaż ćwiczeń rehabilitacyjnych, oddechowych, ściskanie piłeczki, rozciąganie......

Możliwość powikłań

• Ze strony układu kostno-stawowego
  z powodu przyjmowania postawy maskującej skutki zabiegu - obniżenie barku, zaokrąglenie pleców

• Omówienie zestawu ćwiczeń rehabilitacyjnych

• Zachęcenie do prawidłowego protezowania, zwłaszcza pacjentek z dużym gruczołem piersiowym

ZASADY REFUNDACJI  

• wniosek

• proteza piersi - chirurg lub onkolog

• peruka z włosów sztucznych - chirurg, onkolog, hematolog, dermatolog

• potwierdzić wniosek w N F Z

• wniosek na protezę piersi upoważnia każdą kobietę po mastektomii do skorzystania z refundacji raz na 2 lata, w przypadku peruk - raz na rok

• obecnie refundacja wynosi 250zł.

Możliwość zaburzeń seksualnych

• Reakcja partnera na utratę atrybutu kobiecości

• Udzielenie wsparcia psychicznego

• Rozmowa z partnerem, za zgodą pacjentki na temat obaw przed odrzuceniem

• Wytłumaczenie partnerowi zmiennego zachowania pacjentki

• Przygotowanie do obejrzenia blizny

Trudność w zmianie nawyków żywieniowych

• Omówienie diety w chorobie nowotworowej

• Faza chemioterapii - wymioty, nudności

• Faza radioterapii - zmieniony smak

• Suplementy diety

• Naturalne witaminy

• Preparaty ziołowe TAK

• Preparaty homeopatyczne NIE

Trudność w zmianie nawyków żywieniowych

• Herbata czerwona - usuwa z organizmu nadmiar tłuszczu (zagrożenie estrogenem)

• Herbata zielona - reguluje trawienie, działa przeciwutleniająco (dzięki flawonoidom) przez co zapobiega miażdżycy, chorobie niedokrwiennej i nowotworom

• Czosnek - stwierdzono, że leukocyty u osób, które jedzą czosnek o wiele skuteczniej atakują i niszczą komórki nowotworowe niż u tych, którzy czosnku unikają.

Trudność w zmianie nawyków żywieniowych

• Soja zwiera witaminy z grupy B, potas, żelazo, wapń i fosfor
  Brokuły, pomidory, marchew, pietruszka natka, czerwone wino, olej z wiesiołka dwuletniego, dodatkowe ilości wit. B6

• Dużo mniej tłuszczu, soli, cukru, kawy, czarnej herbaty, alkoholu, tytoniu

Dieta po radioterapii

• herbata (kawa w małych ilościach),

• woda mineralna niegazowana,

• siemię lniane

• mleko sojowe,

• jedzenie bezglutenowe (np. chleb, ciasta),

• ryż, makaron sojowy,

• chrupki kukurydziane (drobne),

• kleiki ryżowe, kasza kukurydziana,

• ziemniaki gotowane, puree gotowane, buraki, gotowana kukurydza, pomidory (bez skórki) po sparzeniu wrzątkiem,

• banany, pieczone jabłka,

• margaryna, oliwa, oleje roślinne,

• polędwica, szynka, drób, polędwice z drobiu, wołowina, cielęcina, ryby - pokarmy duszone i mielone, mogą być z dodatkiem mąki kukurydzianej,

• jajka na miękko, półtwardo, jajecznica bez dodatków (z samych jajek),

• rosół, barszcz czerwony, zupy jarzynowe przetarte.

Pokarmy niedozwolone

• groch, fasola, kapusta,

• pieprz, przyprawy ziołowe, marynaty, czosnek, cebula, ocet,

• potrawy (np. mięsa) smażone, pieczone, wędzone.

• napoje gazowane

Suplementy diety

Odżywki
Prosobee (proszek), Nutramigen (proszek), Nutridrink (napój),
Nutrison (proszek lub płyn do żywienia przez zgłębnik w kilku odmianach: Standard, Energy Plus i Fibre),
Peptison (płyn do żywienia przez zgłębnik), Pepti 2000 Variant (proszek)

Brak apetytu

• wprowadzić zasadę „jeść mniej, ale częściej”

• jeść pokarmy wysokokaloryczne.

• pobudzać apetyt np. aktywnością fizyczną lub lekami Citropepsin, Peritol

• w ciągu dnia używać dodatków o wyraźnym smaku herbata miętowa, pastylki Mentos, pastylki z eukaliptusa, można także jeść pokrojonego w kostkę i schłodzonego ananasa

Ryzyko infekcji po chemioterapii

• Ograniczenie kontaktu z osobami chorymi

• Obserwacja błon śluzowych jamy ustnej, gardła, kaszlu

• Płukanie jamy ustnej środkami aseptycznymi

• Kontrola morfologii, leukocytozy

• Farmakoterapia

Zaburzenia miesiączkowania

• W wyniku stresu, chemioterapii

• Wcześniejsza menopauza

Możliwość nudności i wymiotów

• Podanie leków p/wymiotnych

• Higiena w czasie wymiotów

• Płukanie jamy ustnej np. rumiankiem

• Nawodnienie

Możliwość wypadania włosów

• Leki często powodujące łysienie Adriamycyna, Taxol, Bleomycyna, Aktynomycyna-D, Endoxan, Ifosfamid, Windezyna;

• Leki powodujące łysienie okazjonalnie (stopień łysienia zależy tu od dawki leku)
  5-Fluorouracyl, Mitoksantron, Wepezyd, Metotreksat, Winkrystyna, Winblastyna, Karmustyna

• Leki powodujące łysienie rzadko: Cis-Platyna, Dakarbazyna, Mitomycyna-C, Lomustina, Arabinozyd Cytozyny, Prokarbazyna, Melfalan, 6-Merkaptopuryna, 6-Tioguanina.

• gentamycyna, streptomycyna, antykoagulanty (heparyna), leki przeciwdrgawkowych (fenobarbital, fenytoina), hormony (testosteron, estrogeny), levodopa, propranolol, vitamina A w dawce ponad 50.000 jedn./dzień, chlorpromazyna, hydrochlorotiazyd

• Naturalne zabiegi wzmacniające włosy

• Kompresy z nafty kosmetycznej

• Skrócić włosy

• Nie stosować lakierów, farb, suszarki

• Wniosek na perukę przed rozpoczęciem chemioterapii

Możliwość zaburzeń ze strony układu pokarmowego

• Skutki uboczne chemioterapii - zaparcia, biegunki

• Wprowadzenie zmian dietetycznych

• Leki

Możliwość skutków ubocznych napromieniowania

• Unikanie słońca

• Natłuszczanie kremami dla skóry wrażliwej

• Delikatna higiena

• Obserwacja stanu

• Leki na zlecenie lekarza

Opieka paliatywna

Celem jest poprawa jakości życia, w drugiej kolejności wydłużenie jego trwania.

• P/bólowa

• P/zapalna

• Łagodzenie reakcji popromiennych

• Walka z odleżynami

• Pielęgnacja wrzodziejących guzów nowotworowych

• Chirurgiczne wycięcie przerzutów (metastatektomia)

10

---