9. Elektrokardiografia (EKG)

Elektrokardiografia (EKG) służy do graficznego przedstawienia (w postaci krzywej EKG) czynności elektrycznej serca. Pozwala na ocenę mechanizmu i miejsca powstawania impulsów elektrycznych, rozchodzenia ich w układnie przewodzącym i w mięśniu sercowym, a także, reakcji mięśnia na te impulsy.

Pośrednio umożliwia to ocenę pracy mięśnia sercowego, a także jego ukrwienia, utlenienia i grubości. Nieprawidłowości zapisu EKG mogą ułatwić rozpoznanie różnych stanów chorobowych, upośledzających pracę samego mięśnia sercowego lub jego reakcją na bodziec elektryczny, zmniejszających ukrwienie i utlenienie mięśnia, powodujących nieprawidłowe powstawanie lub przewodzenie bodźców. Należy jednak podkreślić, że jest to tylko jeszcze jedno badanie dodatkowe, pomocnicze, które może mieć pełną wartość wyłącznie, razem z całością obrazu klinicznego - oceną stanu ogólnego chorego, wynikami badania lekarskiego i innych badań dodatkowych. Pewnym wyjątkiem jest tu może tylko zawał mięśnia sercowego, w którym zapis EKG jest na tyle charakterystyczny i jednoznaczny /choć też nie zawsze/, że tylko na jego podstawie, nawet nie widząc chorego, możemy rozpoznać z całą pewnością to schorzenie łącznie z bardzo dokładną jego lokalizacją w obrębie mięśnia serca. W pozostałych chorobach serca zapis EKG rzadko jest tak miarodajny, ale stanowi bardzo ważne uzupełnienie innych badań.

Badanie EKG może być wykonane w gabinecie lekarskim, w przychodni albo przy łóżku chorego. W czasie badania pacjent ułożony jest w pozycji leżącej z odkrytymi kończynami i klatką piersiową. Elektrody przymocowuje się na kończynach górnych i dolnych oraz klatce piersiowej przy pomocy specjalnych uchwytów lub przyssawek. Żel którym smaruje się skórę przed założeniem elektrod zwiększa przewodzenie pobudzeń elektrycznych. Podczas badania należy pozostać w bezruchu, ponieważ skurcze mięśni zaburzają zapis. Wynik jest w postaci graficznego wykresu, który następnie jest interpretowany przez lekarza. Całe badanie trwa około 5-10 minut.

Wyniki : EKG może dostarczyć danych dotyczących rytmu i częstości pracy serca. Prawidłowo serce powinno kurczyć się z częstością pomiędzy 60 a 100 uderzeń na minutę. Zaburzenia rytmu serca uwidocznione w EKG wskazują na złe funkcjonowanie układu przewodzącego serca lub zaburzenie jonowe. Jeżeli przebyłeś zawał serca, EKG pomoże ocenić rozległość i umiejscowienie uszkodzenia mięśnia sercowego. Powiększenie komór serca na skutek zbyt dużego obciążenia , jest również widoczne w badaniu EKG.

Klasyczny aparat EKG

Zbudowany jest z:

a) galwanometr - jest to przyrząd do dokładnego badania prądów o dozwolnym natężeniu lub do wykrywania bardzo słabych prądów.

b) W lampie promieniowej, zwanej też oscyloskopową lub lampą Brauna, wykorzystano zjawisko świecenia substancji fluoryzującej pod wpływem padającego na nią strumienia elektronów. Lampa ta jest podstawową częścią składową elektrokardioskopu.

c) Znaczniki czasu, czyli chronografy, służą do wytwarzania znaków lub linii czasu na papierze do rejestracji elektrokardiogramu. W aparatach napięciowych piszących na taśmie światłoczułej spotykamy czarne linie na białym tle taśmy.

d) Wszystkie aparaty ekg wyposażone są w urządzenia do wzorcowania. Stosujemy je celem oceny prawidłowości napięcia (wysokości) poszczególnych załamków elektrokardiogramu. Urządzenia te umożliwiają, więc kontrolę nastawienia czułości aparatu.

EKG i badania pokrewne

• Do badań rejestrujących pracę elektryczną serca należą:
  a) EKG śródsercowe
  b) EKG przezprzełykowe
  c) próba wysiłkowa
  d) 24 godzinna rejestracja metodą Holtera (Badanie to służy ocenie czynności elektrycznej serca. Umożliwia rejestrację zaburzeń rytmu i przewodnictwa, ocenę pracy rozrusznika serca oraz nieprawidłowości w ukrwieniu mięśnia sercowego dzięki zastosowaniu wielogodzinnej rejestracji zapisu EKG w warunkach normalnej aktywności badanego. Rutynowo wykonywany zapis EKG pozwala na parominutową zaledwie rejestrację czynności elektrycznej serca (EKG), natomiast metoda Holtera pozwala na wielogodzinną rejestrację EKG w warunkach nieskrępowanej całodobowej aktywności badanego. Rejestracja zapisu odbywać się może w dwóch systemach. System tradycyjny polega na zapisie sygnału na taśmie magnetycznej w rejestratorze noszonym przez badanego i analizie tego sygnału w stacjonarnym urządzeniu z szybkością 60-240 -krotnie większą od szybkości rejestracji. Drugi system opiera się na rejestracji sygnału w tzw. czasie rzeczywistym, gdzie urządzenie rejestrujące jest jednocześnie analizatorem zapisywanego sygnału. W zestawach holterowskich analizujących zapis w czasie rzeczywistym, rejestracji sygnału EKG dokonuje się na taśmie magnetycznej albo stosuje się rejestratory beztaśmowe, wykorzystujące pamięć elektroniczną.)

Do polikardiografii należą:
a) fonokardiografia - EKG + graficzny obraz tonów serca
b) sfigmografia - EKG + zapis krzywej tętna
c) apeksografia - zapis uderzenia koniuszkowego
d) flebografia - EKG + zapis objętościowego tętna na tętnicy szyjnej

Na wykresie EKG analizuje się:

• linię izoelektryczną – linia pozioma zarejestrowana w czasie, gdy w sercu nie stwierdza się żadnych pobudzeń (aktywności). Najłatwiej wyznaczyć ją według odcinka PQ. Stanowi ona punkt odniesienia poniższych zmian

• załamki – wychylenia od linii izoelektrycznej (dodatni, gdy wychylony w górę; ujemny, gdy wychylony w dół)

• odcinki – czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy załamkami

• odstępy – łączny czas trwania odcinków i sąsiadującego załamka

Standardowe EKG wykonuje się przy pomocy 12 odprowadzeń:

• 3 dwubiegunowe kończynowe Einthovena (I , II , III)

• 3 jednobiegunowe kończynowe wzmocnione Goldbergera (aVR, aVL, aVF)

• 6 jednobiegunowych przedsercowych Wilsona (V1, V2, V3, V4, V5, V6)

Odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe Wilsona

Umiejscowienie elektrod przedsercowych

• V1 – czerwona elektroda - w prawym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka

• V2 – żółta elektroda - w lewym czwartym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) przy brzegu mostka

• V3 – zielona - w połowie odległości pomiędzy elektrodami V2 a V4

• V4 – brązowa elektroda - w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii środkowo-obojczykowej lewej

• V5 – czarna elektroda - w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej przedniej lewej

• V6 – fioletowa elektroda - w lewym piątym międzyżebrzu (przestrzeni międzyżebrowej) w linii pachowej środkowej lewej

Załamki umownie oznacza się dużymi literami P, Q, R, S, T i U:

• załamek P – związany z depolaryzacją przedsionków,

• zespół załamków QRS – depolaryzacja komór,

• załamek T – repolaryzacja komór,

• załamek U – niewyjaśniony, spotykany w ok. 25 % zapisów EKG,

• linia izoelektryczna – rejestrowana jest w czasie, gdy w sercu nie ma pobudzenia.

Odcinki

• PQ- wyraża czas przewodzenia depolaryzacji przez węzeł przedsionkowo-komorowy

• ST- okres depolaryzacji komór

Odstępy:

• odstęp PQ – wyraża czas przewodzenia depolaryzacji od węzła zatokowo-przedsionkowego do węzła przedsionkowo-komorowego (SA → AV)

• odstęp ST – wyraża czas wolnej i szybkiej repolaryzacji mięśnia komór (2 i 3 faza repolaryzacji)

• odstęp QT – wyraża czas potencjału czynnościowego mięśnia komór (depolaryzacja + repolaryzacja)

Wskazania do badania 

Wskazaniem do wykonania badania są wszystkie dolegliwości bólowe pojawiające się w klatce piersiowej, objawy niewydolności krążenia, omdlenia i utraty przytomności oraz nadciśnienie tętnicze. Badanie to może być również wykonywane rutynowo raz na kilka lat, jako badanie przesiewowe chorób serca.

10. Elektroencefalografia (EEG)

Badanie elektroencefalograficzne (w skrócie EEG) polega na rejestracji czynnościowych prądów mózgu człowieka, które charakteryzują się niewielkim napięciem (od kilku do kilkuset mikrowoltów). Częstotliwość tych prądów waha się od 0,5 Hz do 50 Hz. Do rejestracji tych niewielkich potencjałów służą aparaty encefalograficzne.
Badanie EEG rozpoczyna się od umieszczenia na głowie pacjenta 20 elektrod pomiarowych. Podczas operacji można je umieścić bezpośrednio na powierzchni kory mózgowej lub nawet wprowadzić w głąb mózgu. Wzmacniając odbierane sygnały około miliona razy, rejestruje się różnice potencjałów między każdą parą elektrod. Każda konfiguracja elektrod ma swoje znaczenie i przydatność diagnostyczną. Wynik badania uzyskuje się w postaci czterech fal o różnej częstotliwości wyładowań i różnych amplitudach, a każdy rodzaj fali świadczy o innej aktywności kory mózgowej. U dorosłego człowieka przy całkowitym odprężeniu dominują fale alfa o częstotliwości 8-13 Hz i napięciu 50-150 mV, które zanikają na przykład wtedy, gdy otwiera się oczy. Fale beta występują u ludzi aktywnych, pobudzonych i najwyraźniej są odbierane z okolic czołowo-środkowych. Charakteryzują się częstotliwością 14-24 Hz i potencjałami 10-16 mV. Fale theta o częstotliwości 4-7 Hz i amplitudzie 50-100 mV często świadczą o tym, że w mózgu dzieje się coś złego. Wreszcie fale delta o parametrach 0,5-3 Hz i 100-200 mV, występują podczas snu. Ich obecność u dorosłego człowieka w stanie czuwania zawsze świadczy o procesie patologicznym, podobnie jak występowanie potencjałów szczytowych, charakteryzujących się szybkim narastaniem i spadkiem napięcia.
Do uzyskania rzetelnego wyniku badania konieczna jest długa trwająca od 20 do 30 minut rejestracja. Zdarza się, że zapis spoczynkowy nie ujawnia żadnych nieprawidłowości, natomiast odchylenia od normy pojawiają się dopiero wtedy, gdy zastosuje się tzw. metody aktywacji, na przykład kilkuminutową hiperwentylację, czyli szybkie i głębokie oddechy, lub powtarzające się bodźce świetlne. Pomocny bywa również zapis wykonany podczas snu.
Metoda ta jest bardzo przydatna, między innymi przy wykrywaniu padaczki, guzów nowotworowych, krwiaków, urazów i obszarów niedotlenienia mózgu. Jest też nieodzowna, gdy trzeba stwierdzić śmierć mózgową, równoznaczną ze zgonem człowieka. Zdarza się bowiem, że wszystkie narządy wewnętrzne działają jeszcze sprawnie, a tylko płaski zapis EEG świadczy, że człowiek przekroczył granicę między życiem i śmiercią.

Elektrody są oznaczane:

• siedem elektrod nad korą płatów czołowych: Fp1, Fp2, F3, F4, F7, F8, Fz

• trzy elektrody na granicy płatów ciemieniowych i czołowych: C3, C4, Cz

• trzy elektrody nad płatami ciemieniowymi: P3, P4, Pz

• cztery elektrody nad płatami skroniowymi: T3, T4, T5, T6

• dwie elektrody nad płatami potylicznymi: O1, O2

oraz dwie elektrody referencyjne przymocowane do płatka ucha A1, A2.

Badania EEG są wykonywane dla monitorowania i diagnozy w następujących sytuacjach:

• padaczka

• zaburzenia snu

• przy stwierdzaniu śpiączki oraz śmierci mózgu

• chorobach organicznych mózgu

• zatruciach substancjami neurotoksycznymi (np. litem - charakterystyczne zespoły fal trójfazowych)

Uproszczone aparaty elektroencefalograficzne wykorzystywane są w treningu umysłu - biofeedbacku.

Elektroencefalograf – urządzenie wykorzystywane w elektroencefalografii (EEG); rejestruje zespół słabych sygnałów elektrycznych zapisanych jednocześnie w różnych punktach skóry głowy. Sygnały te wyrażają rytmy i fazy zwane także falami mózgowymi. Są to drgania elektryczne w miarę regularne o częstotliwości, która nie przekracza 0,5–35 Hz. Informują one o rozmieszczeniu źródeł fal elektromagnetycznych wewnątrz mózgu. Zależności między wykresami pozwalają scharakteryzować fale mózgowe, a interpretację wykorzystać do celów diagnostycznych przez porównanie aktywności mózgu normalnej z patologiczną.

12. Elektroneurografia (ENG)

Elektroneurografia- badanie polega na stymulacji bodźcem elektrycznym nerwu i pomiarze szybkości przewodzenia bodźca przy pomocy elektrod umieszczonych na kończynach ciała.

Elektroneurografia umożliwia ocenę funkcji nerwów obwodowych, co ma istotne znaczenie dla lokalizacji uszkodzeń nerwów obwodowych. Niezależnie od przyczyny uszkodzenia nerwów obwodowych przy pomocy neurografii można obserwować dynamikę narastania lub cofania się objawów uszkodzenia. U pacjentów z miastenią metoda ta pozwala ocenić stopień zaburzeń transmisji nerwowo-mięśniowej.
Badanie to jest często uzupełnieniem badania elektromiograficznego.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

·  Objawy uszkodzenia nerwów obwodowych.

·  Ocena dynamiki narastania lub cofania się uszkodzenia nerwów.

·  Podejrzenie miastenii.

·  Po operacyjnym leczeniu z powodu miastenii.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonania wcześniej innych badań. Przed badaniem należy umyć badaną kończynę lub okolicę ciała. Nie należy używać kremów i maści na skórę w obszarze której będzie wykonywane badanie. Pacjenci z miastenią w dniu badania nie powinni przyjmować leków przeciw miastenii.

OPIS BADANIA

Pacjent jest badany w pozycji leżącej. W czasie badania pacjent powinien być odprężony, mięśnie powinny być rozluźnione.
Badanie wykonuje się w pomieszczeniu o temperaturze 22° - 26°C. Temperatura badanej kończyny powinna wynosić około 34°C. Miejsca na skórze, w których mają być umocowane elektrody, powinny być oczyszczone alkoholem w celu ich dokładnego odtłuszczenia. W zależności od potrzeb badania używane są dwa rodzaje elektrod - powierzchniowe lub igłowe. Elektrody powierzchniowe mocowane są przy pomocy odpowiednich opasek mocujących .

Podczas badania elektroneurograficznego stosuje się stymulację badanego nerwu odpowiednią elektrodą oraz przeprowadza się rejestrację przewodzonego wzdłuż nerwu potencjału czynnościowego w innym, oddalonym nieco miejscu. W ten sposób można określić m.in. prędkość przewodzenia w danym nerwie. W wielu chorobach nerwów obwodowych dochodzi do zmniejszenia tej prędkości.

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

• Aktualnie przyjmowane leki - zwłaszcza leki przeciwkrzepliwe i wydłużające czas krwawienia.

• Przyjmowane leki przeciwmiasteniczne.

• Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

W czasie badania

• Wszelkie dolegliwości (np. ból kończyn).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

■ Objawy uszkodzenia nerwów obwodowych.

■ Ocena dynamiki narastania lub cofania się uszkodzenia nerwów.

■ Podejrzenie miastenii.

■ Po operacyjnym leczeniu z powodu miastenii.

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonania wcześniej innych badań. Przed badaniem należy umyć badaną kończynę lub okolicę ciała. Nie należy używać kremów i maści na skórę w obszarze której będzie wykonywane badanie. Pacjenci z miastenią w dniu badania nie powinni przyjmować leków przeciw miastenii.

Przeciwwskazania
• Elektryczny rozrusznik serca. W przypadku niektórych rozruszników badanie jest możliwe, jednak wymagana jest pisemna zgoda prowadzącego kardiologa na badanie.
• Elementy metalowe w sercu (np. sztuczna zastawka) lub w badanej okolicy ciała. Dopuszczalne są elementy tytanowe.