EKOLOGIA

WŁASNOŚCI 

POPULACJI

 

 

Populacja

 - to zespół 

osobników tego samego 
gatunku, mogących się 
swobodnie krzyżować i wydawać 
płodne potomstwo, zajmujący tę 
samą niszę ekologiczną, tj. 
przestrzeń, która zapewnia im 
niezbędne warunki życiowe 
(terytorium, schronienie i 
pożywienie).

 

 

Charakterystycznymi 
właściwościami populacji są 
m.in.: 

•liczebność, 
•rozrodczość,
•śmiertelność,
•struktura wiekowa, 
•rozprzestrzenianie się, 
•struktura przestrzenna.

 

 

LICZEBNOŚĆ

 - to liczba 

osobników składających się 
na populację, ich liczbę zaś 
przypadającą na określoną 
jednostkę powierzchni określa 
się jako 

ZAGĘSZCZENIE

, 

np. 500 sosen/ha, 
5 mln okrzemek/m

3

. 

 

 

•Zmiany liczebności zależą od: 

liczby osobników przybywających 
do populacji przez 

rozród 

lub 

imigrację

, liczby osobników 

ubywających z populacji na drodze 

wymierania

 lub 

emigracji

 oraz 

czynników środowiskowych. 

•Liczebność populacji zmienia się w 

czasie, zmiany te obrazuje bilans 
liczebności populacji.

 

 

Suma fizycznych 
i biologicznych czynników, 
które nie pozwalają 
gatunkowi osiągnąć 
maksymalnej liczebności, 
nosi nazwę 

OPORU 

ŚRODOWISKA

.

 

 

Tempo wzrostu ilościowego populacji 
obrazują dwie 

KRZYWE WZROSTU

. 

Wzrost może być:

-

ograniczony

 (warunkami środowiska, 

np. obecnością drapieżników, 
klimatem, chorobami) – 

krzywa 

esowata

.

-

nieograniczony

 - wówczas liczba 

osobników stale wzrasta 
– 

krzywa jotowata

.

 

 

Krzywe wzrostu populacji: 

A – esowata, 
B - jotowata

A

B

 

 

ROZRODCZOŚĆ

 

to stosunek liczby nowo 
urodzonych osobników do 
liczebności całej populacji.

 

 

ŚMIERTELNOŚĆ

pojęcie przeciwstawne 
rozrodczości, jest to liczba zgonów 
w określonej jednostce czasu; 
jest warunkowana genetycznie, 
fizjologicznie i ekologicznie.

  

 

 

Śmiertelność obrazują tzw. 

KRZYWE PRZEŻYWANIA

, 

wskazujące na:

• wskaźnik śmiertelności bardzo wysoki, 

najczęściej występujący (A),

• wskaźnik śmiertelności wypośrodkowany, 

rzadko występujący (B),

• niski wskaźnik śmiertelności wynikający z 

umieralności związanej dopiero ze starością, np. u 
człowieka (C).

 

 

Krzywa typu A jest znamienna dla populacji, którą 

cechuje wysoka śmiertelność w okresie 

młodocianym, 

a jednocześnie znaczna przeżywalność osobników 

w wieku zaawansowanym; 

np. u ryb morskich produkujących miliony jaj, z 

których zaledwie niewielka część przeżywa i rozwija 

się w dorosłe osobniki, ponadto u mięczaków, żółwi 

i wielu innych organizmów.

 

 

Krzywa typu B wskazuje na jednakowe 
prawdopodobieństwo śmierci, niezależnie od wieku 
osobników. Konsekwencją tego jest równomierny 
spadek przeżywalności wraz 
z upływem czasu; 
taki rozkład śmiertelności wykazują np. zgromadzone 
w glebie nasiona z wielu populacji roślin.

 

 

Krzywa typu C przedstawia sytuację, w której 
do pewnego wieku śmiertelność osobników jest 
niewielka, a dopiero w późniejszym wieku 
gwałtownie rośnie; 
charakterystyczna jest np. dla człowieka, większości 
afrykańskich kopytnych (zebry, bawołu), owcy 
śnieżnej.

 

 

Śmiertelność może być 
uwarunkowana przyczynami: 

• środowiskowymi

, np. brak pokarmu; 

• osobniczymi

, np. starzenie się, brak 

opieki nad potomstwem, sposób 
rozrodu, wady konstrukcyjne 
organizmu;

• populacyjnymi

, np. przegęszczenie, 

konkurencja, kanibalizm;

• biocenotycznymi

, np. drapieżnictwo, 

pasożyty, organizmy chorobotwórcze.

 

 

STRUKTURA WIEKOWA

  

(rozkład wiekowy)

 populacji stanowi udział 

w populacji osobników różnych grup wiekowych 
(młodych= przedrozrodczych, dojrzałych = 
rozrodczych  i starych = pozarozrodczych). 
Jest to cecha mająca wpływ na rozrodczość 
i śmiertelność populacji. 
Od udziału różnych grup wiekowych 
w populacji zależy aktualny potencjał rozrodczy 
i przyszłe losy populacji.

 

 

STRUKTURĘ WIEKOWĄ przedstawia się 
graficznie w postaci tzw. piramid wiekowych.

 

W zależności od wieku osobników wyróżnia się 
populacje:

• rozwijającą 

się, gdzie dominują osobniki młode 

(A),

• ustabilizowaną

, gdzie udział poszczególnych grup 

wiekowych jest stały 

(B),

• wygasającą

, gdzie dominują osobniki stare 

(C).

 

 

Typy piramid wiekowych: 

A - populacja rozwijająca się

, 

B - populacja ustabilizowana

, 

C - populacja 

wymierająca

.

Okresy życia osobniczego : 1 – młodocianego, czyli 

przedrozrodczy, 2 -  rozrodczego, 3 – starości, czyli 

pozarozrodczego.

wg. I Wojciechowskiego, 1987

 

 

ROZPRZESTRZENIANIE

 

polega na przemieszczeniu się 
organizmów dorosłych lub 
młodocianych (larw, nasion, zarodków) 
do wewnątrz lub na zewnątrz populacji.
Przyczynia się to do zmian liczebności 
populacji, a zależy głównie od 
istniejących barier w środowisku i 
ruchliwości (aktywności życiowej) 
osobników. 

 

 

Istnieją 3 formy rozprzestrzeniania:

• emigracja

, tj. jednokierunkowy ruch 

osobników na zewnątrz, opuszczanie 
populacji 

• imigracja

, tj. jednokierunkowy ruch do 

wewnątrz, przybywanie nowych 
osobników spoza populacji 

• migracja

, tj. ruch dwukierunkowy, czyli 

wychodzenie na zewnątrz i powracanie 
do wewnątrz, przemieszczanie się 
osobników między populacjami.

 

 

STRUKTURA PRZESTRZENNA

 

populacji związana jest z rozprzestrzenianiem się osobników 

oraz ich liczebnością, przy czym wyróżnia się 

rozmieszczenie (rozkład przestrzenny):

• A) RÓWNOMIERNY

 (np. rośliny w sadzie, mniszki, 

pingwiny 

w kolonii), bardzo rzadka w przyrodzie, obserwuje się ją 

w populacjach o ostrej konkurencji wewnątrzgatunkowej;

• B) LOSOWY

, przypadkowe (np. niektóre gatunki drzew 

wiatropylnych w lesie mieszanym, muchy), w przyrodzie 

raczej rzadko spotykana;

• C) SKUPISKOWY

 (np. pąkle, mszyce, antylopy, kolonie 

nietoperzy, pawiany, dęby, zwierzęta glebowe) – najczęściej 

obserwowana w przyrodzie

.

Typy przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji: 
A - rozkład równomierny, B - rozkład losowy, C - rozkład skupiskowy