KOSZTY

Zależnie od potrzeb kontroli, analizy, statystyki, sprawozdawczości czy zarządzania koszty mogą być dzielone i grupowane według Różnych kryteriów.

Naszym punktem wyjścia dalszych podziałów będzie rozgraniczenie kosztów ze względu na charakter działalności.

KRYTERIA PODZIAŁU KOSZTÓW

• Ze względu na charakter działalności:

• koszty działalności operacyjnej - dotyczą zwykłej działalności gospodarczej, mogącej mieć charakter:

• usługowy

• handlowy

• wytwórczy

• pozostałe koszty operacyjne, obejmują:

- koszty zdarzeń nietypowych, nie wynikających ze zwykłej działalności

• koszty finansowe:

• odsetki

• prowizje od pożyczek

• ujemne różnice kursowe

• wartość nabycia sprzedanych udziałów i papierów wartościowych

• Ze względu na rodzaj kosztów:

• koszty zużycia materiałów i energii

• koszty usług obcych

• koszty podatków i opłat

• koszty płacowe wraz z pochodnymi

• wynagrodzenia

• świadczenia na rzecz pracowników

• koszty amortyzacji

Generalnie koszty te odzwierciedlają zużycie czynników produkcji oraz nakłady czysto pieniężne, uporządkowane według jednakowych składników.

• Ze względu na stopień złożoności:

• koszty proste - stanowią jeden rodzaj kosztu, którego nie można podzielić na prostsze elementy

• koszty złożone - obejmują kilka rodzajów kosztów i można je podzielić na koszty prostsze

• Ze względu na rodzaj działalności operacyjnej:

• koszty działalności podstawowej - obejmują koszty działalności, dla której jednostka została utworzona

• koszty działalności pomocniczej - koszty związane z działalnością wykonującą usługi na rzecz:

• działalności podstawowej

• zarządu

• pracowników

(np.: remonty, transport)

• koszty zarządu:

• koszty ogólnoadministracyjne

• koszy ogólnoprodukcyjne

dotyczące organizacji kierownictwa i ogólnej obsługi działalności jednostki

• koszy sprzedaży - wynikają z obsługi procesu sprzedaży produktów, towarów i usług

• Ze względu na fazę działalności:

• koszty zakupu - związane z zakupem materiałów i produktów

• koszty produkcji - związane z wytwarzaniem towarów i usług

• koszty sprzedaży - związane są ze sprzedażą

• Ze względu na związek kosztów z rozmiarami produkcji:

• koszty stałe - mówią o tym, że bez względu na zmianę rozmiarów produkcji, koszty są niezmienne

• koszty zmienne - zawsze reagują na zmianę rozmiarów produkcji i w związku z tym możemy mówić o:

• kosztach zmiennych wprostproporcjonalnych - zmiana kosztów następuje w takim samym tempie jak zmiana rozmiarów produkcji

• kosztach zmiennych progresywnych - zmiana kosztów następuje w stopniu szybszym niż rozmiar produkcji

• kosztach zmiennych degresywnych - zmian kosztów następuje w stopniu wolniejszym niż zmiana rozmiarów produkcji

• Ze względu na związek kosztów z nośnikiem kosztów (produkty, zlecenia, grupy produktów):

• koszty bezpośrednie - można przypisać wprost do nośnika kosztów na podstawie pomiaru i dokumentacji (energia bezpośrednia, płaca bezpośrednia)

• koszty pośrednie - przypisanie ich do nośnika kosztów wymaga zaliczenia za pomocą odpowiednich kluczy udziałowych (koszty sprzedaży)

• Ze względu na związek kosztów z przychodami ze sprzedaży:

• koszty produktów

• związane są z wytwarzaniem wyrobów, usług i towarów

• nie wykazują związku z przychodami dopóki nie nastąpi ich sprzedaż

• koszty okresu - związane są z przychodami okresu, którego dotyczą; obejmują:

• koszty ogólnego zarządu

• koszty sprzedaży

• Ze względu na możliwości kształtowania kosztów:

• koszty zależne (kontrolowane) - może je kształtować ogniwo decyzyjne

• koszty niezależne (niekontrolowane) - jednostka nie ma na nie wpływu

• Ze względu na rolę kosztów w rozwiązywaniu problemów decyzyjnych

• koszty znaczące - są to koszty zmieniające się w zależności od wariantu decyzyjnego

• koszty nieistotne - nie zależą od wariantu decyzyjnego i są w każdym przypadku identyczne

• Ze względu na czasowy charakter kosztów:

• koszty ex post - koszty poniesione w minionym okresie

• koszty bieżące - dotyczą danego okresu i są ustalane na bieżąco

• koszty ex ante - ustalone przed ich wprowadzeniem (z góry)

RACHUNEK KOSZTÓW - ISTOTA I ZADANIA

Rachunek kosztów stanowi podstawową część składową rachunkowości jednostek.

Chociaż w ewidencji koszty i rezultaty działalności ujmowane są odrębnie, to z ekonomicznego punkty widzenia rachunek kosztów powiązany jest z rachunkiem zysków i strat.

Wielkość osiągniętego zysku zależy bowiem zwykle od poniesionych kosztów

Wielkość kosztów wpływa na kwotę zysków.

Rachunek kosztów dotyczy zwykłej działalności jednostki i obejmuje swoim zakresem:

• pomiar kosztów

• ewidencję kosztów

• rozliczanie kosztów na miejsce ich powstawania

• rozlicznie kosztów na rodzaje produktów

• sporządzanie kalkulacji kosztów jednostkowych (przypadają na jednostkę wyrobu)

Istnieje podział wyodrębniający koszty jednostkowe i całkowite.

• opracowywanie sprawozdań finansowych

Zdefiniowany w ten sposób rachunek kosztów stanowi część systemu ewidencyjnego rachunkowości.

Przedmiotem rachunku kosztów są koszty ponoszone w związku z prowadzeniem procesów gospodarczych , czyli zaopatrzeniem, produkcją zbytem.

Głównym celem systematycznie prowadzonego rachunku kosztów jest dostarczenie informacji potrzebnych do oceny efektywności gospodarowania i podejmowania decyzji.

Rachunek kosztów jako część składowa rachunkowości powinien zapewniać:

• pomiar i wycenie kosztów związanych z nabyciem, posiadaniem i użyciem czynników produkcji

• ujęcia na podstawie odpowiednich dokumentów rzeczowego przebiegu procesów zaopatrzeni, produkcji i zbytu, a więc przekształcenia czynników produkcji w produkty pracy

• grupowanie kosztów w różnych przekrojach, uwzględniających przekształcenie informacji o kosztach zaangażowanych czynników produkcji w informację o kosztach wytworzonych produktów

• prezentację informacji o kosztach w postaci sprawozdań, umożliwiających interpretację i ocenę kształtowania się kosztów

Budowa rachunku kosztów zależy od:

• zakresu kosztów rozliczanych na produkty;

możemy mówić o:

• rachunek kosztów pełnych

• rachunek kosztów częściowych

• czasu i sposobu ujęcia oraz prezentacji kosztów;

mówimy o:

• zbiorczym rachunku kosztów

• rozdzielnym rachunku kosztów

• rachunku kosztów rzeczywistych

• rachunku kosztów postulowanych

Wybór odmiany i wariantu rachunku kosztów zależy od decyzji kierownictwa jednostki.

Na taką decyzję wpływają różne czynniki; między innymi:

• wielkość jednostki

• struktura organizacyjna

• rozmiary produkcji

• zróżnicowanie asortymentowe

• i inne

CYKL ŻYCIA PRODUKTU

Teoria cyklu życia produktu zakłada, że każdy produkt ma określony cykl życia, w którym pojawia się na rynku, zdobywa dojrzałość i znika z rynku.

Cykl ten zakłada istnienie czterech, następujących po sobie stadiów rynkowego zachowania się produktów.

CYKL ŻYCIA PRODUKTU

1. Faza wprowadzania produktu na rynek

Charakteryzuje się niewielkimi zmianami i dynamiką sprzedaży produktu.

Wynika to z faktu, że produkt jako nowość nie jest dobrze znany nabywcom i tym samym nie cieszy się większym zainteresowaniem z ich strony.

Tylko akceptacja większości rynkowej umożliwia przejście do następnej fazy.

Główną przeszkodą w realizacji tego postulatu jest duża dynamika zmian rynkowych, będąca wynikiem innowacji, kosztów jego produkcji czy preferencji nabywców.

Poza tym zyskowność tych produktów jest problematyczna, a to głównie za sprawą niewielkiej sprzedaży, konieczności rozwijania dystrybucji i ponoszenia dużych wydatków na promocje.

Wszystko to tworzy łączne atmosferę niestabilności pozycji rynkowej i ryzyka w działaniu.

2. Faza wzrostu

Ta faza cechuje się bardzo dynamicznym wzrostem sprzedaży produktu.

Celem strategicznym przedsiębiorstwa jest wówczas systematyczna penetracja rynku dla powiększenia własnej sprzedaży i udziału w rynku.

Jest to krótki moment w cyklu życia produktu kiedy powiększenie udziału jest relatywnie łatwe.

Osiąga się to dzięki takim działaniom marketingowym, jak:

• rozszerzenie asortymentu

• dodanie nowych modeli produktu

• przesunięcie zainteresowania klientów z promocji świadomości zainteresowania do promocji przekonania do produktu i zakupu

• obniżenie ceny produktu w celu uaktywnienia kolejnej grupy nabywców wrażliwych na cenę

3. Faza dojrzałości

Charakteryzuje się stabilizacją poziomu sprzedaży produktu, ale także znacznym wzrostem liczby konkurentów na rynku.

Taka sytuacja wymusza bardziej defensywne zachowanie przedsiębiorstw, a celem strategicznym staje się obrona dotychczasowej pozycji rynkowej.

Cała walka toczy się o udział w zysku.

W sposobach wykorzystywania instrumenty marketingowego dominują:

• obniżka cen produktu

• wykorzystanie promocji do budowy lojalności nabywcy wobec marki

• modyfikacja produktu

4. Faza schyłku

W tej fazie obserwujemy spadającą sprzedaż produktu ora zmniejszającą się liczbę konkurentów.

Dalsza obecność na runku jest uzasadniona tylko pod warunkiem zachowania rentowności produkcji, dlatego też ogranicz się skalę działania i bardzo selektywnie odnosi się do segmentów rynku.

Ogranicza się także wykorzystanie instrumentów marketingowych.

Jedynie dzięki ścisłej kontroli kosztów możliwe jest utrzymanie własnej oferty na rynku.

Finanse przedsiębiorstw - 6w 25 XI 2005

27