Religia – wiara w sacrum, w istotę obdarzoną w nadprzyrodzoną siłę, zespół norm i wartości. 1000 różnych religii na świecie. Islam, chrześcijaństwo – największe religie na świecie. Pochodzenie słowa religia – cesarstwo rzymskie: - od spełniania sumiennych obowiązków Cyceron, -od przywiązywać, wiązać na nowo. „Vero religia” – o chrześcijaństwie jako prawdziwej religii.
Co rozumiemy pod pojęciem religii?: 1) Zakłada się, że istnieją pewnie cechy religii, które nie są podobne do żadnych innych codziennych doświadczeń. Wiara w rzeczywistość sacrum. 2) Charakterystyczny dla badaczy, którzy badają religię ze względów na to co aktualnie badają(np. socjolog). Redukujące – redukują religie do jednego aspektu, np. wpływ na emocje(psycholog). 3) Powstał w XX w. definicje strukturalne: różne zjawiska kulturowe zbudowane SA z różnych elementów, mają struktury. Religia to struktura zbudowana z różnych elementów, które na siebie oddziałują, zmiana w jednym powoduję zmianę kolejnych elementów.
Doktryna religijna – zbiór wierzeń, dotyczą sfery sacrum i profanum. Poglądy dotyczące świata, Boga, bogów, duchów, w jaki sposób Religia wpływa na życie. Doktryny maja różne treści i formy. Mogą tworzyć światopogląd. Spisane są w tzw świętych kręgach nie można z nimi polemizować. Mogą być przekazywane za pomocą mitów, wymowa mitów jest ze sobą sprzeczne, wyobrażenie świata nie jest kompleksowe. Etos (zbiór uświęconych wartości) normy powszechne, które muszą go chronić. W wielu religiach wynikają z doktryny, w niektórych zaś jest jeden spis, który je określa ( np. dekalog). Nie ma podziału na to co religijne, a co nie. Uświęcają normy zycia społecznego. Kult religijny – we wszystkich religiach: - obrzędy cykliczne: cykl zycia ludzkiego, obrzędy przejścia, narodziny, przyjęcia do rodziny, usamodzielnienie się w życiu, małżeństwo, przejście na emeryturę, koniec funkcji, zmiana stanu, śmierć. – Obrzędy kalendarzowe: cykl wegetacyjny, uświęcające pamięć o ważnych wydarzeniach danego społeczeństwa. –Obrzędy okolicznościowe: kryzysowe, błagalne, dziękczynne.
Dzieje religioznawstwa( początek XIXw.) – Filozofowie: Xenofanes (V-VIw) – pierwszy filozof, który swoje refleksje na temat religii podsumował ”Gdyby zwierzęta potrafiły malować, ich bogowie podobni byliby do tych zwierząt. Pierwszy krytyk religii utworzył grupę ludzi sceptycznie nastawionych na religię. Antroporfizm religijny – bogowie przypominający postaci ludzi, podobne cechy, przygody, emocje do ludzi. Losy bogów zbliżone do losów człowieka. Platon – funkcje religii. Eurypides – bogowie mają znaczenie przyrody. Euchemeron – Bogowie pochodzą od zmarłych bohaterów narodowych herosów, dowódców, królów. Epikur – zwątpił w wpływ bogów na ludzkie życie. Arystoteles – degeneracja wiary człowieka, ludzie utracili harmonie miedzy światem realnym a religijnym. Historyczny: W średniowieczu wszystkie pisma wychodziły spad pióra osób ściśle związanych z kościołem rzymskim. Od VII w. szybki rozwój Islamu, co przysporzyło wiele konfliktów Chrześcijan i wyznawców Islamu. Najazdy Mongołów na Europę XIIIw. Papież wysyła braci zakonnych by spisali dzieje „Historia Mongoli. Podróże kupców weneckich, odkrycie bliskiego wschodu. Półwysep Iberyjski krąg Islamu i Judaizmu, w którym powstaje kilka prac porównujących religie.
Odrodzenie: odkrycie innych kultur, przełom Kopernika, polemiki w Kościele, reformacja, odkrycie starożytności greckiej i rzymskiej, różne analizy i interpretacje Biblii. 1526 Papież wysłał 12 franciszkanów do Nowego Meksyku by przeprowadzili rozmowę z kapłanami Azteckimi, nakłaniając ich do przejścia na chrześcijaństwo. Oświecenie: - poglądy racjonalistyczne( wolnośc jednostki, idee wolnego państwa). Dzieło XVI-XVIIw. Traktat „?” zawarł ideologię państwa demokratycznego. – naukowców zaczęło interesowac pochodzenie religii, a także sprzeciwiali się oni znacznym wpływom religii na politykę. Francja – rewolucja religijna bardzo rygorystyczna. Niemcy – Kant pisze traktat, w którym neguje 3 teologiczne dowody na istnienie Boga. Hegel - tworzy dzieje intelektu ludzkiego, religia jest cecha ludzi zaufanych. Fairebach – głosił pogląd, że ludzie maja swoje ograniczenia, które chca przezwyciężyć, dlatego wymyślają religię jako wydarzenie o idealnym człowieku, Bogu. Wiek XIX Romantyzm: Szlajer Machel – rzeczywistość religijna nie jest rzeczywistościa faktu. To rzeczywistość wiary, emocjonalności człowieka.
1878 – na Oxfordzie powstaje I katedra Historii Religii założona przez Millera. Środowisko Laickie dało początek religioznawstwu. XIX w. podjęto badania nad dziejami plemion po to by zgłębić kulturę i religię naszych przodków. Dominowały koncepcje nad faktami. Szkoła dentrologiczno-antropogeniczna, można obserwować ludzi i przedstawić schemat rozwoju kultury religii. I etap: Początki życia człowieka, w którym nie istaniały wierzenia, ateizm pierwotny. II etap: wraz z rozwojem intelektualnym rodzą się pewnie wierzenie, takie wnioski wysunięto po zbadaniu ludności plemiennych: - animizm(wiara w duchy i dusze),- marinizm(wiara w przodków).- totemizm(wiara w totem, opiekuna plemiona, praprzodek, zwierze),- fetyszyzm(wiara w różne elementy),- magia,- animatyzm(wiara w coś co może ożywic przyrodę). Wczesne wierzenia mogły wynikać ze struktur społecznych, by wzmocnić niektóre pozycje. Do opisywania tych danych wykorzystywano przypadkowe opisy ludzi niewykształconych w kierunku religioznawstwa. Zazwyczaj opisywano na zasadzie porównywania, bądź na zasadzie własnych zasad moralnych. Nie dokonywano systematyki materiałów, tworzona dzieła na zasadzie założen filozoficznych. Podciągano fakty co danej koncepcji. Edward Bernard Tyler – stworzył koncepcję najstarszej religii, czyli animizm – wiara w duchy, dusze.
Louis Morgan – Religie wzięły się z interpretacji sił natury, a także życia społecznego. H. Spencer – twierdzi, że początkowo był manizm(wiara w dusze przodków). James Frazer – zwrócił uwagę na działaie magii, magia wyprzedzała wierzenia religijne, podkreślał istnienie totemizmu. Allen – pochodzenie władców od bogów. III etap – religie politeistyczne, powstały wraz z rozwojem osad i cywilizacji, wiadomo było z okresu Starożytności. IV etap – religie monoteistyczne – doskonalenie się wierzeń religijnych, zwieńczenie religii, wymagał rozwiniętego intelektu, umysłu. Badacze twierdzili, że zamieniają wiarę w religie na wiarę w naukę. Przełom XIX/XX. Misjonarz dociera do plemienia na Ziemi Ognistej, który wyznaje wiarę monoteistyczną. Odejście od teorii, że rozwój religii jest ściśle związane z rozwojem społeczeństwa. Dyfuzjonizm – wiele przemian odbywa się w skutek międzynarodowych migracji. Dyfuzja – przenikanie się kultury, religii, zapożyczenia. Alternatywa co do endocjanizmu, organizacja ks. Misjonasz W Schmidt, który podjął dyskusję z ewolucjonistami. Stworzył metode określającą wiek ewolucyjny kultur. Dokonał selekcji plemion by sprawdzić czy wśród tych religii nie zachowały się wierzenia monoteistyczne. „Sacrum” – człowiek nie może poznać absolutu wiary, ale może poznać swój stosunek do niej. Rudolf Otto – fenomendogia religijna, emocje które towarzyszą wierze. Emil Durkheim – stwórca socjologii i socjologii religii.
Religia grupy społeczne: Nauki religiologiczne: apologetyka, teologia, fenomenologia, filozofia religii. Funkcja religijna religii:- funkcja zbawcza(ukazania człowiekowi drogi przez godziwe życie, aż do końca, by zdobyć nagrodę bądź karę). –Funkcja etyczna religii( ustala normy religijne i moralne, życia społecznego . Religie ustalają porządek społeczny). – Funkcja poznawcza religii (każda religia przedstawia swój obraz świata). – Funkcja emocjonalna( religia ma wpływ na stosunki międzynarodowe), funkcja polityczna i kulturalna. Typologia (podział religii):- teistyczne-bazują na osobie boga, -ateo-religie ateistyczne, taoizm- religia bez boga