ZDOLNOŚĆ PRAWNA DO ZAWARCIA ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO
Zgodnie z a art. 71 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1986r. Prawo o aktach stanu cywilnego obywatel polski zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim może on zawrzeć małżeństwo. W/w zaświadczenie wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce osoby, której zaświadczenie dotyczy.
Zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego można wydobyć:
a.) osobiście,
b.) za pośrednictwem Wydziału Konsularnego.
Zapewnienie
Podpisanie zapewnienia konieczne jest, gdy zawarcie związku małżeńskiego ma nastąpić w Polsce. Stosowne zapewnienie, w którym osoba zainteresowana stwierdza, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie związku małżeńskiego należy podpisać przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego - w Polsce lub przed konsulem - za granicą.
Celem uzyskania w/w zapewnienia za granicą trzeba osobiście stawić sie w Wydziale Konsularnym Ambasady RP. Należy przedstawić dowód tożsamości, tj. polski paszport lub dowód osobisty, odpis polskiego aktu urodzenia* oraz wypełnić stosowne oświadczenie (formularz dostępny w Wydziale Konsularnym).
Zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego za granicą
Osoba zamierzająca zawrzeć związek małżeński za granicą winna uzyskać zaświadczenie o zdolności prawnej do zawarcia związku małżeńskiego.
Celem wydobycia dokumentu za pośrednictwem Wydziału Konsularnego należy osobiście stawić się w Wydziale Konsularnym przedkładając następujące dokumenty:
odpis polskiego aktu urodzenia osoby zamierzającej zawrzeć związek małżeński,
zapewnienie o braku przeszkód do zawarcia związku małżeńskiego (formularz dostępny w Wydziale Konsularnym),
podanie skierowane do Urzędu Stanu Cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce (formularz dostępny w Wydziale Konsularnym),
dowód tożsamości, tj. polski paszport lub dowód osobisty (do wglądu).
Wymogi szczególne, stawiane osobom nie posiadającym obywatelstwa polskiego, które pragną zawrzeć małżeństwo w naszym kraju, wynikają z art. 56 p.a.s.c.
Art. 56. 1. Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo jest obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo.
2. Jeżeli otrzymanie dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić od złożenia dokumentu.
3. W postępowaniu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu sąd na podstawie właściwego prawa ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo.
4. Przepisów powyższych nie stosuje się do cudzoziemca niemającego obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli ma on w Polsce miejsce zamieszkania.
Art. 56 p.a.s.c. nakłada na cudzoziemca, który chce zawrzeć małżeństwo w Polsce, obowiązek złożenia kierownikowi usc dokumentu stwierdzającego, że zgodnie z ‑właściwym prawem może on zawrzeć małżeństwo. Prawo właściwe dla oceny możności zawarcia małżeństwa wskazuje art. 14 ustawy z dnia 12 listopada 1965r. Prawo prywatnemiędzynarodowe (Dz.U. z 1965r. Nr 46, poz. 290 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że o możności zawarcia małżeństwa rozstrzyga w stosunku do każdej ze stron jej prawo ojczyste. Przy poszukiwaniu ‑prawa właściwego posłużyć się więc należy łącznikiem obywatelstwa (lex patriae), przy czym o tym, czy dana osoba jest obywatelem określonego kraju, decyduje prawo wewnętrzne tego kraju. Prawo ojczyste danej osoby (a wiec prawo kraju, którego jest ona obywatelem), jest więc decydujące dla oceny możności zawarcia przez nią małżeństwa.
Jeśli chodzi o obywatela polskiego, jego zdolność do zawarcia związku małżeńskiego oceniać należy zawsze przez pryzmat prawa polskiego. Jest tak nawet wówczas, jeśli obywatel polski powołuje się na fakt posiadania przez siebie obywatelstwa również innego kraju i przy ocenie swojej zdolności do zawarcia małżeństwa prosi o dokonanie oceny z punktu widzenia tego prawa. Powyższa zasada znajduje odzwierciedlenie zarówno w art. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1962r. o obywatelstwie polskim (tekst jednolity Dz.U. z 2000r. Nr 28, poz. 353 z późn. zm.), zgodnie z którym: ‑Obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa, jak i w art. 2 § 1 p.p.m., który stanowi że: ‑Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, obywatel polski podlega prawu polskiemu, chociażby prawo innego państwa uznawało go za obywatela tego państwa.
Możność zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca, który ma obywatelstwo dwóch lub więcej państw obcych (obywatelstwo podwójne lub wielorakie), ocenia się na podstawie prawa tego państwa, z którym jest on najściślej związany (art. 2 § 2 p.p.m.). Apatryda (bezpaństwowiec) oraz osoba, której obywatelstwa ustalić nie można, jeśli mieszka za granicą, składa zaświadczenie o możności zawarcia małżeństwa, wydane przez władze państwa zamieszkania, zaś jeżeli mieszka w Polsce, nie ma miejsca zamieszkania w żadnym państwie lub jego miejsca zamieszkania ustalić się nie da, stosuje się prawo polskie (art. 3 p.p.m.).
Prawna możność zawarcia małżeństwa oznacza przesłanki, od których zależy ważne zawarcie małżeństwa. Oceniając możność zawarcia małżeństwa przez cudzoziemca, należy uwzględnić przeszkody przewidziane w jego prawie ojczystym. Można je podzielić na 3 grupy: przeszkody identyczne z przewidzianymi w prawie polskim (ustanawia je k.r. i o.), przeszkody nieznane prawu polskiemu oraz przeszkody nieznane prawu polskiemu i sprzeczne z podstawowymi zasadami polskiego porządku prawnego (np. zakaz zawierania małżeństw z powodu różnic wyznaniowych).
Prawa obcego stosować jednak nie można, jeżeli wywoływałoby to skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 6 p.p.m.). Ta tzw. klauzula porządku publicznego powoduje niestosowanie prawa obcego w sytuacji jego oczywistej sprzeczności z normami organizującymi polski system prawa. Jeśli w wyniku jej zastosowania zostaje wyeliminowane prawo ojczyste cudzoziemca, w jego miejsce pojawia się prawo polskie. Jako przykład zastosowania omawianej klauzuli wskazać można sytuacje, gdy cudzoziemiec, którego prawo ojczyste dopuszcza zawieranie małżeństw bigamicznych, pozostający w ważnym związku małżeńskim, chciałby zawrzeć ponowne małżeństwo w polskim usc. Jest to oczywiście niedopuszczalne, zasada monogamiczności małżeństwa jest bowiem jedną z podstawowych zasad naszego porządku prawnego i wyłącza w tym przypadku stosowanie prawa obcego. Również w odnoszących się do tego zagadnienia orzeczeniach Sadu Najwyższego znalazło się stanowisko, zgodnie z którym zdolność cudzoziemca do zawarcia związku małżeńskiego powinna być oceniana nie tylko w świetle jego prawa ojczystego, ale również z punktu widzenia zgodności tego prawa z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Według Sądu Najwyższego, istotne znaczenie ma przede wszystkim ustalenie, jaki będzie status prawny obywatela polskiego zawierającego małżeństwo z cudzoziemcem w zakresie stosunków osobistych i majątkowych miedzy małżonkami według prawa obcego, właściwego na podstawie art. 17 p.p.m. (chodzi m.in. o pozycje kobiety w małżeństwie).
Ustawodawstwa niektórych państw obcych wymagają dla uznawalności małżeństw zawieranych przez swoich obywateli poza granicami tych państw (a więc np. w Polsce), uzyskania przez taką osobę specjalnego zezwolenia, wydanego przez władze kraju ojczystego cudzoziemca. Zezwolenia takie wydają np. władze Libii, Syrii czy Kuwejtu. Zawarcie małżeństwa bez zachowania tego wymogu, powoduje zazwyczaj jego nieważność w kraju ojczystym cudzoziemca. Odnosząc się do sytuacji tego typu, Sąd Najwyższy uznał, że zakaz zawierania małżeństw z cudzoziemcami, przewidziany przez prawo ojczyste wnioskodawcy, nie jest przeszkodą do zwolnienia takiego cudzoziemca przez sąd od złożenia kierownikowi usc dowodu zdolności do zawarcia małżeństwa według tego prawa. Ryzyko odmowy uznania takiego małżeństwa i konsekwencji z tego wynikłych poza granicami państwa, w którym zostało ono zawarte, ponoszą sami nupturienci.
Prawo niektórych państw przewiduje wydawanie zaświadczeń o możności prawnej do zawarcia małżeństwa z konkretną, wymienioną w świadectwie osobą, z którą małżeństwo ma być zawarte. Dokument taki wydają właściwe organy krajowe państw obcych oraz placówki dyplomatyczne lub konsularne tych państw za granicą (w sytuacji kiedy obce prawo zezwala na wydanie zaświadczeń swojemu przedstawicielstwu dyplomatycznemu lub konsularnemu). Dokument ten co do zasady nie wymaga legalizacji przez polską placówkę konsularną lub dyplomatyczną; kierownik usc może żądać jego legalizacji wyłącznie wówczas, gdy budzi on jego wątpliwości co do swej autentyczności.
Dokonując oceny zaświadczenia o możności prawnej do zawarcia małżeństwa, kierownik usc sprawdza, czy świadectwo ustala, że nie stwierdzono przeszkód do zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego cudzoziemca, oraz czy nie upłynął termin jego ważności (jeśli prawo obce nie określa terminu ważności tego dokumentu, kierownik usc ocenia, czy od jego wystawienia nie upłynął ‑zbyt długi okres czasu).
W sytuacji gdy cudzoziemiec nie może złożyć dokumentu stwierdzającego możność zawarcia małżeństwa, jedynie sąd w postępowaniu nieprocesowym może zwolnić go od tego obowiązku. Rozpoznając wniosek cudzoziemca w tym zakresie, sąd ustala, czy ma on możność zawarcia małżeństwa w świetle swojego prawa ojczystego.
W zakresie formy zwarcia małżeństwa przez cudzoziemca w polskim usc, zastosowanie znajduje art. 15 § 1 p.p.m., zgodnie z którym, właściwe jest tutaj prawo państwa, w którym małżeństwo jest zawierane, a wiec prawo polskie.
Obywatel polski, który chce zawrzeć małżeństwo za granicą Mozę ubiegać się o zaświadczenie stwierdzające, że może, zgodnie z prawem polskim, zawrzeć małżeństwo.
Zaświadczenie
Zgodnie z treścią przepisów ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego:
1. obywatel polski,
2. zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający obywatelstwa żadnego państwa,
zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim może on zawrzeć małżeństwo.
Zaświadczenie takie wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy dla miejsca zamieszkania osoby, której ono dotyczy.
Jak ubiegać się o zaświadczenie?
Aby uzyskać zaświadczenie, osoba zainteresowana powinna złożyć w urzędzie stanu cywilnego następujące dokumenty:
1. wniosek o wydanie zaświadczenia o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa za granicą;
2. odpis skrócony aktu urodzenia wydany przez urząd stanu cywilnego właściwy dla miejsca urodzenia (chyba, że składamy wniosek do tego samego urzędu);
3. osoba, która pozostawała już w związku małżeńskim załącza:
a. dla osoby rozwiedzionej – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie (jeżeli rozwód nastąpił za granicą, należy przedłożyć oryginalny odpis orzeczenia wraz z urzędowym tłumaczeniem na język polski);
b. odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o unieważnieniu małżeństwa lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu,
c. dla wdowy bądź wdowca – odpis skrócony aktu zgonu współmałżonka.