FARMAKOLOGIA wykład 3 (5 XI 01) LEKI PRZECIWDEPRESYJNE

Cechy rozpoznania „dużej depresji”:

Współwystępowanie w tym samym czasie co najmniej 5 spośród wymienionych niżej objawów, w tym 1. i/lub 2. Objawy utrzymują się niemal przez cały dzień, co najmniej 2 tygodnie.

1. nastrój depresyjny

2. wyraźne zmniejszenie zainteresowań lub satysfakcji z wykonywanych czynności

3. wyraźna zmiana masy ciała (chudnięcie lub tycie)

4. bezsenność lub wzmożona senność

5. pobudzenie lub zahamowanie ruchowe

6. zmęczenie

7. poczucie małej wartości

8. zaburzenia koncentracji

9. nawracające myśli o śmierci, samobójstwie

Klasyfikacja chorób afektywnych:

- choroba afektywna dwubiegunowa (psychoza maniakalno-depresyjna)

- choroba afektywna jednobiegunowa (depresja nawracająca)

- dystymia (przewlekła subdepresja)

- psychoza schizoafektywna

Schorzenia organiczne OUN z towarzyszącą depresją:

• procesy zwyrodnieniowe – zanik mózgu

  • choroba Alzheimera

  • pląsawica Huntingtona

  • zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe

  • choroba Parkinsona

  • stwardnienie rozsiane

• guzy mózgu (zwłaszcza płata czołowego i skroniowego)

• stany pourazowe (zwłaszcza płata czołowego i skroniowego)

• choroby naczyniowe mózgu:

  • miażdżyca naczyń mózgowych, niewydolność krążenia mózgowego, krwiak

Leki:

• β-blokery

• leki hipotensyjne

• antagoniści kanałów wapniowych

• steroidy nadnerczowe, ACTHHHhj

• leki przeciwgruźlicze

• leki przeciwnowotworowe

• doustne środki antykoncepcyjne

• neuroleptyki

• leki wpływające na receptor opioidowy

• leki o działaniu dopaminergicznym

• leki o działaniu przeciwserotoninowym

• leki przeciwhistaminowe

• środki hamujące syntezę katecholamin

• środki wywierające wpływ cholinergiczny

• leki o wpływie GABA-ergicznym

• środki o działaniu noradrenergicznym

Choroby somatyczne:

• endokrynopatie:

  • nadczynność lub niedoczynność tarczycy lub przytarczyc

  • choroba Cushinga, choroba Addisona

  • niewydolność przedniego płata przysadki

  • cukrzyca

  • porfirie

• okres okołoporodowy, klimakteryjny, przedmiesiączkowy, przerwanie ciąży

• infekcje wirusowe: AIDS, grypa, WZW

• przewlekłe infekcje: gruźlica, kiła, malaria, mononukleoza

• choroby miąższowe: uszkodzenie nerek lub wątroby (z niewydolnością)

• choroby układowe: RZS, SLE, łuszczyca

• nowotwory złośliwe (phaeochromocytoma)

• hemodializa, pozaustrojowa niewydolność nerek

• zabiegi chirurgiczne: przeszczepy narządów i tkanek, zabiegi na otwartym sercu

• choroby przewlekłe (nieuleczalne)

• niedobory witamin (B₁₂, B₁, kwasu foliowego)

• przewlekłe zatrucia: tal, ołów

Leki przeciwdepresyjne – leki usuwające objawy zespołu depresyjnego niezależnie od ich etiologii.

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych (budowa chemiczna):

1. leki o budowie trójpierścieniowej (TLPD), m.in. imipramina, amitryptylina, klomipramina (częstość poprawy ok. 70%)

2. leki o budowie innej niż powyższe (dwu-, czteropierścieniowe): mianseryna, moklobemid, sertralina, paroksetyna, fluoksetyna, tianeptyna (Koaxyl) – hicior! Hamuje nadmiernie pobudzoną oś podwzgórze-przysadka

Profil działania leków przeciwdepresyjnych:

1. leki o wyraźnym działaniu przeciwlękowym i uspokajającym, bez wyraźnego wpływu na napęd psychoruchowy (doksepina, trimipramina)

2. leki o słabszym działaniu przeciwlękowym i umiarkowanym wpływie na napęd (amitryptylina, imipramina, klomipramina, fluoksetyna)

3. leki nie wykazujące działania przeciwlękowego i uspokajającego, a działające odhamowująco na napęd (dezypramina, nortryptylina, protryptylina)

Klasyfikacja leków przeciwdepresyjnych (mechanizm działania):

1. leki, których mechanizm działania związany jest głównie z hamowaniem wychwytu zwrotnego niektórych monoamin, pełniących rolę neuroprzekaźników w OUN (NA, 5-HT)

   • inhibitory wychwytu obu monoamin

   • inhibitory nieselektywne NA i 5-HT działające również na inne układy przekaźnikowe (ACh, dopamina) – wszystkie TLPD

   • inhibitory selektywne NA i 5-HT nie wpływające na inne rodzaje przekaźnictwa – wenaflaksyna

   • inhibitory wychwytu 5-HT, do których należą niektóre nowe LPD – fluoksetyna (Prozac), paroksetyna, sertralina

2. leki, których mechanizm działania związany jest hipotetycznie z bezpośrednim wpływem na receptory neuronów, głównie noradrenergicznych – mianseryna

3. leki, których wpływ leczniczy wiąże się z hamowaniem aktywności monoaminooksydazy (MAO) i zmniejszeniu degradacji amin katecholowych i indolowych – inhibitory MAO

   • nieselektywne inhibitory MAO – hamują aktywność MAO A i B – fenelzyna

   • selektywne inhibitory MAO – hamują aktywność jednego enzymu:

     • MAO A – moklobemid

     • MAO B – selegilina

4. inne leki:

   • niektóre neuroleptyki wykazujące poza działaniem przeciwpsychotycznym umiarkowany wpływ przeciwdepresyjny – chlorprotyksen, sulpiryd, trioridazyna, lewomepromazyna

   • węglan litu

Leczenie LPD:

1. Leczenie rozpoczyna się do mniejszych dawek (TLPD – 50-70 mg/dobę), a następnie zwiększa się do dawki optymalnej (2-4 tygodnie)

2. Wyraźne działanie lecznicze uzyskuje się po 12-14 dniach stosowania

3. W przypadku uzyskania utrwalonej poprawy dawkę stopniowo zredukować do ½ dawki terapeutycznej

4. Leczenie podtrzymujące prowadzi się co najmniej 6 miesięcy

5. Brak działania przeciwdepresyjnego po 6-8 tygodniach można traktować jako „niewrażliwość” chorego na lek

Efekt synaptyczny – kilka dni

Efekt terapeutyczny – 6-8 tygodni

Okno terapeutyczne – powyżej pewnej dawki efektywność spada, przekroczenie dawki powoduje nasilenie objawów depresji

Wskazania:

1. depresje endogenne

2. lęk napadowy – zapobieganie epizodom lęku (imipramina, dezipramina)

3. zespół natręctw (klomipramina)

4. zespoły bólowe (tzw. ból psychogenny – klomipramina, amitryptylina)

5. moczenie nocne u dzieci (imipramina)

6. zespół hiperkinetyczny z zaburzeniami uwagi u dzieci

7. nerwice pourazowe (amitryptylina, imipramina)

Przeciwwskazania:

1. jaskra (zamknięcie kąta przesączania)

2. znaczne zaburzenia rytmu serca (tachykardia, migotanie przedsionków) (kardiotoksyczność)

3. ostra niewydolność naczyń wieńcowych, okres bezpośrednio po zawale

4. znaczne nadciśnienie tętnicze i hipotonia

Działania niepożądane i powikłania podczas stosowania selektywnych inhibitorów 5-HT ?

1. utrata łaknienia

2. nudności, wymioty, biegunka

3. bezsenność

4. bóle głowy

5. pojawienie się niepokoju, lęku, podniecenia ruchowego

6. osłabienie orgazmu, brak ejakulacji

7. zespół serotoninowy: zaburzenia świadomości, niepokój, mioklonie, drżenia mięśniowe, wzmożenie odruchów ścięgnistych i okostnowych

MOKLOBEMID (AURORIX)

Mechanizm działania: odwracalne hamowanie MAO A (zahamowanie metabolizmu NA, DA, 5-HT i wzrost ich

stężenia w szczelinie presynaptycznej

Charakterystyka:

• skuteczność przeciwdepresyjna na poziomie TLPD

• szybsza odpowiedź kliniczna niż po innych inhibitorach wychwytu zwrotnego serotoniny

• poprawa dysfunkcji seksualnych

• lek dobrze tolerowany

• nie zaburza sprawności psychomotorycznej

• szybsze działanie przeciwlękowe

WĘGLAN LITU

Mechanizm działania: niejasny – regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej i stabilizacja błony komórkowej

neuronów noradrenergicznych, dopaminergicznych i serotoninergicznych.

Działania niepożądane: ↑ pragnienia, nudności, bóle brzucha, drżenie rąk, osłabienie mięśni, senność,

↑ diurezy (↓ wydzielania ADH)

Powikłania:

• napady drgawek

• ataksja

• zaburzenia widzenia i mowy

• zaburzenia świadomości