WEGETARIANIZM W

SPORCIE

Fizjoterapia IIº

Karolina Kaukaniec

Maciej Jabłoński

• Wszyscy sportowcy kiedyś w swojej karierze szukali

alternatywnych sposobów odżywiania się,

stosowania diety, by zwiekszyc ich potencjał

sportowy. W dobie rozwiniętej suplementacji

odżywkami w celu podwyższenia wydolności

fizycznej, są sportowcy, którzy zaczęli stosować

dietę wegetariańską by osiągnąć podobne cele.

Pomimo wielu lat badań, efekty eliminacji z diety

produktów pochodzenia zwierzęcego nie są wciąż

dobrze poznane. Większość badań naukowych w

ostatnich dekadach skupiało się na analizie

aspektów zdrowotnych diety wegetariańskiej, a nie

bezpośrednio badaniem wpływu diety

wegetariańskiej na poprawę wydolności fizycznej.

HISTORIA

• Już starożytni greccy sportowcy zjadali duże ilości

mięsa zwierzęcego i wierzyli, że ich tężyzna

fizyczna była uzależniona od zwierzęcego białka.

Koncepcja ta w świecie nauki była promowana w

XVIII wieku przez Liebig’a – znanego chemika.

Wierzył on, że białko jest głównym „paliwem” dla

mięśni podczas ćwiczeń sportowych. Hipoteza

Liebig’a została obalona przez Atwatera w

połowie XVIII wieku, lecz pomimo tego, została

popularna do dnia dzisiejszego. Dziś wielu

sportowców dalej wierzy, że konsumpcja dużych

ilości białka zwierzęcego zwiększy ich siłę i

beztłuszową masę ciała.

• Z uwagi na rozpiętość

wegetariańskich diet wśród
wegetarian, trudne jest zdefiniowanie
jakie składniki diety wpływają na
jakie parametry wydolności fizycznej.

•Pod terminem dieta

wegetariańska kryje się wiele
diet i zachowań
żywieniowych. Wegetarianizm
zasadniczo można podzielić
na następujące rodzaje:

• Frutarianizm

– w diecie uwzględnia się głównie miód,

orzechy, nasiona, owoce i olej roślinny.

• Dieta makrobiotyczna

– eliminacja wszystkich zwierzęcych

produktów. Spożywane głównie nieprzerobione, naturalne

nasiona, warzywa.

• Weganie

– eliminacja wszystkich produktów zwierzęcych.

Nawet miodu czy też żelatyny.

• Laktowegetarianie

– eliminacja produktów zwierzęcych.

Dopuszczanie do spożycia mleka i mlecznych wyrobów.

• Laktoowowegetarianie

– eliminacja produktów zwierzęcych.

Dopuszczanie do spożycia mleka i mlecznych wyrobów oraz

jajek.

• Głowny powód zmiany diety na diety

wegetariańskie zgłaszany przez
większość ludzi to kulturowe i religijne
przekonania, wierzenia, a także moralne
względy - odnośnie praw zwierząt,
pozytywnych aspektów zdrowotnych i
środowiskowych. Dla sportowców
dodatkowym powodem jest zwiększenie
poboru węglowodanów by polepszyć
wydolność fizyczną.

• Popularność diety wegetariańskiej

wśród sportowców stale wzrastała w
ostatnich latach dzięki wyczynom
sportowców – wegetarian.

• Dave Scott (weganin i pięciokrotny

zwycięzca hawajskiego Ironman
Triathlon),

• Martina Navratilowa (tennis) i Edwin

Moses (olimpijski biegacz przez płotki).

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Coraz więcej badaczy zgadza się, że u

wegetarian występuje zredukowanie
ryzyka zachorowania na pewne choroby,
lecz nie z powodu ograniczenia spożycia
mięsa, a zwiększonej ilości spożywania
roślinnych pokarmów. Dieta
wegetariańska łączy się z niskim
wskaźnikiem zachorowań na raka piersi,
błony śluzowej macicy i prostaty.

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Zaletą stosowania diety wegetariańskiej

u sportowców jest to, że wzrasta spożycie
węglowodanów, tym samym dostarczane
jest więcej substancji energetycznych.
Jest to niezwykle ważne dla sportowców,
gdyż sprzyja zmagazynowaniu większej
ilości glikogenu w mięśniach. Dieta
powinna być skonsultowana ze
specjalistą, lekarzem i dietetykiem.

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Pomimo ze dieta wegetariańska

może dostarczać potrzebne składniki
odżywcze w odpowiedniej ilości dla
sportów wytrzymałościowych,
specyficzne komponenty diety (białko
zwierzęce i kreatyna) mogą mieć
szczególną wartość w sportach
siłowych, stymulując hipertroficznie
tkankę mięśniową.

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Wegetarianie narażeni są na niedobory cynku i

żelaza, które występują w bardzo małych ilościach w

diecie wegetariańskiej. Dla sportowców - wegetarian

ryzyko niedoboru tychże składników może być

znacząco wyższe niż dla nie ćwiczących wegetarian.

Żelazo w produktach roślinnych ma bardzo małą

biodostępność. Szczególnie narażone są kobiety –

wysokie ryzyko anemii i niedoboru żelaza. U

sportowców na diecie wegetariańskiej zmniejszone

spożywanie kreatyny w mięsie zwierzęcym, która

polepsza wydolność i regenerację mięśni po

submaksymalnych i maksymalnych wysiłkach.

Dlatego rozsądna jest suplementacja kreatyną u

sportowców na diecie wegetariańskiej, ponieważ jej

brak może powodować niedobory energetyczne.

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Pomimo że dieta wegetariańska

ZDROWOTNE ASPEKTY

DIETY WEGETARIAŃSKIEJ

• Kolejnym ważnym aspektem jest poziom

kreatyny potrzebnej do sportów siłowych i
sportów gdzie wymagane jest szybkie
przyspieszenie w biegu, gdzie potrzeba dużo
fosfokreatyny. Maughan (1995) twierdzi, że
wegetarianie maja mniej
wewnątrzmięśniowej fosfokreatyny, ponieważ
kreatynę spożywa się tylko w mięsie
( normalna dieta ok. 1g dziennie spożywane
w mięsie) - w ciele produkuje się mniej więcej
tyle samo (1g na dobę).

BADANIA

• Brooks (1984) w swych badaniach zauważył, że

większość kobiet uprawiających zawodowo sport z

zaburzeniami miesiączkowania było

wegetariankami. Porównał diety biegaczek z

zaburzeniami miesiączkowania (82% wegetarianek)

z normalnie miesiączkującymi biegaczkami (13%

wegetarianek). Zauważono, że biegaczki z

regularnymi cyklami menstruacyjnymi zjadały 5 razy

więcej mięsa i tłuszczy niż biegaczki z zaburzeniami

miesiączkowania. Kaiserauer (1989) również

dowiódł, że biegaczki z zaburzeniami menstruacji

spożywały znacząco mniej tłuszczu, czerwonego

mięsa niż regularnie miesiączkujące kobiety.

BADANIA

• Drinkwater (1984) zbadał 28 kobiety

profesjonalnie uprawiające sport, z których
14 było z zaburzeniami menstruacyjnymi.
Kiedy porównał regularnie miesiączkujące
kobiety z kobietami z zaburzeniami
miesiączkowania to okazało się, że te drugie
miały znacząco mniejszą masę kostną
kręgów lędźwiowych kręgosłupa. Średnia
wieku wynosiła 25 lat, zaś gęstość masy
kostnej odpowiadała kobietom w wieku 51
lat.

BADANIA

• O’connel (1989)

dowiódł ze średni
wzrost dzieci na diecie
wegetariańskiej
poniżej 10r.ż. jest
mniejszy niż średnia
wartość referencyjna
wzrostu dzieci w
stanach.

• Z badań Tayter’a i

Stanek’a (1989) wynika,
że dzieci adwentystów
dnia siódmego, które są
na wegetariańskiej
diecie nie różniły się
znacząco od dzieci
jedzących mięso w
średnim wzroście,
wadze, obwodach
ramion – triceps i biceps
a także grubości tkanki
podskórnej.

BADANIA

• Hebbelinck (1999) przeprowadził antropometryczne

analizy (wzrost, wagę, grubość tkanki podskórnej) i

sprawność fizyczną ( siłę uścisku dłoni, skok ze

stania w przód, przysiady w czasie 30s) dzieci

wegetariańskich, dzieci w okresie dojrzewania i

młodych dorosłych w Holandii.

• Wegetarianie w wieku dojrzewania mieli znacząco

mniejszy wzrost, wagę i BMI, ale niebyło różnic we

wzroście czy wadze dla innych grup wiekowych.

Dalej wegetariańskie dzieci były równe w

sprawności fizycznej, ale wegetarianie w okresie

dojrzewania uzyskali gorsze wyniki w skoku ze

stania w przód i przysiadach w czasie 30s.

Dodatkowo okazało się, że wegetarianie w wieku

dojrzewania uzyskali mniejszą siłę w uścisku dłoni.

BADANIA

• Cambell (1999) przeprowadził dwunastotygodniowe

badanie by porównać efekty diety wegetariańskiej i

dopuszczającej spożywanie mięsa na zmianę

składników masy ciała i mięśni szkieletowych u

mężczyzn (51-69 r.ż.) w odpowiedzi na trening

oporowy. Znaczące rezultaty uzyskała grupa nie

wegetariańska gdzie mężczyźni stracili 6% masy

tłuszczu, zyskali 4% masy beztłuszczowej i

podwyższyli włókna typu II mięśniowe o 9 % w

stosunku do grupy wegetariańskiej. Spożywanie

więcej białek zwierzęcych przez nie wegeteriańską

grupę może wyjaśniać uzyskane efekty, ale również

brano pod uwagę że może być to efekt wzmożonego

wydzielania testosteronu, pomimo że w tym badaniu

testosteronu bezpośrednio nie mierzono.

KONKLUZJE

• są różne rodzaje

wegetarianizmu i
każdy może mieć
inny wpływ na
dane parametry
wydolności
fizycznej

• laktowowegetarianiz

m dostarcza
wszystkich
składników
odżywczych dla
aktywności
sportowych o
charakterze
wytrzymałościowym,
szybkościowym.

KONKLUZJE

• fakt ze dieta

wegetariańska ma
pozytywny wpływ na
zdrowie w wielu
aspektach w
porównaniu z dietą nie
wegetariańską nie
znaczy, że ma też
lepszy wpływ na
wydolność fizyczną i
siłę mięśniową.

• jednakże w diecie

mięsnej, która sprzyja
budowaniu
muskulatury i poprawie
siły, mechanizmem
warunkującym może
być też wzmożona
synteza testosteronu
( poprzez pobór
nasyconych tłuszczy)
albo zwiększoną ilość
fosfokreatyny w mięsie.