Stany (statusy) tożsamości
wg Jamesa Marcii (1987)

Statusy ocenia się za pomocą 2 wymiarów:

• podejmowania poszukiwań, stawiania pytań (P);

• zaangażowania, podejmowania ról (Z).

OCENA STATUSU

KRYZYS

• Poszukiwanie wiąże się z kryzysem, czyli z momentem w okresie dorastania, w którym stare wartości i decyzje podlegają ponownemu rozważeniu.

ZAANGAŻOWANIE

• Stopień osobistych inwestycji, jakie jednostka czyni na rzecz swoich wyborów.

Stadium rozpadu (rozproszenia) tożsamości

• nie ma zaangażowania w żadną ideologię;

• nie przechodzi się kryzysu;

• może to być albo wczesny etap rozwoju (przed kryzysem) albo niepowodzenie w przejęciu zobowiązań po kryzysie;

• nie podjęto poszukiwań i nie ma zaangażowania.

Stadium moratorium (tożsamościowego moratorium)

• rozważane są różne możliwości,

• decyzja jest jednak odkładana,

• każda kultura wypracowuje inny wzór moratorium,

• to przygotowanie do podjęcia zadań dorosłości, do wzięcia życie w swoje ręce.

Stadium osiągniętej tożsamości

• jednostka przeszła kryzys i zaangażowała się w realizację dobrze zdefiniowanego zadania lub podjęła określone role;

• Konieczne było moratorium.

Stadium tożsamości tymczasowej (zamknięcie)

• jednostka nie podjęła własnych poszukiwań i pozostaje przywiązana do wartości wywodzących się z okresu dzieciństwa;

• doszło do przejęcia tożsamości, z pominięciem kryzysu, wyznaczonej przez kulturę lub rodziców;

• wybiera się coś, co jest z jakichś względów wygodne.

NIEBEZPIECZEŃSTWA

• Zamęt tożsamościowy (brak ufności) – odwlekanie.

• Tożsamość negatywna – lepiej być potępionym niż nikim.

PODOKRESY

• Wczesna adolescencja – wiek dorastania (od 11/12 do 15,0/16,0 r.ż.)

• Późna adolescencja – wiek młodzieńczy (od 16/17 do 20/23 r.ż.)

• Sensowne wydaje się potraktowanie tego etapu jako okresu między dzieciństwem a dorosłością. Jako okresu przejściowego, w którym dziecko pod względem fizycznym, umysłowym i emocjonalnym zmienia się w dorosłego człowieka.

RYTUAŁY

• Wypchnięcie dziecka z rodziny.

• Tabu nagości.

• Rytuały inicjacyjne.

• Rozwiązania prawne.

Za centralne zjawisko tego okresu uważa się POKWITANIE /skok pokwitaniowy/

Zachodzą bardzo złożone zmiany hormonalne

• Podwzgórze przekazuje sygnały przysadce, która zaczyna wydzielać zwiększone ilości hormonów gonadotropowych.

• Te z kolei stymulują rozwój gruczołów jąder i jajników,

• które zaczynają wydzielać więcej hormonów – testosteronu u chłopców (poziom wzrasta 20 -18 razy) i u dziewcząt pewnej formy estrogenu, zwanej estradiolem (wzrasta 8 - 6 razy).

Skok pokwitaniowy

• U chłopców między 12 a 15 r. ż. przyrost około 20 cm i 20 kg.

• U dziewcząt między 10 a 12 r.ż. , mniej silny przyrost.

• Szybsze dojrzewanie dziewcząt (średnio – 12;6 do 13;6 r. ż., u 95% wszystkich dziewcząt pomiędzy 11 a 15 r.ż.).

• Pogorszenie koordynacji.

• Kształtują się cechy płciowe.

• Konsekwencje nieterminowego rozwoju płciowego. Kompleks Diany

FAZY POKWITANIA U DZIEWCZĄT

• Faza przedpokwitaniowa (do 12 r.ż.): rozwój piersi, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka podlotka;

• Faza pokwitania właściwa (do 14 r.ż.): dalszy rozwój piersi, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, wystąpienie miesiączki (może być nieregularna), sylwetka staje się kobieca, trądzik;

• Faza młodzieńcza (do 16 r.ż.): dalszy rozwój piersi, owłosienie łonowe przybiera kształt trójkąta, wygląd typowo kobiecy, regularna miesiączka, subtelnienie rysów twarzy.

FAZY POKWITANIA U CHŁOPCÓW

• Faza przedpokwitaniowa (do 13 r.ż.): powiększenie jąder, początek rozwoju owłosienia łonowego, zmiany proporcji ciała, sylwetka wyrostka;

• Faza pokwitania właściwa (do 15 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, rozwój owłosienia łonowego i pachowego, mutacja, zmiany rysów twarzy, trądzik;

• Faza młodzieńcza (do 17 r.ż.): dalszy rozwój narządów płciowych, głos męski, owłosienie łonowe przybiera kształt rombu, jabłko Adama, początki owłosienia na twarzy.

MITY i PRAWDA

• Nieśmiałość, lęk społeczny

• Poczucie samotności

• Uczucia wyższe

• Przekora młodzieńcza

• Dążenie do przygody. PRAGNIENIE WIELKICH CZYNÓW

• Kształtowanie własnego charakteru

• Kryzys autorytetu rodziców

MITY i PRAWDA

• Rośnie rola młodzieżowych grup odniesienia

• Rozwój światopoglądu (faza poszukiwania wzorca idealnego, faza koncepcji doskonałej rzeczywistości, faza realizmu)

• NIHILIZM

• CYNIZM

• WYBUCH RELIGIJNOŚCI

ŚCIEŻKA DO UZALEŻNIEŃ

• motywy ucieczkowe

• i motywy poszukiwania

BUNT MŁODZIEŃCZY

• Bunt egoistyczny

• Bunt altruistyczny

• Bunt wewnętrzny

• Bunt zewnętrzny

• Bunt destrukcyjny

• Bunt twórczy

10 ZASAD wg IRENY OBUCHOWSKIEJ

• Zasada akceptacji

• Zasada wiarygodności

• Zasada poszanowania intymności

• Zasada równych zobowiązań

• Zasada stabilności

• Zasada próśb

• Zasada konsekwencji

• Zasada otwartości na informację

• Zasada humoru.

• Zasada współdecydowania

Przygotowano na podstawie:

Bee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Wyd. Zysk i S-ka

Brzezińska, A. (2002). Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Scholar.

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: Gdańskie Wyd. Psychologiczne.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Obuchowska, I. (1983). Okres dorastania. Warszawa: Nasza Księgarnia.

Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.