Mikroekonomia 2 listopada 2009r. :

Analiza rynku dalszy ciąg:

Elastyczność popytu i czynniki ją determinujące :

Elastycznością popytu Nazywamy relacje względnej zmiany popytu do względnej zmiany czynnika, które te zumiane wywołał. Określenie elastyczności popytu możliwe jest tylko w odniesieniu do tych czynników kształtujących popyt, które są mierzalne(można zmierzyć). Są nimi: cena oraz wysokość dochodów. Cenowa elastyczność popytu określa wrażliwość popytu na zmianę ceny i informuje o tym o ile procent zmieni się popyt na dany towar, pod wpływem 1% zmiany ceny. Ta elastyczność może przyjmować wielkości od 0 w nieskończoność. Jej poziom pozwala rozróżnić kilka charakterystycznych rodzajów popytu: Ec= 0 popyt sztywny ( nie doskonale elastyczny) -> krzywa prostopadła do ceny ; popyt nie elastyczny 1. 0<Ec<1 ;2. Ec=1 popyt proporcjonalny (jednostkowy); Ec>1 popyt elastyczny; Ec zmierza w nieskończoność ( popyt doskonale elastyczny)

Poszczególnym rodzajom popytu wyróżnionym w oparciu o kryterium elastyczności odpowiada określony kształt krzywej popytu

Poziom elastyczności cenowej popytu w przekroju poszczególnych grup towarów jest znacznie zróżnicowany. Głównymi determinantami poziomu Ec są :

- charakter dóbr

- znaczenie dobra w dochodzie konsumenta

- występowanie substytutów

- siła przyzwyczajenia i uzależnienia się konsumentów od danych dóbr

- czynnik czasu

- poziom cen

Można stwierdzić, że dane dobro im bardziej ma podstawowy charakter w procesie produkcji czy konsumpcji to tym bardziej popyt na nie charakteryzuje się mniejszą elastycznością. Mniejsza jest bowiem możliwość rezygnacji z zakupu danego dobra czy też ograniczenia spożycia. stąd też popyt na takie dobra podstawowe jak np. chleb, herbata, benzyna, energia elektryczna, sól jest mało elastyczny a czasami wręcz sztywny. W przypadków potrzeb luksusowych popyt jest bardzo elastyczny. Dobra i usługi zaspakajające nasze tzw. standardowe potrzeby charakteryzuje się na ogół elastycznością zbliżoną do jedności. Jeżeli całkowite wydatki na dane dobro lub usługę mają mały udział w budżetach domowych to popyt na nie jest nie elastyczny. Wzrost udziałów , wydatków, na dane dobro sprawia, że popyt staje się bardziej elastyczny. Co do możliwości substytucji, można stwierdzić, że im one są większe tym poziom elastyczności jest wyższy. Brak możliwości substytucji powoduje, że popyt staje się relatywnie mniej elastyczny np. popyt na benzynę.

Analizując zależność elastyczności cenowej od poziomu ceny można stwierdzić, że popyt na dobra i usługi o wysokich cenach cechuje się wyższą elastycznością niż popyt na tanie dobra i usługi. Zmiana cen może trwać krócej lub dłużej. W okresie dłuższym konsument może uzyskać więcej informacji o stopniu trwałości tych zmian a także ich rozmiarach i ma więcej czasu na dostosowanie się do nowej sytuacji, zmieniając np. dotychczasową strukturę konsumpcji ( model konsumpcji). stąd też elastyczność cenowa popytu w dłuższym okresie czasu jest większa niż w okresie krótkim.

Elastyczność cenowa popytu ma istotny wpływ na poziom całkowitych przychodów w przedsiębiorstwie. Dla każdego przedsiębiorstwa wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży. Znając współczynnik elastyczności dla określonych dóbr można stwierdzić, w jakim stopniu zmiana cen wpływa na przychody całkowite przedsiębiorstw. Wymienić tu można dwa rodzaje sytuacji:

a) Jeżeli elastyczność cenowa popytu jest większa od jedności ( czyli popyt jest elastyczny) to spadek ceny zwiększa przychody całkowite zaś wzrost ceny zmniejsza te przychody

b) Jeżeli natomiast Elastyczność cenowa popytu jest mniejsza od jedności czyli popyt jest nie elastyczny to wzrost ceny zwiększa przychody całkowite. Spadek zaś ceny zmniejsza te przychody.

Popyt na dany towar uzależniony jest często, również od cen innych towarów. Chodzi tu o dobra substytucyjne i komplementarne, które razem zaspakajają określoną potrzebę. Sile oddziaływania zmiany cen jednego dobra na zmianę popytu na inne dobro mierzy się współczynnikiem mieszanej (krzyżowej) elastyczności cenowej popytu przeciwieństwie do zwyklej cenowej elastyczności, która jest z reguły ujemna elastyczność krzyżowa popytu może być ujemna i dodatnia, co zależy od charakteru powiązań między dobrami. Jeżeli są tu dobra substytucyjne to ten współczynnik elastyczności krzyżowej popytu ma zwykle wartość dodatnią. W przypadku natomiast dóbr komplementarnych elastyczność krzyżowa ma zwykle wartość ujemną.

Popyt jako funkcja dochodu :

Dochód obok ceny jest najważniejszą determinantą popytu. Stopień oddziaływania zmian dochodu na popyt mierzy się współczynnikiem elastyczności dochodowej popytu. Informuje on o tym o ile % może zmienić się popyt pod wpływem 1% zmiany dochodu wyróżnić można kilka charakterystycznych zależności:

- Jeżeli elastyczność dochodowa popytu jest większa od 0 a mniejsza od jedności to popyt jest nie elastyczny i dotyczy głównie dóbr podstawowych

- Ed jest większa od jedności to popyt jest elastyczny i odnosi sie głownie do dóbr luksusowych

- Ed jest mniejsza od 0 to popyt jest odwrotnie elastyczny i dotyczy głównie tzw. dóbr podrzędnych

Dobra normalne (zwykłe) to te, które mają dodatnią elastyczną dochodowa popytu i reagują typowo na zmianę dochodu. Natomiast dobra na które popyt reaguje nie typowo tzn. dochód rośnie a popyt spada określa sie dobrami podrzędnymi. Elastyczność dochodowa tych dóbr jest ujemna gdyż zmiany dochodu i popytu sa tu rożno kierunkowe. Te dobra podrzędne to zwykle tanie i nisko gatunkowe towary , z których nabywcy najchętniej by zrezygnowali, gdyby tylko było ich na to stać. Dobra luksusowe i podstawowe mają zawsze elastyczność dochodowa dodatnią. Są one dobrami normalnymi, wraz jednak z powstawaniem nowych potrzeb i zmianą sposobów ich zaspakajania dobra te przechodzą z czasem do kategorii dóbr podrzędnych. Znajomość elastyczności dochodowej popytu dla różnych dóbr i usług ma istotne znaczenie dla przewidywania i badania zmian struktury wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych. To jak zareaguje popyt na zmianę dochodów konsumentów zależy od tego jakiego dobra dotyczy. Jeżeli dobra podstawowego to popyt zareaguje nie elastycznie, jeżeli luksusowego to zareaguje elastycznie. W XIX wieku niemiecki statystyk Ernst Engel badając strukturę wydatków gospodarstw domowych wykrył ,że w miarę wzrostu dochodu w rodzinie lub społeczeństwie średnio zamożnym udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach maleje. Prawidłowość ta znana jest jako prawo Engela. Dzieje sie tak dlatego ze przy ogólnym wzroście wydatków na wszystkie dobra i usługi , wydatki na żywność rosną wolniej niż na pozostałe towary. Prawo to nie działa w odniesieniu do rodzin czy społeczeństw bardzo biednych i bardzo bogatych. Engel sformułował też ogólniejsze zależności między dochodem, a popytem na poszczególne rodzaje dóbr, które w graficznym ujęciu znane są jako krzywe Engel'a :

rys.