Ekologia to nauka badająca wzajemne zależności między organizmami oraz między organizmami a środowiskiem ich życia.
Badania ekologiczne mogą dotyczyć różnych poziomów organizacji życia.
Populacja to zespół organizmów jednego gatunku, żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających.
Biocenoza to wiele populacji organizmów różnych gatunków żyjących na określonym terenie i powiązanych różnorodnymi zależnościami.
Biotop to nieożywiona część środowiska, w którym żyją organizmy.
Ekosystem to biocenoza wraz z biotopem powiązane wzajemnymi zależnościami.
Biosfera to część kuli ziemskiej, w której żyją organizmy. Obejmuję dolną część atmosfery, powierzchniowe warstwy litosfery prawie całą hydrosferę.
Ochrona przyrody to działania, których celem jest zachowanie różnorodności biologicznej, siedlisk przyrodniczych oraz przyrody nieożywionej.
Ochrona środowiska to przeciwdziałanie zanieczyszczeniom, zachowanie równowagi biologicznej lub jej przywrócenie.
Życie organizmu zależy od wielu czynników biotycznych i abiotycznych. Do czynników biotycznych zalicza się oddziaływania między organizmami, a do abiotycznych-fizyczne i chemiczne parametry środowiska. Największe różnice w wartościach czynników abiotycznych występują między środowiskiem wodnym a lądowym.
Każdy organizm wykazuję określoną tolerancję w stosunku do czynników środowiska. Zakres zmienności czynnika, w którego obrębie organizm może żyć, jest nazywany zakresem tolerancji ekologicznej.
Wszystkie wymagania organizmu (lub gatunku) w stosunku do czynników biotycznych i abiotycznych środowiska są nazywanie jego niszą ekologiczną.
Populacja to zespół organizmów jednego gatunku, występującym na określonym obszarze i wzajemnie na siebie oddziaływujących. Populacje charakteryzuję się, podajać m.in. liczebność i strukturę przestrzenną.
Osobniki mogą być rozmieszczone w środowisku przypadkowo (np. mniszek lekarski), równomiernie (np. tulipany na plantacji) lub skupiskowo (np. kormoran czarny).
Liczebność populacji to liczba osobników tworzących populacje. Zmiany liczebności zależą od liczby organizmów nowonarodzonych, od liczby organizmów, które umarły, oraz od emigracji i imigracji osobników.
Na populację działają czynniki niezależne od zagęszczenia, np. czynniki klimatyczne, oraz zależne od zagęszczenia- biotyczne.
Najsilniej działającym czynnikiem biotycznym jest konkurencja wewnątrzgatunkowa. Organizmy konkurują ze sobą o ograniczone zasoby, co powoduję ich selekcję. Przeżywają osobniki najlepiej przystosowane do danych warunków środowiska.
Oddziaływania nieantagonistyczne to takie, których żadna populacja Anie ponosi strat.
Do nieantagonistycznych zależności między populacjami dwóch gatunków zaliczamy: mutualizm, protokooperację oraz komensalizm.
Symbioza to oddziaływanie miedzy gatunkami oparte na obustronnych korzyściach. Jeśli związek ten jest niezbędny do życia obu stron, nazywamy go mutualizmem. Przykładami takiego typu współżycia są porosty oraz mikoryza.
Gdy populację odnoszą wzajemne korzyści, ale mogą także żyć samodzielnie, mamy do czynienia z protokooperacją. Przykładem jest związek między dużymi ssakami roślinożernymi, takimi jak bawoły, a bąkojadami oraz mieczy pustelnikiem a ukwiałem.
Komensalizm to oddziaływanie, które przynosi korzyści populacji jednego gatunku, a nie wywiera wpływu na populację drugiego. Ten typ zależności najczęściej dotyczy pokarmu, łączy m.in. podnawkę i rekina.
Konkurencja to jedna z antagonistycznych (ujemnych) zależności między organizmami. Ma miejsce, gdy organizmy rywalizują o te same, ograniczone zasoby środowiska. Jeżeli współzawodniczą ze sobą osobniki tego samego gatunku, mówimy o konkurencji wewnątrzgatunkowej, a gdy o te same zasoby środowiska zabiegają organizmy różnych gatunków, mamy do czynienia z konkurencją międzygatunkową.
Roślinożerność to jedna z antagonistycznych zależności międzygatunkowych. Polega na zjadaniu roślin lub ich części przez inne organizmy. Rośliny nie są bezbronne wobec roślinożerców – dysponują szeregiem cech odstraszających zwierzęta.
Drapieżnictwo jest jedną z antagonistycznych zależności między gatunkami. To strategia zdobywania pokarmu, polegająca na zabiciu i zjedzeniu, częściowo lub w całości, innego osobnika. Zwierzęta drapieżne mają wiele przystosowań do polowania. Z kolei ich ofiary posiadają cechy ułatwiające obronę przed napastnikami.
Pasożytnictwo to zależność, w której jeden organizm, czyli pasożyt, żyje kosztem drugiego, zwanego żywicielem, traktując go jako źródło pożywienia, a często też jako środowisko życia.