ORGANOPREPARATY

Są to preparaty otrzymywane z gruczołów wydzielniczych wewnętrznych, z tkanek zwierzęcych i płynów ustrojowych.

Rozróżniamy:

• hormonalne (insulina, glukagon, adrenalina, noradrenalina)

• enzymatyczne (pankreatyna, pepsyna)

• niespecyficzne (preparaty krwi)

Wycofane:

- wyciąg wątrobowy (gł. stosowany w niedokrwistości, w stanach wyniszczenia, w zapaleniu wątroby) -> zawiera m.in. wit. B₁₂ i kwas foliowy

- tarczyca suszona (stosowany w niedoczynności tarczycy) -> zawiera hormony tyroksynę(=T3) i tyroninę (=T4)

Obecnie stosuje się preparaty zawierające tarczycę suszoną -> stosowana jest sól sodowa np. Letrox, Eutyrox.

Tyropreparaty ? stosowane do dziś to m.in. HEPARYNA

Pierwsze preparaty heparyny były otrzymywane z wątroby, obecnie z tkanki płucnej bydła.

• podaje się ją albo w wolnym wlewie kroplowym albo podskórnie -> przeciwzakrzepowo

• heparyna jest produktem wyjściowym do otrzymywania heparyn małocząsteczkowych – są one stosowane przed i po zabiegach chirurgicznych by zapobiec zakrzepom

• preparaty: CLEXANE, FRAXIPARINE

• preparaty do stosowania zewn. z heparyną do leczenia blizn: CEPAN, CONTRACTUBEX; również przy zapaleniu żył, w przypadku żylaków, krwiaków, stłuczeniach i obrzękach

• Stosowanie heparyny wiąże się z właściwościami:

- jest czynnikiem krzepliwości krwi

- ułatwia rozpuszczanie istniejących zakrzepów

- przyspiesza wchłanianie krwiaków, nacieków

- hamuje powierzchniowe procesy zapalne

- poprawia miejscowy przepływ krwi

- pobudza regenerację tkanek

np. heparyna LIOTON 1000

TFX (kolejny organopreparat)

• otrzymywany z grasic cielęcych

• podnosi odporność organizmu

PANKREATYNA

• otrzymywany z trzustek wieprzowych

• zawiera enzymy produkowane przez miąższ trzustki (amylazy, lipazę, protezy – gł. trypsynę)

• stosowany gł. w chorobach trzustki

• tabletki należy połykać w całości, nie należy ich rozgryzać – bo może dojść do wcześniejszego uwolnienia substancji, może powodować owrzodzenia błony śluzowej)

GLUKAGON

• otrzymywany z trzustek wieprzowych i wołowych

• produkowany przez komórki α w trzustce

• podwyższa poziom glukozy we krwi

• podawany jest w postaci iniekcji podskórnych, domięśniowych lub dożylnych -> w przypadku hipoglikemii

INSULINA

• otrzymywana z trzustek wieprzowych i wołowych

• jest produkowana przez komórki β wyspy Langerhansa

• powoduje obniżenie stężenia glukozy we krwi

• składa się z 51 aminokwasów ułożonych w 2 łańcuchach polipeptydowych; łańcuch A -> 21 aminokwasów, łańcuch B -> 30 aminokwasów; są ze sobą połączone mostkami disiarczkowymi

• obecnie stosowane insuliny są głęboko oczyszczone i mają skład prawie identyczny z insuliną ludzką

• albo się je otrzymuje półsyntetycznie z insuliny wieprzowej przez enzymatyczne podstawienie alaniny treoniną; albo z biosyntetycznie drogą rekombinacji genetycznej bakterii albo na drodze modyfikacji chem.

PEPSYNA

• jest produkowana przez błonę śluzową żołądka

• powoduje hydrolizę białek w środowisku kwaśnym

• jest otrzymywana przez ekstrakcję błon śluzowych żołądków wieprzowych i wysalanie chlorkiem sodu; osad rozpuszcza się, zagęszcza i go suszy

• preparat: CITROPEPSIN w przypadku niedoborów pepsyny

• w recepturze -> mikstura pepsyny MIXTURA PEPSINI

pepsyna 2,5 cz.

kwas solny 10% 1cz.

nalewka pomarańczowa 2cz.

woda destylowana ad 100

->tych mieszanek z pepsyną się nie sączy! Kwas solny dodaje się na samym końcu i nie należy sporządzać taich leków recepturowych, gdzie ilość HCl będzie większa niż 1% - przy większym stężeniu dezaktywacja pepsyny

->niezgodność recepturowa: więc powinno się rozcieńczyć ten lek żeby HCl < 1% i robi się nowe dawkowanie

(zazwyczaj podaje się 3 razy dziennie 1 łyżkę stołową przed jedzeniem)

ADRENALINA i NORADRENALINA

• hormony nadnerczy

• obecnie otrzymywane na drodze syntezy

• stosowane miejscowo

• kurczą naczynia krwionośne

• noradrenalina

- występuje gł. w receptach na płyny, kremy stosowane przy rozszerzonych naczyniach krwionośnych

- stosowana w tzw. lecznictwie zamkniętym (bardziej lecznictwo szpitalne)

• adrenalina

- jako preparat handlowy w 1ml ampułkach, stężenie 0,1% ( w 1ml – 0,001g adrenaliny)

- rozcieńczone roztwory adrenaliny stosowane przy krwiakach, usunięciu migdałków, krople do nosa

PREPARATY KRWI

• KREW PEŁNA KONSERWOWANA

- podawana przy nagłej utracie ponad 20% krwi krążącej

- podczas przechowywania krwi stosuje się cytrynian sodu ( zapobiega on jej krzepnięciu)

• KONCENTRAT KRWINEK CZERWONYCH

- jest podawany przy przewlekłej niedokrwistości i zastoinowej niewydolności krążenia

• KONCENTRAT PŁYTEK KRWI

- podawany przy skazie krwotocznej

• OSOCZE

- jest podawane przy utracie krwi

• ROZTWÓR ALBUMINY LUDZKIEJ

- podawany jako preparat krwiozastępczy

- w przypadku zmniejszenie się objętości krwi krążącej

• IMMUNOGLOBULINY NIESPECYFICZNE

- zwiększają ogólną odporność ustroju

- zwiększają odporność bierną

- są to przeciwciała skierowana przeciw licznym antygenom np. gamma-globulina

• IMMUNOGLOBULINY SPECYFICZNE

- skierowane przeciwko określonym antygenom

np. immunoglobulina RHD – niszczy erytrocyty RH+, które dostają się z krwią płodu do krwiobiegu matki -> w ten sposób zapobiega powstawaniu u matki przeciwciał anty RH

np. IMMUNOGLOBULINA PRZECIWTĘŻCOWA

- preparat: TETABULIN

- tężec – wzmożone napięcie mięśni, drgawki; śmierć na skutek niewydolności krążenia i oddychania

inne preparaty:

SUROWICE ODPORNOŚCIOWE

• są to surowice zwierząt otrzymywane gł. z koni, baranów, krów

• zawierają one zwierzęce immunoglobuliny

• zwierzęta zakaża się odpowiednimi drobnoustrojami chorobotwórczymi i po uzyskaniu odporności pobiera się od nich krew, z której usuwa się włóknik i krwinki

• np. antytoksyna błonicza końska (w zakażeniu błonicą)

antytoksyna tężcowa końska

antytoksyna gronkowca

antytoksyna jadu kiełbasianego (=surowica botulinowa)

surowice przeciw wściekliźnie

Antytoksyny z anatoksyną -> toksyny pozbawione właściwości toksycznych, ale zachowująca właściwości antygenowe; działanie podobne do surowicy.

JAK SIĘ TWORZY ORGANOPREPARATY?

Tkanki się albo zamraża albo konserwuje poprzez zanurzenie w etanolu lub acetonie co powoduje odwodnienie i unieczynnienie enzymów proteolitycznych. Potem taką tkankę się rozdrabnia, usuwa się tłuszcz i tk. łączną. Rozdrobnioną tkankę suszy się w suszarkach pod zmniejszonym ciśnieniem albo przez metody liofilizacji (suszenie sublimacyjne). Następnie wyodrębnia się subst. czynne i usuwa te, które są niepożądane.

LIOFILIZACJA

Polega na zamrażaniu preparatu, a następnie usunięciu lodu na drodze sublimacji. Materiał zamraża się do temp. -40, -50°C, umieszcza się w próżni , następnie ostrożnie podgrzewa i usuwa parę wodną. (na tym etapie w materiale znajduje się ok. 5% wody). W drugiej fazie materiał ogrzewa się do temp. +40°C i po zakończeniu liofilizacji otrzymujemy produkt higroskopijny , trwały, dobrze rozpuszczalny w wodzie, o zawartości wody od 0,1 – 1%.