DIETA W CHOROBACH UKŁADU ODDECHOWEGO,

GRUŹLICY PŁUC.

CHOROBY UKŁADU ODDECHOWEGO

Mogą występować choroby ostre, których początek jest nagły. W ich przebiegu dochodzi niekiedy do istotnych zaburzeń czynności układu oddechowego. Stan chorego szybko zmienia się, czasem w krótkim czasie bardzo się pogarsza; choroba może być nawet groźna dla życia. Zwykle ostre choroby układu oddechowego trwają krótko i w większości są na szczęście wyleczalne (np. wirusowe i/lub bakteryjne zakażenia dróg oddechowych, szczególnie górnych, "zwykły" napad astmy oskrzelowej czy kataru siennego, a także odma opłucnowa samoistna), a nawet - samowyleczalne, tzn. nie wymagające interwencji lekarza (np. znacząca większość zakażeń wirusowych i bakteryjnych).

Niektóre choroby trwają długo, przyjmując postać podostrą. Mogą mieć dość nagły początek, z kolei ich przebieg rozciąga się w czasie. Przedłużanie się w czasie chorób pierwotnie zaliczanych do ostro przebiegających (np. zapalenia płuc) powinno zwiększyć czujność, ponieważ zdarza się, iż przyczyną "podostrej postaci" choroby jest całkiem inne schorzenie, np. rak płuca albo gruźlica.

Dużą grupę schorzeń układu oddechowego stanowią choroby przewlekłe, charakteryzujące się niejasnym, często trudnym do ustalenia początkiem, przebiegające z nasileniami i częściowymi remisjami (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylice, sarkoidoza, gruźlica płuc, nadciśnienie płucne, obrzęki płuc, rozedma). Choroba postępuje, jednak organizm ma czas na wytworzenie rozmaitych mechanizmów obronnych, pozwalających częściowo zredukować skutki nieodłącznie towarzyszących schorzeniu zaburzeń wentylacji.

Niektóre choroby mają całkiem skryty początek, a ich objawy rozwijają się stopniowo. Pacjent niekiedy nie odczuwa ich wyraźnie. Często, ze względu na niewielkie nasilenie i małą dokuczliwość są bagatelizowane, a choroba w tym czasie szybko potrafi osiągnąć groźny stopień zaawansowania. Do takich schorzeń zaliczyć trzeba przede wszystkim nowotwory złośliwe płuc.

PODATNOŚĆ NA CHOROBY

Podatność układu oddechowego na choroby jest u różnych osób odmienna i zależy od wielu czynników predysponujących. Są wśród nich defekty (mutacje) genetyczne, przenoszone rodzinnie, np. w schorzeniach atopowych (katarze siennym czy astmie oskrzelowej albo w jednej z postaci rozedmy), jednak ważniejszą rolę sprzyjającą powstawaniu i rozwojowi schorzeń układu oddechowego, szczególnie przewlekłych, odgrywają czynniki zewnątrzustrojowe, w tym środowiskowe.

Nałóg palenia papierosów jest tu klasycznym i jednocześnie tragicznym (ze względu na jego rozpowszechnienie i skutki chorobowe dotyczące wielu narządów) przykładem bezpośredniego wpływu tego czynnika na powstawanie i rozwój najpoważniejszych schorzeń oddechowych - nowotworów płuc i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (rozedmy i przewlekłego zapalenia oskrzeli).

GRUŹLICA PŁUC

Gruźlica to choroba zakaźna, która powodowana jest przez bakterie Mycobacterium tuberculosis.

Mikroorganizmy wywołujące gruźlice, prątki, atakują różne narządy, przede wszystkim płuca, znacznie rzadziej:

• skórę,

• układ kostny,

• układ płciowy,

• ośrodkowy układ nerwowy,

• węzły chłonne

• i inne jak wątroba, nerki, jelita, śledziona.

Znane są także przypadki gruźlicy wielonarządowej.

Gruźlica jest jedna z najbardziej śmiertelnych chorób. Głównymi powodami gruźlicy są niedożywienie i ubóstwo. Chociaż występuje przeważnie w krajach rozwijających się, ostatnio jednak obserwuje się wzrost liczby zachorowań w krajach wysoko rozwiniętych.

Po 1950 roku, dzięki programom szczepień oraz lepszym warunkom życia, liczba odnotowanych przypadków gruźlicy zaczęła maleć.

W Polsce najczęściej chorują:

• mężczyźni w grupie wiekowej 40-49 lat

• mężczyźni powyżej 60 roku życia

• kobiety w wieku 30-39 lat oraz powyżej 60-tki.

U większości osób zakażenie prątkiem gruźlicy nie daje żad­nych objawów. Zależy to od in­tensywności zakażenia i odporno­ści chorego. Jedynym dowodem zakażenia czyli obecności prąt­ków w organizmie jest wówczas dodatni odczyn tuberkulinowy.

10 proc. zakażonych ma obja­wy gruźlicy pierwotnej. Najczę­ściej obserwuje się gorączkę i su­chy kaszel. Na zdjęciu radiolo­gicznym płuc mogą być widoczne nacieki w miąższu płucnym, zwykle pojedyncze, występujące u dzieci najczęściej w dolnych polach płucnych, a u dorosłych w płatach górnych. Powiększeniu ulegają węzły chłonne śródpiersia lub wnęk

Gruźlica rozprzestrzenia się najczęściej drogą kropelkową np. kichnięcie może zarazić. Po dostaniu się do naszego organizmu bakteria najczęściej rozwija się w płucach. We wczesnym etapie rozwoju możliwe jest jeszcze zwalczenie bakterii przez nasz układ odpornościowy. Jeżeli jednak nie funkcjonuje on prawidłowo lub do płuc przedostanie się nowy szczep bakteryjny, zwalczenie bakterii staje się bardzo trudne.

Inna drogą rozprzestrzeniana się gruźlicy jest zakażona żywność lub nie pasteryzowane mleko. W tym przypadku bakterie atakują przede wszystkim układ pokarmowy.

Już 1 prątek gruźlicy może wywołać chorobę, a ryzyko jest tym większe im bliższy kontakt mamy z chorym. Prątki mogą pozostawać w niewentylowanym pomieszczenium unoszą się w powietrzu natomiast promienie słoneczne zabijają prątki a ciągu 5 min. Ważne jest, aby chorzy pod­czas kaszlu zasłaniali usta i od­wracali głowę od osoby stojącej w pobliżu. Używane przez cho­rych papierowe chusteczki powin­ny być palone lub wrzucane do pojemników na odpadki, wyłożo­nych torbami plastikowymi usu­wanymi bez otwierania. W szpi­talach chorzy opuszczający od­działy izolacyjne powinni nosić maski przykrywające usta i nos. Właściwe wietrzenie pomiesz­czeń, w których przebywają cho­rzy prątkujący redukuje stężenie prątków w powietrzu i zmniejsza groźbę zakażenia. W nowocze­snych szpitalach stosowana jest mechaniczna wentylacja, zapew­niająca kilkakrotną wymianę po­wietrza w pomieszczeniu w ciągu godziny i zabezpieczająca przed powrotem powietrza już użytego. Prątki osiadające na pościeli, me­blach, książkach itd. nie stanowią zagrożenia, ponieważ ulegają wy­suszeniu i szybko obumierają. Chorzy na gruźlicę nie muszą używać wydzielonych naczyń stołowych. Ich talerze i sztućce mogą być myte w zwykły sposób. Mycie rąk jest wystarczającym zabiegiem usuwającym prątki przeniesione z przedmiotów za­nieczyszczonych zakażoną plwo­ciną. Obserwowane ogniska za­chorowań na gruźlicę wiełoleko-oporną w szpitalach, schroniskach dla bezdomnych, więzieniach do­prowadziło w wielu krajach do re­strykcyjnej kontroli zakażeń.

Zakażony mocz i inne materia­ły pochodzące od chorych na po-zapłucne postacie gruźlicy zawie­rają niewiele prątków i nie są za­kaźne.

Zakaźność osoby prątkującej znacznie zmniejsza się po ok. 2 tyg. właściwego leczenia. Naj­skuteczniejszą zatem metodą kon­troli rozprzestrzeniania się gruźli­cy jest leczenie chorych.

Kobieta w ciąży chora na gruź­licę powinna jak najwcześniej rozpocząć leczenie. Gruźlica sta­nowi większe zagrożenie dla mat­ki i dziecka niż działania niepożą­dane leków przeciwprątkowych. Gruźlica nie jest lekarskim wska­zaniem do przerwania ciąży.

Kobieta leczona przeciw-prątkowo może karmić piersią.

Dzieci matek, leczonych w ciąży RMP, powinny po uro­dzeniu otrzymać witaminę K, aby zmniejszyć groźbę krwawie­nia w okresie noworodkowym

Leczenie może trwać nawet do 18 miesięcy. Aby uznać chorego, który za­kończył przewidziane leczenie przeciwprątkowe za wyleczo­nego, należy mieć pewność trwałej negatywizacji plwociny. Służą temu badania plwociny wykonywane w końcu leczenia. Nie ma potrzeby wielokrotnego powtarzania badań mikrobiolo­gicznych przez wiele miesięcy od zakończenia chemioterapii. Możliwe są następujące wyniki leczenia:

• wyleczenie (tylko u chorych na gruźlicę potwierdzoną bak­teriologicznie): ujemny posiew plwociny pobranej w końcu le­czenia u chorego, z którego plwociny hodowano wstępnie prątki gruźlicy. Do uznania za wyleczonego chorego, który miał wstępnie dodatnie rozma­zy plwociny, wystarczą ujem­ne rozmazy w końcu leczenia a także w ostatniej wcześniej­szej kontroli;

• leczenie zakończone: gruźlica nie była potwierdzona bakte­riologicznie, chory zakończył wyznaczone leczenie a nadzo­rujący lekarz uznał oficjalnie, że chory nie wymaga dalszego leczenia. Wyleczenie i leczenie zakończone stanowią dobre wyniki leczenia;

Objawy choroby.

Symptomy choroby rozwijają się zwykle bardzo powoli i mogą przypominać objawy grypy. Ogólne objawy to:

• ogólne osłabienie

• kaszel

• brak apetytu

• nadmierne pocenie się

• ból w płucach

• niezbyt wysoka gorączka

W związku z dużym podobieństwem objawów gruźlicy do grypy po zauważeniu:

• utrzymującego się ponad 3 tygodnie kaszlu,

• stanów podgorączkowych,

• bólu w klatce piersiowej,

• spadku ciężaru ciała,

• krwioplucia

należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Początkowo kaszel jest niewielki, jednak w miarę postępu choroby staje się on coraz bardziej dokuczliwy. Zaostrzają się również pozostałe objawy choroby jak: gorączka, pocenie się bóle w klatce piersiowej pojawiają się trudności z oddychaniem.

Leczenie gruźlicy opiera się głównie na antybiotykoterapii, w przeciwieństwie do wielu chorób zakaźnych, jest ona schorzeniem chronicznym, choć wielu naukowców uważa że jest ona całkowicie możliwa do wyleczenia. W wielu przypadkach, nie we wszystkich, bakterie gruźlicy pozostają w płucach w stanie uśpionym nawet na wiele lat, mimo ustąpienia symptomów choroby. Nawrót jest możliwy zawsze wtedy gdy z jakiegokolwiek powodu układ odpornościowy zostanie osłabiony. Może to być spowodowane:

• stresem

• starzeniem się

• niedożywieniem

• infekcją lub chroniczną chorobą jak cukrzyca

• innymi czynnikami osłabiającymi układ odpornościowy.

DIETA

Mimo stosowanego leczenia antybiotykami nie należy zapominać o odpowiednim odżywianiu chorego, odpowiednia dieta odgrywa ważną rolę w zapobieganiu i wspomaganiu leczenia gruźlicy.

Zwłaszcza spożywanie mięsa i ryb może mieć znaczenie zarówno w profilaktyce jak i leczeniu tej choroby. Badania wykazały że wegetarianie nie spożywający mięsa, ryb ani mleka i produktów mlecznych są co najmniej 8 razy bardziej skłonni do zachorowania na gruźlicę, niż Azjaci spożywający codziennie albo mięso albo produkty mleczne.

w rzeczywistości uważa się że brak witaminy B12 , której niemal wyłącznym źródłem są produkty zwierzęce lub produkty wzbogacone w tę witaminę, zwiększa zagrożenie gruźlicą.

Także osoby cierpiące na niedokrwistość złośliwą, której przyczyną jest niezdolność do wchłaniania wit. B12 z pożywienia, są także skłonne do zachorowań na tę chorobę. Stwierdza się również, że niedobór witaminy D ogólnie obniża odporność organizmu.

Zalecenia diety.:

W przypadku zarówno gruźlicy jak i innych chorób układu oddechowego stosujemy dietę podobną jak w innych chorobach gorączkowych. Podajemy:

• Pożywienie ma dostarczać odpowiednią ilość białka, skł.min (fosfor, siarka), witamin (A, B12, D,B1,C)

• jaja, ryby i produkty mleczne są dobrym źródłem witaminy D i BI2. spożywanie dużych ilości tych produktów a także pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz chudego mięsa zapewni pełną gamę składników odżywczych.

• Dobrze wpływa na organizm spożywanie dwóch jaj dzienne

• Dieta powinna składać się w co najmniej 50% z warzyw i owoców, jarzyny w formie przetartej

• Spożywaj również kiełki lucerny, granaty, surowe nasiona i orzechy, pełne ziarna i czosnek.

• W codziennej diecie powinny znaleźć się kefir, maślanka, świeży i niesłodzony jogurt. Zażywać dodatkowo preparaty zawierające Acidophillus przez cały okres stosowania antybiotyków, aby złagodzić ich działanie i poprawić wchłanianie środków odżywczych. Nie należy jednak tych preparatów stosować jednocześnie z antybiotykami.

• Innym zalecanymi do spożywania produktami mlecznymi są mleko i świeże sery, nie należy a nawet nie wolno pić niepasteryzowanego mleka.

• Należy codziennie pić świeże soki z grejpfruta i marchewki lub inne soki owocowe a także sok z surowych ziemniaków- zawiera on substancje zwane są inhibitorami protezy, które zapobiegają powstawaniu komórek rakowych i innym mutacjom komórkowym.

• Można spożywać puree ze sparzonych szparagów, szparagi wspomagają układ odpornościowy, mają także działanie przeciwrakowe.

• Nie palić, nie spożywać alkoholu, te czynniki zdecydowanie obniżają zdolność układu odpornościowego do zwalczania infekcji, przy czym palenie jest bardzo niebezpieczne w przypadku infekcji płuc.

WYKAZ PRODUKTÓW DOZWOLONYCH I NIEDOZWOLONYCH

Produkty zbożowe

Polecane jest pieczywo białe, pszenne, biszkopty, drobne kasze (kasza jęczmienna, kasza manna), ryż, płatki zbożowe. Jako dodatek do zup można stosować drobny makaron typu nitki. Unikamy pieczywa żytniego razowego, maki razowej, kasz grubych i kaszy jaglanej.

Wędliny

Dodatkiem do pieczywa mogą być wędliny chude, jak szynka, polędwica, chuda kiełbasa szynkowa, wędliny drobiowe. Nie wolno jeść wędlin tłustych, takich jak kiełbasy, wędliny podrobowe, pasztety, konserwy.

Jaja

Zawierają pełnowartościowe białko oraz wiele witamin i składników mineralnych. Najlepiej podawać jajka ugotowane na miękko lub ścięte na parze w formie jajecznicy, omletu. Nie polecane są jaja na twardo i smażone na tłuszczu, oraz kogel-mogel.

Mięso, drób, ryby

Wybieramy chude gatunki mięs, np. cielęcina, wołowina, królik. Unikamy mięs tłustych, czyli baraniny, wieprzowiny czy tłustej wołowiny. Z drobiu: kurczaki i indyki. Kaczki i gęsi są zbyt tłuste i mogą być źle tolerowane.

Polecane gatunki ryb to dorsz, pstrąg, leszcz, sola, szczupak, sandacz, a niewskazane są tłuste, np. węgorz, halibut. Najchętniej jadanymi potrawami z ryb, mięs czy drobiu są pulpety i klopsiki. Można również przygotowywać ryby i mięsa pieczone w folii, duszone w warzywach lub gotowane.

Mleko i produkty mleczne

Podajemy zupy mleczne i kakao. Mleko i jego przetwory są źródłem nie tylko wapnia, ale i łatwo strawnego oraz łatwo przyswajalnego białka. Pijemy mleczne napoje fermentowane, takie jak kefiry, jogurty, mleko acydofilne. Należy pić je zwłaszcza wtedy, gdy w leczeniu zastosowano antybiotyki. Żywe kultury bakterii znajdujące się w tych napojach pomagają uniknąć zaburzeń jelitowych, korzystnie wpływają na mikroflorę jelitową. Mogą być też twarogi, serki homogenizowane, biały ser. Natomiast żółte sery czy serki topione są ciężko strawne i mogą być źle tolerowane przez chorego.

Warzywa

Polecane są pomidory, marchew, dynia, sałata, buraki, pietruszka, seler, brokuły, kalafior. Mogą być one gotowane lub podawane w postaci surówek lub sałatek. Nie jemy warzyw strączkowych (groch, bób, fasola), kapusty, rzodkiewki, ogórków. Dobrze tolerowane są niewielkie ilości fasolki szparagowej, groszku zielonego, kapusty kiszonej i kapusty włoskiej. Jako dodatek do drugiego dania można podawać ziemniaki gotowane (tłuczone, puree, kopytka) lub pieczone. Nie powinno się jeść frytek, ziemniaków smażonych, placków smażonych.

Owoce

Podajemy owoce jagodowe, owoce cytrusowe (pomarańcze, mandarynki, grejpfruty), winogrona, banany, brzoskwinie, śliwki. Zwłaszcza owoce bogate w witaminę C (cytrusowe i jagodowe) mogą pomóc w zwalczaniu infekcji. Można podawać je surowe, a także przyrządzać z nich kompoty, soki, kisiele, musy owocowe. Jako dodatek do pieczywa zjadamy dżemy owocowe.

Tłuszcze

Do smarowania pieczywa używamy masła i wysokogatunkowych margaryn. Jako dodatek do sosów zalecane są oleje łub oliwa z oliwek w postaci surowej. Smalcu nie używamy ani do smażenia, ani do smarowania pieczywa.

Napoje

Zaleca się wypijanie przynajmniej 2 litrów płynów dziennie. Ta ilość płynu powinna być rozłożona w miarę równomiernie w ciągu całego dnia. W dostarczeniu odpowiedniej ilości wody mogą pomóc zupy mleczne oraz zupy obiadowe. Są one zazwyczaj bardzo chętnie jedzone przez chorych. Warto też pić soki owocowe i owocowo-warzywne, które są doskonałym uzupełnieniem witaminy C, oraz wodę mineralną i słabą herbatę.

JAK PRZYGOTOWUJEMY?

Oprócz doboru produktów istotne znaczenie ma sposób przyrządzania potraw. Gotujemy w wodzie i na parze, pieczemy w folii, dusimy, a nie smażymy czy pieczemy w tradycyjny sposób. Do przyrządzania potraw używamy przyprawy łagodnych, takich jak sól, koperek, papryka łagodna, kminek, majeranek, bazylia, ziele angielskie, liść laurowy. Nie należy używać pieprzu, papryki, chili, octu, musztardy. Również sosy stosowane do potraw powinny być łagodne, np. sos koperkowy, cytrynowy, beszamelowy, pomidorowy. Można je zagęszczać słodką śmietanką o niskiej zawartości tłuszczu, jogurtem lub zawiesiną mąki w wodzie. Posiłki powinny być urozmaicone i ładnie podane, ponieważ często sposób przygotowania dania wpływa korzystnie na apetyt.