TYPY I RODZAJE ZAKŁADÓW KARNYCH

Rodzaje zakładów karnych:

• Zakład karny dla młodocianych

• Jednostka typu specjalnego, przeznaczona dla skazanych przed 21 rokiem życia(w wyjątkowych przypadkach również po). To wyodrębnienie skazanych ze względu na wiek spowodowane jest osiąganą w tym wieku dojrzałością psychiczną, większą podatność na oddziaływania wychowawcze oraz przyuczaniem do zawodu i uzupełnianiem luk w wykształceniu, konieczne jest też oddzielenie młodocianych od demoralizującego wpływu innych skazanych.

• Program resocjalizacji młodocianych musi być różnorodny i podlegać indywidualizacji. Wykonywanie kary w tym zakładzie ma na celu ukształtowanie pozytywnych cech charakteru i społecznie pożądanych postaw.

• Formy resocjalizacji przewidują nauczanie zawodowe, oddziaływanie zespołowe i indywidualne. Wobec młodocianych nie stosuje się surowszych kar dyscyplinarnych poza ograniczeniem możliwości zakupu wyrobów tytoniowych.

• Regulamin tych zakładów nakazuje współpracę z rodzinami skazanych. Ważną rolę spełnia włączeni dorosłych skazanych do procesu resocjalizacji młodocianych, nie mogą to być jednak recydywiści czy osoby skazane za najcięższe przestępstwa kryminalne.

• Zakład karny dla odbywających karę po raz pierwszy

• Odbywają w nim karę wszyscy skazani niezakwalifikowani do innych zakładów, jest to więc zakład ogólny przeznaczony dla większości skazanych. Jest to zakład dla odbywających karę pozbawienia wolności po raz pierwszy a nie po raz pierwszy skazanych, jednak będą tu również osoby, które odbywają po raz kolejny karę pozbawienia wolności za przestępstwa nieumyślne.

• Skazani poddawani są oddziaływaniu wychowawczemu stosownemu do typu zakładu i systemu do którego zostali zakwalifikowani.

• Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych

• „Art. 86. K.K.W. W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia, chyba że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.”

• Stosuje się przy tym materialne kryteria kwalifikujące do zakładu karnego.

• Celem pracy wychowawczej w tym zakładzie jest kształtowanie u skazanych przekonania o możliwości i celowości prowadzenia uczciwego życia oraz eliminowanie złych i wyrabianie dobrych nawyków, zwłaszcza nawyku pracy.

• Zakład ten przeznaczony jest przede wszystkim da osób skazanych w warunkach art.64k.k. czyli tzw. recydywy kodeksowej, pojęcie recydywy penitencjarnej jest znacznie szersze i obejmuje osoby, które odbywały już karę pozbawienia wolności i ponownie skazane zostały na taką karę (chodzi o skazanych za przestępstwa umyślne).

• KKW dopuszcza możliwość osadzenia skazanych spełniających te kryteria w ZK dla odbywających karę po raz pierwszy z uwagi na szczególne względy resocjalizacyjne

• Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego

• Żołnierz może być skazany na karę pozbawienia wolności we wcześniej wymienionych zakładach lub na karę aresztu wojskowego. Sąd może orzec karę aresztu wojskowego jeżeli za popełnione przestępstwo przewidziana jest taka kara i jeśli zachodzą okoliczności zapisane w art.329 k.k.

• Art. 329. Jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, a wymierzona kara nie byłaby surowsza niż 2 lata pozbawienia wolności, sąd może w stosunku do żołnierza orzec karę aresztu wojskowego.

• Art. 322. § 1. Karą stosowaną wobec żołnierzy jest także areszt wojskowy; do kary aresztu wojskowego stosuje się odpowiednio przepisy o karze pozbawienia wolności. § 2. Kara aresztu wojskowego trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach. § 3. Karę aresztu wojskowego odbywa się w przeznaczonym do tego zakładzie karnym; w czasie odbywania kary skazany podlega także szkoleniu wojskowemu.

• Art. 231. K.k.w. Szkolenie wojskowe skazanych na karę aresztu wojskowego ma na celu utrwalenie nabytej wiedzy wojskowej, utrzymanie sprawności fizycznej i psychicznej, a także wzmożenie dyscypliny.

• Art. 232. K.k.w. § 1. Szkoleniem wojskowym w zakładzie karnym dla odbywających karę aresztu wojskowego kieruje oficer wyznaczony, na podstawie odrębnych przepisów, do wykonywania zadań poza wojskiem. § 2. Oficer kierujący szkoleniem wojskowym jest zastępcą dyrektora zakładu karnego, a także przełożonym żołnierzy zawodowych wyznaczonych do wykonywania zadań w tym zakresie. § 3. Dyrektor zakładu karnego, przed podjęciem decyzji związanych z wykonywaniem kary, zapoznaje się z opinią oficera kierującego szkoleniem wojskowym; oficer ten wchodzi w skład komisji penitencjarnej.

• Art. 233. K.k.w. Oddzielnie rozmieszcza się następujących skazanych:

  1)   oficerów i chorążych,

  2)   podoficerów zawodowych, służby nadterminowej i okresowej,

  3)   pozostałych.

• Art. 234. K.k.w. § 1. Skazany odbywający karę aresztu wojskowego może otrzymywać nagrody przewidziane w art. 138 § 1 i 2, z tym że czas widzenia określonego w art. 138 § 1 pkt 7 nie może przekroczyć 60 godzin. § 2. Skazany odbywający karę aresztu wojskowego otrzymuje na Dzień Wojska Polskiego od dyrektora zakładu karnego zezwolenie na widzenie poza obrębem zakładu, chyba że przemawia przeciwko temu brak postępów w szkoleniu wojskowym.

• Zakład karny dla skazanych niebezpiecznych

• 24 lipca 2003 wprowadzono do kodeksu karnego wykonawczego dwa nowe przepisy, które mówią, że skazanych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub dla bezpieczeństwa zakładu osadza się w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i zakładu.

• Warunki odbywania kary w tym zakładzie powinny stanowić barierę przed poważnym zagrożeniem społecznym.

• Przez warunki konieczne do utrzymania tej bariery zredukowana jest w dużym stopniu możliwość wychowawczego oddziaływania na skazanych. Jest to więzienie o modelu ochronno-odwetowym, dlatego raz na 3 miesiące należy ocenić skazanego i w razie możliwości przenieść do innego rodzaju zakładu.

• Zakład karny dla kobiet

• K.k.w nie przewiduje odrębnego rodzaju zakładów karnych dla kobiet jednak stanowi, że kobiety odbywają karę pozbawienia wolności oddzielnie od mężczyzn.

• Art. 87. § 1. Kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn. § 2. Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie karnym typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym innego typu. § 3. Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się opiekę specjalistyczną. § 4. W celu umożliwienia matce pozbawionej wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia, chyba że względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza albo psychologa, przemawiają za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedłużeniem lub skróceniem tego okresu. Decyzje w tym zakresie wymagają zgody sądu opiekuńczego. § 5. Minister Sprawiedliwości określa, w drodze zarządzenia, tryb przyjmowania, w sytuacji, o której mowa w § 4, dzieci matek pozbawionych wolności do domów dla matki i dziecka przy zakładach karnych oraz zasady organizowania i działania tych placówek.

• Inne zakłady karne

• Art. 71. K.k.w. Minister Sprawiedliwości może, w drodze rozporządzenia, tworzyć, zgodnie z ustalonymi w niniejszym kodeksie celami wykonywania kary pozbawienia wolności i z ustalonymi zasadami klasyfikacji skazanych, zakłady karne inne niż wymienione w art. 69 i art. 70 § 1 lub ustalić inny niż określony w art. 81 system wykonywania kary, w szczególności dla sprawdzenia nowych środków i metod oddziaływania na skazanych.

Typy zakładów karnych;

Art. 70. K.k.w. § 1. Zakłady karne wymienione w art. 69 mogą być organizowane jako:

• zakłady karne typu zamkniętego,

• zakłady karne typu półotwartego,

• zakłady karne typu otwartego.

§ 2. Zakłady karne, o których mowa w § 1, różnią się w szczególności stopniem zabezpieczenia, izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego ich obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się w zakładzie i poza jego obrębem.

• Zakład karny typu zamkniętego

• Najmniejsza swoboda skazanych w zakresie kontaktu ze światem zewnętrznym, a także w zakresie wzajemnych kontaktów z więźniami. Skazany może korzystać w dwóch widzeń w miesiącu a jego rozmowy telefoniczne są kontrolowane.

• Art. 90. K.k.w. W zakładzie karnym typu zamkniętego:

• cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie,

• skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania,

• zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego,

• ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod dozorem,

• skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia, a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego - także z odzieży.

• Zakład karny typu półotwartego

• Skazany może korzystać z 3 widzeń w miesiącu, jego rozmowy i korespondencja mogą być kontrolowane przez funkcjonariusza.

• Art. 91. W zakładzie karnym typu półotwartego:

• cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte,

• skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, w tym również na pojedynczych stanowiskach pracy,

• skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,

• skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,

• skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,

• skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,

• skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku.

• Zakład karny typu otwartego

• Pobyt w zakładzie tego typu ma na celu stopniowe ułatwianie skazanym powrotu do warunków wolnościowych. Stanowi rolę pomostu od uwięzienia do wolności. Skazany może korzystać z nieograniczonej liczby widzeń, korespondencja i rozmowy nie są kontrolowane i umożliwia się skazanemu przygotowywanie posiłków we własnym zakresie.

• Art. 92. W zakładzie karnym typu otwartego:

• cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę,

• skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy,

• skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,

• skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację, poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,

• skazanym można zezwalać na udział w zajęciach i imprezach kulturalno-oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego,

• skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,

• skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,

• skazani mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji,

• skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku.

Systemy odbywania kary;

• System programowego oddziaływania

• Kara pozbawienia wolności powinna wzbudzić reakcję psychologiczną, oddziaływać na wolę tego kto dobrowolnie popełniając przestępstwo może również dobrowolnie postanowić poprawę. Zadaniem personelu ZK jest wpoić sprawcy czynu przekonanie, że przestępstwo się nie opłaca. Wstępnym warunkiem resocjalizacji jest krytyczny stosunek do własnego czynu. Oddziaływanie resocjalizacyjne ma szansę powodzenia jeżeli skazany będzie współpracować z wychowawcą.

• Program oddziaływania zakłada: kształtowanie nawyku pracy, kontynuowanie nauki, kontakt z rodziną i bliskimi, wywiązywanie się ze zobowiązań materialnych, włączenie do zespołów prowadzących różne działalności, przygotowanie do wyjścia na wolność.

• Obowiązuje zasada okresowych ocen wykonania programu.

• System terapeutyczny

• W tym systemie odbywają karę skazani z zaburzeniami psychicznymi, upośledzeni umysłowo, uzależnieni od alkoholu albo innych środków odurzających lub psychotropowych oraz skazani niepełnosprawni fizycznie wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.

• Zapobiega pogłębianiu się patologicznych cech osobowości oraz przywraca równowagę psychiczną.

• Dokonuje się okresowych ocen wykonania indywidualnych programów i postępów resocjalizacji. Skazani, którzy nie wymagają już odrębnego traktowania powinni być skierowani do odpowiedniego systemu wykonania kary.

• System zwykły

• Odbywają w nim karę skazani niezakwalifikowani do systemu programowego oddziaływania ani do systemu terapeutycznego. w systemie tym więźniowie mogą korzystać z nauczania, zajęć kulturalno - oświatowych i sportowych.