13. Hemopoeza

Układ krwiotwórczy

Dane ogólne

Narządy i tkanki hematopoetyczne podzielone zostały na:

-tkanki spzikoidalne- obejmujące szpik kostny i komórki zeń się wywodzące

-tkanki limfoidalne0 na które składają się grasica, węzły chłonne i śledziona

Tkanki krwiotwórcze

Wytwarzające elementy morfotyczne krwi dziel ą się na:

-centralne(szpik kostny, grasica)

-obwodowe (węzły chłonne, grudki chłonne w błonach śluzowych, sledzionę)

Szpik kostny 3,5-6 % masy ciała.

Hematopoeza

Okrez mezoblastyczny hematopoezy:

2-6 tydzień życia płodowego: pęcherzyk żółtkowy

Okres wątrobowo-śledzionowy

6-10 tydzień życia płodowego: wątroba i śledziona

Okres szpikowy : szpik kostny

-Okres życia płodowego 5 miesiąc – leukocyty i trombocyty. 7 miesiąc- erytrocyty

-okre urodzeniowy p wszystkie kości organizmu

- okres życia pozapłodowego: szpik kostny czerwony zawarty w : istocie gąbczastej kości płaskich, mostku, żebrach, kościach biodrowych, trzonach kręgów, nasadach kości długich

Okres mezoblastyczny hematopoezy

„wysyp krwi”- gniazda komórek macierzystych, pojawiają się w obrębie pęcherzyka żółtkowego

W ciągu pierwszy 3 m-cy życia część z tych komórke wywędrowuje do wątroby, która staję się głównym ich siedliskiem

Do okresu pokwitania caly szpik kostny jest czerwony= hematopoetycznie chociaż od 7 r. ż ulega stopniowemu zanikowi

Po 18 r.ż. szpik czerwony wsytępuje wyłącznie w obrębie: kręgosłupa, żeber, mostka, czaszki, miednicy i proksymalnych przynasad kości ramienny i udowych

Prawidłowy rozwój krwinek

U dorosłych jedynie około połowy przestrzeni szpikowej zachowuje aktywność hematopoetyczną

Zmiana czerwonego w żółty- zanik tłuszczakowaty

W okresie okołoporodowym szpik kostny jest w wyłącznym źródłem komórek macierzystych wszystkich krwinek i głównym źródłem prekursorów limfocytów

Zanacząca pozaszpikowa hematopoeza jest patologią u noworodków donoszonych

Udorosłych szpik kostny może w sytuacjach potrzeby systemowej, transformować w szpik czerwony

Szpik kostny żółty0 w jamkach kości długich

Budowa szpiku kostnego

-silnie rozgałęzione naczynia zatokowe

-rusztowanie zbudowane z włókien siateczkowych

-pomiędzy którymi upakowane są komórki hematopoetyczne

Obszar zewnątrznaczyniowy- powstawanie i dojrzewanie

Obszar śródnaczyniowy- odbieranie dojrzałych krwinek

Bariera zatokowa- śródbłonek naczyń

Różne linie komórkowe układu krwiotwórczego znajduja się w określonym położeniu w stosunku do naczyń krwionośnych szpiku

Wszystkie komórki krwi serii szpikowej:

-mieloidalnej (erytrocyty, granulocyty, monocyty, płytki krwi)

-limfoidalnej

Wywodzą się od wspólnej komórki macierzystej wielopotencjalnej komórki pnia= hemocytoblast, która powstaje z komórki siateczki szpiku kostnego

Komórki hematopoetyczne”

-pluripotencjalne kom macierzyste –wytwarzają dowolny typ komórek

-multipotencjalnekom progenitorowe- zdolne do wytwarzania swoistej, dość szerokiej grupy komórek

-zdeterminowane komórki progenitorowe- zdolne do wytwarzania tylko jednego lub dwóch rodzajów komórek

-komórki dojrzewające0 zdolne do różnicowani strukturalnego, dają jeden typ komórek nie są zdolne do podziałów

-krwiotwórcza komórka macierzysta (KKM)

-dzieląc się KKM odtwarza co najmniej 1 KKm oraz komórkę róznicującą się w Krwiotwórczą komórke ukierunkowaną (KKU)

- ludzka komórka dzieli się raz na 3-4 lata

-KKU tworzy klony komórek potomnych, z których powstają komórki krwi

Typy komórek macierzystycg

-wielopotencjalna

- CFU- jednostki tworzące kolonie

-CFU-GEMM- kom macierzysta linii mieloidalnej

-komórki krwiotwórcze ukierunkowane

-CFU-E—erytroblastycznego

-GM- komórki rodzicielskie granulocytowego i monocytowo-makrofagowego

-Meg- trombocyty

-Eo- eozyno file

-B- bazofile

-prekursorowe komórki limfoidalne

-lim B

-limfocyty T – grasica

Poza komórkami hematopoetycznymi w szpiku występują w niewielkiej ilości adipocyty, komórki zrębu, komórki tworzące ściany zatok szpikowych czyli komórki śródbłonka i przydanki oraz komórki bariery

Komórki stanowiące zrąb są to komórki siateczki tworzące sieć na której zaiweszone jest utkanie tkanki szpikowej

Komórki siateczki pełnia funkcje: podporową, istotną rolę w homeostazie, posiadają właściwości żerne, wydzielają czynniki wzrostowe, leukotrieny, cytokiny, i inne przekaźniki chemiczne

Komórki bariery mają zdolność kurczenia się, a łączac się ze sobą otaczają kolonie komórke hematopoetycznych, chroniąc je przed działaniem czynników niepożądanych, jak również wpływają na przepływ krwi przez różne miejsca w jamach szpikowych

Szpik żółty

-tkanka tłuszczowa z niewielkich skupisk mielocytów i normoblastów oraz z tkanki łącznej właściwej

-docierają do niego krwionośne i nerwy

Hematopoeza zależy od czynników wzrostowych- CSF wytwarzanych przez zrą©ń

NP.:

-interleukiny

-czynnik granulocytowo-makrofagowy

0czynnik granulocytowy

-czynnik makrofagowy

Szpik kostny

Limfocytopoeza

Zachodzi w tk. krwiotwórczych centralnych i obwodowych

Komórki macierzyste limfoidalne limfocyty pre – B, pre- T

Pre-B- dojrzewają w szpiku, powstają limfocyty B szpikozalezne, (zdolne do produkcji immunoglobulin)-> kolonizują tkanki limfoidalne- węzły chłonne, przekształcają się w kom plazmatyczne i wytwarzają immunoglobuliy, krążą pomiędzy krwią i chłonką

Pre- T- wychodzą ze szpiku wykazują ekspresję: CD 7, CD 34, CD 45-> limofocytyt T grasicozalężne dojrzewają w korze grasicy, dojrzewają dzięki kom zrębu grasicy i tymozynie.

Obecność HLA (ludzki leukocytarny antygen) pozwala na odróżnienie tego co własne od obcego, po wyjściu z grasicy przekształcają się w tymocyty, węzły chłonne, krąż pomiędzy krwią i chłonką

Tymocyty w korze grasicy- nie są całkowicie dojrzałe – giną pod wpływem kortykoidów

Tymocyty w rdzeniu grasicy- dojrzałe- oporne na steroidy kory nadnerczy

Limfocyty NK- krążą we krwi, ekspresja CD 16, CD 56

Granulocytopoeza

-Komórki macierzyte neutrofili- > neutrofile

-eozynofilów-> eozynofile

-bazofilów

Etapy rozwoju Neutrofilów

-mieloblast(jądro z drobną chromatyną, licznymi jąderkami, cienki pasek cytoplazmy bez ziarnistości)

-promielocyt (duża komórka, jądro okrągłe, duża objętość cytoplazmy zasadochłonnej, zawiera grube czerwone zioarnistości pierwotne i azurochłonne)

-mielocyt (mniejsza kom, jądro okrągłe do owalnego, cytoplazma o dużym rozrzucie kolorów, sporadycznie )

-metamielocyt(jądro pałeczkowate)

-granulocyt pałeczkowaty

-granulocyt segmentowany

Proliferacja i dojrzewanie linii neutrofilów zachodzi pod wpływem czynników wzrostowych takich jak:

-czynnik wzrostowy granulocytów

-czynnik wzrostu pier

Eozynofile, te same etapy

-niedojrzały eozyno fil

- eozyno fil

Bazofil- przechodzi kolejne etapy podziału, różnicowania i dojrzewania jak poprzednie

Z promielocytu pochodzą też monocyty

Monocytopoeza-

komórki macierzyste makrofagów nieukierunkowane

Monoblasty

Pro monocyty

Monocyty

Makrofagi (CD 14)

Czynniki pobudzające : CSF- GM

Erytrocytopoeza

-zmniejszanie się komórek

-wytwarzanie hemoglobiny

-stopniowy zanik organelli

-zmiana barwliwości cytoplazmy, przez obecnośc hemoglobiny

-kondensacja i wyparcie z komórki jądra