Wszyscy sportowcy kiedyś w swojej karierze szukali alternatywnych sposobow odżywiania się, stosowania diety, by zwiekszyc ich potencjał sportowy. W dobie rozwiniętej suplementacji odżywkami w celu podwyższenia wydolności fizycznej, są sportowcy, którzy zaczęli stosować dietę wegetariańską by osiagnac podobne cele. Pomimo wielu lat badań, efekty eliminacji z diety produktów pochodzenia zwierzęcego nie są wciąż dobrze poznane. Wiekszosć badań naukowych w ostatnich dekadach skupiało się na analizie aspektów zdrowotnych diety wegetarianskiej, a nie bezpośrednio badaniem wpływu diety wegetariańskei na poprawę wydolnosci fizycznej.
Już starożytni greccy sportowcy zjadali duże ilości mięsa zwierzęcego i wierzyli, że ich tężyzna fizyczna była uzależniona od zwierzęcego bialka. Koncpecja ta w świecie nauki była promowana w XVIII wieku przez Liebig’a – znanego chemika. Wierzył on, że bialko jest głównym „paliwem” dla mięśni podczas ćwiczeń sportowych. Hipoteza Liebig’a zostala obalona przez Atwatera w polowie XVIII wieku, lecz pomimo tego, zostala popularna do dnia dzisiejszego. Dziś wielu sportowców dalej wierzy, że konsumpcja dużych ilości bialka zwierzęcego zwiększy ich silę i beztluszową masę ciała.
Z uwagi na rozpiętość wegetarianskich diet wśród wegetarian, trudne jest zdefiniowanie jakie składniki diety wpływają na jakie parametry wydolności fizycznej.
Zdrowotne implications diety wegatar.:
Coraz więcej badaczy zgadza się, że u wegetarian występuje zredukowanie ryzyka zachorowania na pewne choroby, lecz nie z powodu ograniczenia spożycia mięsa, a zwiekszonej ilości spożywania roślinnych pokarmów. Dieta wegetarianska łaczy się z niskim wskażnikiem zachorowań na raka piersi, błony śluzowej macicy i prostaty.
Brooks (1984) w swych badaniach zauważył, że większość kobiet uprawiająych zawodowo sport z zaburzeniami miesiączkowania było wegetariankami. Porównał diety biegaczek z zaburzeniami miesiączkowania (82% wegetarianek) z normalnie miesiączkujacymi biegaczkami (13% wegetarianek). Zauważono, że biegaczki z regularnymi cyklami menstruacyjnymi zjadłay 5 razy więcej mięsa i tłuszczy niż biegaczki z zaburzeniami miesiączkowania. Kaiserauer (1989) również dowiódł, że biegaczki z zaburzeniami menstruacji spożywały znacząco mniej tłuszczu, czerwonego mięsa niż regularnie miesiączkujące kobiety.
Drinkwater (1984) zbadał 28 kobiety profesjonalnie uprawiające sport, z których 14 było z zaburzeniami menstruacyjnymi. Kiedy porównał regularnie miesiączkujące kobiety z kobietami z zaburzeniami miesiączkowania to okazało się,że te drugie miały znacząco mniejszą masę kostną kręgów lędźwiowych kręgosłupa. Średnia wieku wynosila 25 lat, zaś gęstość masy kostnej odpowadała kobietom w wieku 51 lat.
Zaletą stosowania diety wegetariańskiej u sportowcow jest to, że wzrasta spożycie węglowodanów, tym samym dostarczane jest więcej substancji energetycznych. Jest to niezwykle ważne dla sporotwców, gdyż sprzyja zmagazynowaniu większej ilości glikogenu w mięśniach. Dieta powinna być skonsultowana ze specjalista, lekarzem i dietetykiem.
Australian instutue of sport:
Popularność diety wegetariańskiej wśród sportowców stale wzrastała w ostatnich latach dzięki wyczynom sportowców – wegetarian. Dave Scott (weganin i pięciokrotny zwycięzca hawajskiego Ironman Triathlon), Martina Navratilowa (tennis) i Edwin Moses (olimpijski biegacz przez płotki).
Głowny powód zmiany diety na diety wegetariańskie zgłaszany przez wiekszość ludzi to kulturowe i religijne przekonania, wierzenia, a także moralne względy - odnośnie praw zwierząt, pozytywnych aspektów zdrowotnych i środowiskowych. Dla sportowców dodatkowwym powodem jest zwiekszęnie poboru weglowodanów by polepszyć wydolność fizyczną.
Pod terminem dieta wegetariańska kryje się wiele diet i zachowań żywieniowych. Jest to bardziej szerokie pojęcie niż dokładna definicja. Wegetarianizm zasadniczo można podzielić na następujące rodzaje:
Frutarianizm – w diecie uwzględnia się głównie miód,orzechy, nasiona, owoce i olej roslinny.
Dieta makrobiotyczna – eliminacja wszystkich zwierzęcych produktów. Spożywane głównie nieprzerobione, naturalne nasiona, warzywa.
Veganie – eliminacja wszystkich produktów zwierzęcych. Nawet miodu czy też żelatyny.
Laktowegetarianie – eliminacja produktów zwierzęcych. Dopuszczanie do spożycia mlekai mlecznych wyrobów.
Laktoowowegetarianie – eliminacja produktów zwierzęcych. Dopuszczanie do spożycia mleka i mlecznych wyrobów oraz jajek.
Wegetarianie narażeni są na niedobory cynku i żelaza, które wystepują w bardzo małych ilościach w diecie wegetariańskiej. Dla sportowców - wegetarian ryzyko niedoboru tychże składników może być znacząco wyższe niż dla niećwiczących wegetarian. Żelazo w produktach roślinnych ma bardzo małą biodostepność. Szczególnie narażone są kobiety – wysokie ryzyko anemii i niedoboru żelaza. U sportowców na diecie wegetariańskiej zmniejszone spożywanie kreatyny w mięsie zwierzęcym, która polepsza wydolność i regenerację mięśni po submaksymalnych i maksymalnych wysiłkach. Dlatego rozsądna jest suplementacja kreatyną u sportowców na diecie wegetariańskiej, ponieważ jej brak może powodować niedobory energetyczne.
Pomimo ze dieta wegetarianska może dostarczac potrzebne skladniki odzywcze w odpowiedniej ilosci dla sportow wytrzymalociowych, specyficzne komponenty diety (białko zwierzęce i kreatyna) mogą mieć szczegolna wartosc w sportach silowych, stymulujac hipertroficznie tkanke miesniowa.
O’connel (1989) dowiódł ze średni wzrost dzieci na diecie wegetariańskiej ponizej 10rż jest mniejszy niż średnia wartosc referencyjna wzrostu dzieci w stanach.
Z badań Tayter’a i Stanek’a (1989) wynika, że dzieci adwentystow dnia siodmego, którzy są na wegetariańskiej diecie nie różnili się znacząca od dzieci jedzących mięso w srednim wzroscie, wadze, obwodach ramion – triceps i biceps a także grubosci tkanki podskornej.
Hebbelinck (1999) przeprowadzil antropometryczne analizy (wzrost, wagę, grubość tkanki podskornej) i sprawnosc fizyczna ( sile uscisku dloni, skok ze stania w przod, przysiady w czasie 30s) dzieci vegetarianskich, dzieci w okresie dojrzewania i mlodych doroslych w Holandii. : vegetarianie w wieku dojrzewania mieli znaczaca mniejszy wzrost, wage i BMI, ale niebylo roznic we wzroscie czy wadze dla innych grup wiekowych. Dalej wegetarianskie dzieci były rowne w sprawnosci fizycznej, ale vegetarianie w okresie dojrzewania uzyzkali gorsze wyniki w skoku ze stania w przod i przysiadach w czasie 30s. Dodatkwo okazalo się ze ale wegetarianie w wieku dojrzewania uzyskali mniejsza silew uscisku dloni.
Kolejnym waznym aspektem jest poziom kreatyny potrzebnej do sportow silowych i sportow gdzie wymagane jest szybkie przyspieszenie w biegu, gdzie potzreba duzo fosfokreatyny. Maughan (1995) twierdzi ze wegetarianie maja mniej wewnatrzmiesniowej fosfokreatyny, ponieważ kreatyne spozywa się tylko w miesie ( normalna dieta ok. 1g dziennie spozywane w mięsie) - w ciele produkuje się mniej wiecej tyle samo (1g na dobe).
Cambell (1999) przeprowadził 12 tyg badanie by porownac efekty diety wegetarianskiej i dopuszczajacej spozywanie mięsa na zmiane skladnikow masy ciala i miesni szkieletowych u mezcznzyn (51-69 rż) w odpowiedzi na terening oporowy. Znaczace rezultaty uzyskala grupa nie wegetariańska gdzie mężczyźni stracili 6% masy tluszczu, zyskali 4% masy beztluszczowej i podwyzszyli wlokna typu II miesniowe o 9 % w stosunku do grupy wegetariańskiej. Spozywanie wiecej bialek zwierzecych przez nie wegeterianska grupe może wyjasniac uzyskane efekty, ale również brano pod uwage ze może być to efekt wzmożonego wydzielania testosteronu, pomimo ze w tym badaniu testosteronu bezposrednio niemierzono.
konkluzje :
- sa rozne rodzaje vegetarianizmu i każdy może mieć inny wplyw na dane parametry wydolnosci fizycznej
- laktoowowegetarianizm dostarcza wszystkich skladnikow odzzywczych dla dobrego i aktywnosci sporotwych o charakterze wytrzymalosciowym, szybkosciowym.
- fakt ze dieta wegetarianska ma pozytywny wplyw na zdrowie w wielu aspektach w porownaniu z dieta nie wegetarianska nieznaczy ze ma tez lepszy wplyw na wydolnosc fizyczna i sile miesniowa.
- jednakze w diecie miesnej która sprzyja budowaniu muskulatury i poprawie sily, mechanizmem warunkujacym może być tez wzmozona synteza testosteronu ( poprzez pobor nasyconych tluszczy) albo zwiekszona ilosci fosfokreatyny w miesie.
Tutaj masz dane do pismiennictwa jakos to tam ułoż ladnie:
Nutrition in sport. G. Neumann. wydawca: Meyer & Meyer Verlag (February 2001)
Nutrition in sport. R. J. Maughan wyd. Wiley-Blackwell; 1 edition (March 15, 2000)
Australian Institue of Sport . http://www.ausport.gov.au/ais/nutrition/factsheets/special_diets2/vegetarian_eating
Effect of Vegetarian Diets on Performance in Strength Sports. Chris Forbes-Ewan. http://sportsci.org/jour/0201/cf-e.htm
Nieman DC (1999). Physical fitness and vegetarian diets: is there a relation? American Journal of Clinical Nutrition 70, 570S-575S
O’Connell JM, Dibley MJ, Wallace B, Mares JS, Yip R (1989). Growth of vegetarian children: the Farm Study. Pediatrics 84, 475-481