historia myśli psychologicznej

albo:

o pochodzeniu psychologii

(przewodnik osobisty)

augustyn, o państwie bożym

0. platończyk plotyn, rozprawiając o opatrzności, wskazuje piękność kwiatów i listków jako dowód, że od boga najwyższego, którego piękno jest zrozumiałe, niewyrażalne, opatrzność ta schodzi aż ku tym ziemskim i najniższym rzeczom.

1. wszystkie one – jak twierdzi – jako marne i niezwykle szybko przemijające, nie mogłyby mieć tak doskonale zharmonizowanych proporcji, jeśliby nie otrzymały ich stamtąd, gdzie się znajduje dający się pojąć a niezmienny kształt, który naraz zawiera w sobie wszelkie cechy doskonałości.

gregory bateson 1979

0. wielki łańcuch bytu:

1. świat został pozaczasowo stworzony wedle reguł logiki dedukcyjnej.

2. najwyższy umysł albo logos stoi u szczytu łańcucha dedukcyjnego.

3. poniżej są aniołowie, potem ludzie, małpy, i tak dalej, aż do roślin i kamieni.

4. konsekwencją tego założenia, jest inne przekonanie, zgodnie z którym „doskonalsze” nigdy nie może powstać z „mniej doskonałego”.

przedmiot naszych zajęć

0. wprowadzenie do psychologii współczesnej poprzez historię psychologii oraz dzieje myśli psychologicznej.

1. robert d. kaplan:

słowo 'historia' w pierwotnym greckim sensie oznacza niekończącą się opowieść, w której ludzkie społeczności ścierają się ze sobą z powodu niedających się załagodzić różnic.

nędza a-historyzmu?

0. współczesny świat nie jest historią zainteresowany.

1. filozofowie wieszczą koniec historii - francis fukuyama.

2. świadomość historyczna przeciętnego człowieka jest niesłychanie uboga.

3. następuje pozorna dygresja:

4. mtv2 - „the most wanted chart of all times”.

guy debord 1988

0. dziedziną historii było to, co pamiętane, wydarzenia o dalekosiężnych następstwach. była to również nierozerwalnie związana z tymi wydarzeniami wiedza, która miała trwać i ułatwiać zrozumienie, choćby częściowe, nowych zjawisk – „dorobek o nieprzemijającej wartości”, jak powiada tukidydes.

1. historia była więc miarą prawdziwych nowości, ten zaś kto handluje nowością, ma wszelkie powody, aby zniszczyć narzędzie pozwalające ją mierzyć.

kwestie definicyjne

0. możliwa jest prezentacja różnych wersji historii myśli psychologicznej.

1. z tej mnogości musimy wybrać i zrealizować tylko jedną.

2. takie pojęcia, jak

3. nauka

4. historia

5. myśl psychologiczna/psychologia

6. mogą być różnie rozumiane i stosowane.

jak można
uprawiać historię psychologii?

0. wielość możliwych historii psychologii wynika z wielości możliwych założeń na temat tego co to jest:

1. historia

2. czy dotyczy niepowtarzalnych zjawisk jednostkowych?

3. czy z jej pomocą można odkryć jakieś tendencje i prawidłowości?

konrad lorenz:

jednostka czy zeitgeist?

0. czy historia psychologii jest taka jaka jest, dzięki genialnym jednostkom (la mettrie, babbage, brentano, james, freud, turing, watson, skinner)? (personalizm)

1. czy inaczej, proces historyczny jest obiektywny, zdeterminowany i gdyby nie było tych konkretnych badaczy, to inni i tak głosiliby takie same poglądy? (naturalizm)

0. Teoria naturalistyczna sugeruje, że gdyby Darwin umarł młodo, ktoś inny sformułowałby teorię ewolucji w połowie XIX wieku, ponieważ intelektualny klimat sprzyjał akceptacji takiego sposobu wyjaśniania pochodzenia gatunku ludzkiego… (s. 18)

Uważam za nonsensowne twierdzenie, iż nie jest ważne, który konkretny człowiek będzie zaczątkiem zmiany. Właśnie to bowiem sprawia, że przyszłość historyczna jest nieprzewidywalna.

Ale, oczywiście, jest ważne, kto zapoczątkowuje trend. Gdyby zamiast Darwina był to Wallace, mielibyśmy dziś zupełnie inną teorię ewolucji.
W wyniku Wallace’owskiego porównania procesu doboru naturalnego do silnika parowego z regulatorem Watta cały ruch cybernetyczny mógłby się pojawić 100 wcześniej. (s. 65-64)

esencjalizm vs konwencjonalizm

0. nauka dwa stanowiska:

1. to czym jest nauka zostało przesądzone raz na zawsze: czyli niezależne od czasu i miejsca, np.

2. logiczny pozytywizm.

3. nauka jest synchronicznie i diachronicznie zmienna, a więc konwencjonalna, np.

4. szkoła socjologiczno-historyczna.

teza o jedności
nauki:

0. wszystkie zdania nauki można wyrazić w jednym języku, wszystkie stany rzeczy są jednego rodzaju, wszystkie poznawalne są za pomocą jednej metody

1. rudolf carnap

0. przyrodę się opisuje i wyjaśnia, natomiast człowieka się rozumie

wilhelm dilthey

0. nauki idiograficzne

versus

0. nauki nomotetyczne

wilhelm windelband

0. nauki analityczno-empiryczne versus

1. nauki hermeneutyczno-krytyczne

jürgen habermas

jak uprawiać historię psychologii?

0. psychologia:

1. czy mamy do czynienia z jedną czy z wieloma psychologiami?

2. jest to sytuacja analogiczna do poprzedniej:

3. czy da się w wielości szkół, wątków, teorii i koncepcji wytropić

4. ujawnianie się jakiejś jednej psychologii czy też nie jest to możliwe.

0. jacob r. kantor interesujące globalne spojrzenie na dzieje myśli psychologicznej: jak psychologia stawała się nauką przyrodniczą, a ściślej, historię tego,

1. jak myśl psychologiczna stawała się behawiorystyczna.

jacob r. kantor

0. przedbehawiorystyczny

1. i behawiorystyczny okres w rozwoju każdej nauki.

2. Astronomia w swoim przed-behawiorystycznym okresie była astrologią.

3. Chemia w fazie przed-behawiorystycznej była alchemią.

behawioryzmy…

0. dzieje myśli psychologicznej:

1. behawioryzm pierwotny, archaiczny

(myśl starożytnej grecji).

0. anty-behawioryzm

(myśl średniowieczna)

0. pre-behawioryzm

(początki czasów nowożytnych).

0. proto-behawioryzm

(behawioryzm watsona).

ryszard stachowski:
wiele możliwych psychologii

Wprawdzie ostało się słowo „psychologia”, ale użyte w liczbie pojedynczej nie odzwierciedla już ogromnej rozbieżności poglądów na jej przedmiot badań i wynikającą stąd wielość metod badania, różnorodności zainteresowań naukowych i badawczych psychologów, niejednomyślności w określaniu celu i zadań psychologii, a nawet podziałów w obrębie specjalizacji naukowej i zawodowej, co musiało doprowadzić do przyjętego powszechnie wniosku, że nie ma jednej psychologii.

jeszcze inne możliwości

0. można pomyśleć sobie historię psychologii, jako chronologię najbardziej znaczących eksperymentów psychologicznych

1. ale też można przedstawić historię myśli psychologicznej jako historię:

2. metodologii psychologii

3. fundamentalnych sporów metodologicznych, merytorycznych i metateoretycznych

0. historia myśli psychologicznej jako historia przedmiotów psychologii:

1. dusza

2. procesy (zjawiska) duszy

3. umysł

4. świadomość

5. nieświadomość

6. zachowanie

7. procesy psychiczne

ludwig pongratz

rezultat:
wiele możliwych historii psychologii

0. twórców psychologii i myśli psychologicznej.

1. tekstów (źródeł).

2. poglądów, koncepcji, teorii.

3. wydarzeń znaczących („kamieni milowych”).

4. głównych idei psychologicznych.

5. niezbywalnych problemów (pytań charakterystycznych dla psychologii).

6. instytucji i organizacji.

7. zastosowań.

teraz my…

cel naszych zajęć

0. prezentacja najważniejszych kierunków i szkół psychologicznych, jako:

1. 1. raczej „projektów badawczych” (i. lakatos), czyli:

2. różniących się od siebie i stale ewoluujących strategii poznawania człowieka

3. niż tylko zestawu ustalonych poglądów na jego psychikę.

4. 2. charakterystyka przełomowych momentów mających kluczowy wpływ na dzieje myśli psychologicznej.

0. pokazanie, że:

1. ujęcie mentalistyczne, pierwszoosobowe

(the first person data psychology) oraz

0. fizykalistyczne, trzecioosobowe

(the third person data psychology),

0. stanowią dwie podstawowe perspektywy badawcze psychologii.

1. ewolucja psychologii:

2. to przejście od ujęcia (zasadniczo) pierwszoosobowego do ujęcia (zasadniczo) trzecioosobowego.

teza główna

0. psychologia współczesna powstała w wyniku rozwoju oraz wzajemnego wpływania na siebie trzech wielkich tradycji badawczych:

1. tradycji świadomościowej

(mentalistycznej, pierwszoosobowej),

0. tradycji nieświadomościowej
   (pośredniej, mentalistyczno-fizykalistycznej).

1. tradycji obiektywnej
   (fizykalistycznej, trzecioosobowej).

0. dostarczenie orientacyjnej mapy poznawczej pozwalającej na:

1. precyzyjne uporządkowanie dziejów myśli psychologicznej oraz

2. umiejscowienie na tej mapie najważniejszych kierunków, szkół i prądów psychologicznych.

psychologia
a myśl psychologiczna

0. hermann ebbinghaus: psychologia ma długie dzieje, ale krótką historię.

1. instytucjonalny początek psychologii jako odrębnej nauki.

tradycja świadomościowa pierwsza: klasyczna

0. platon – kartezjusz i res cogitans

1. problem psychofizyczny

2. empiryzm brytyjski

3. john locke – introspekcja – oko duszy

4. hume, berkeley, kant

5. klasyczna psychologia świadomości

tradycja świadomościowa druga: nieklasyczna

0. nieklasyczne wersje psychologii jako nauki o świadomości:

1. brentano i william james

2. funkcjonalizm i james r. angell

3. psychologia rozumiejąca

4. psychologia postaci

5. świadomość jako „rzecz”

versus

0. świadomość jako relacja

„dwudzielna” psychologia wundta

0. wilhelm wundt zakłada pierwsze laboratorium psychologiczne (lipsk, 1879)

1. psychofizyka

2. psychofizjologia

3. rola wundta w historii myśli psychologicznej

nurt filozoficzno-przyrodniczy

0. plotyn

1. arystoteles

2. leibniz

3. maine de biran

4. herbart

5. darwin i schopenhauer

6. william benjamin carpenter

7. psychologia poznawcza

8. nieświadomość: pomost między umysłem a fizjologią i zachowaniem, przejaw działania praw natury.

nurt psychopatologiczno-medyczny

0. platon i plotyn

1. cornelius agryppa

2. franz anton mesmer

3. philippe pinel i psychiatria

4. pierre janet i automatyzmy

5. sigismund freud i psychoanaliza

6. nieświadomość jako choroba, bądź jej przyczyna.

tradycja obiektywna

nurt obiektywny
ciało

0. hipokrates

1. galen

2. giambattista de la porta

3. lavater

4. joseph gall

5. cesare lombroso

6. ernst kretschmer

7. william sheldon

8. genetyka zachowania

nurt obiektywny
zachowanie

0. arystoteles

1. kartezjusz

2. charles darwin

3. august comte

4. iwan pawłowicz pawłow

5. john b. watson

6. edward c. tolman

7. burrhus f. skinner

nurt obiektywny
umysł

0. julien offray de la mettrie

1. charles babbage

2. ada lovelace

3. alan m. turing

4. norbert wiener

5. allen newell & herbert simon

6. george a. miller

7. psychologia poznawcza

dzieje polskiej
myśli psychologicznej w zarysie

0. okres przednaukowy:

1. sebastian petrycy z pilzna

2. józef kalasanty szaniawski

3. jan i jędrzej śniadeccy

4. michał wiszniewski

5. wiktor szokalski

6. julian ochorowicz

dzieje polskiej
myśli psychologicznej w zarysie

0. okres naukowy:

1. pierwsze pracownie psychologiczne i ich twórcy:

2. władysław heinrich

3. kazimierz twardowski

4. edward abramowski

5. czy można mówić o polskiej (szkole) psychologii?

6. polska psychoanaliza

co i jak będzie przedstawiane

0. okoliczności i przesłanki które doprowadziły do pojawienia się konkretnego kierunku czy też orientacji poznawczej.

1. metateoria, metodologia i zawartość.

2. perspektywy i ograniczenia.

ujęcie longitudinalne
i procesualne

0. to będzie przewodnik po dziejach psychologii a nie systematyczny wykład najważniejszych koncepcji psychologicznych.

1. koncepcje tylko w charakterze przykładu.

2. ujęcie longitudinalne, podłużne, ukazujące:

3. od jakich - ku jakim formom każdy nurt, kierunek, sposób myślenia ewoluował oraz jakie zmiany zachodziły w jego obrębie.

pantha rei

0. historia psychologii jako historia koncepcji jest fałszywa, bowiem spycha dzianie się na plan dalszy

1. akcentuje ustalone stany - zwykle krótkotrwałe
   i (nierzadko) arbitralnie dobrane.

2. adekwatne przedstawienie dziejów: poprzez ruch, zmianę, proces:

3. przechodzenie od jednej idei, koncepcji, szkoły, programu badawczego do innej.

dynamiczna
kartografia psychologii

0. będzie to przewodnik subiektywny a więc:

1. mapa osobista, która w wyniku dalszych studiów może zostać niemal w całości zakwestionowana.

2. Byłby to zresztą największy sukces tych zajęć…