PRZEDMIOT: Przeciwdziałanie zagrożeniom terrorystycznym
TEMAT: POTENCJALNE OBIEKTY ATAKU TERRORYSTYCZNEGO
Klasyfikacja obiektów
Dobór obiektów współczesnych zamachów terrorystycznych przestał być przypadkowy. Obiekty ataku można w sposób najogólniejszy podzielić na dwie zasadnicze grupy obiekty materialne i ludzi jako obiekty ataku. Na obiekty materialne uderzenia będą wykonywane głównie w celu ich zniszczenia lub zakłócenia ich funkcjonowania. Celem atakowania takich obiektów może być wywołanie w sposób pośredni niepokojów społecznych, zastraszenia społeczeństwa itp.. Typowy przykład takiego działania to wydarzenia 11 września 2011 r. Atakowane obiekty materialne to najczęściej budynki użyteczności publicznej o różnorodnym charakterze, chociaż zdarzają się też przypadki niszczenia zwykłych budynków mieszkalnych ( wydarzenia sprzed kilku lat w Moskwie). W następnej kolejności celami ataków w tej grupie są środki komunikacji od autobusów począwszy na pociągach i samolotach kończąc. Kolejną podgrupę stanowią wszelkie obiekty zabezpieczające funkcjonowanie współczesnej cywilizacji takie jak elektrownie, centrale telefoniczne, stacje RTV, itp. Wreszcie ostatnią podgrupę stanowią wszelkie rodzaju zakłady produkcyjne i placówki naukowo badawcze zajmujące się problematyką militarną, energii jądrowej, obiekty koszarowe, posterunki policji oraz obiekty związane z infrastrukturą systemu bezpieczeństwa publicznego itp.
Łatwymi celami są różnego rodzaju dworce autobusowe, kolejowe. Nie sposób jest zabezpieczyć tych obiektów w sposób podobny do lotnisk (kontrola bagażu, kamery, kontrola dokumentów) – wiązać musiałoby się to z niewspółmiernymi kosztami do zagrożenia, a także zmniejszeniem wygody podróżowania tymi środkami lokomocji. Lecz nawet podstawowe zabezpieczenia, jakimi są patrole policji i Straży Ochrony Kolei, nie są widoczne na każdym dworcu. Terrorysta bez problemu jest w stanie przemycić duży ładunek wybuchowy (nawet do 50 kg), wsiadając na małej, niepozornej stacji kolejowej, a następnie zdetonować go podczas postoju pociągu na lepiej strzeżonym dworcu (taką metodę zastosowali terroryści w ataku na madryckie dworce 11 marca 2004 r.). Polska jest praktycznie bezbronna wobec tego typu ataków.
Kolejnym typem obiektów znacznie narażonych na atak są szkoły (zarówno podstawowe, średnie jak i wyższe). Szkoły są jednak trudniejszym celem aniżeli kościoły i dworce, głównie z powodu tego, iż wiele szkół, walcząc z plagą narkomanii i przestępczości wśród młodzieży, wynajmuje ochroniarzy, którzy pilnują terenu i budynków. Niestety nie wszystkie szkoły to czynią. Najbardziej zagrożone są obiekty duże, z których korzysta więcej niż 500 osób dziennie (w mniejszych szkołach, nawet pozbawionych ochroniarzy, dużo trudniej zachować anonimowość, niezbędną do skutecznego działania terrorysty). Jednakże atak na szkołę, powodujący śmierć dzieci lub młodzieży z całą pewnością odbiłby się szerokim echem na arenie międzynarodowej. Ponadto byłby bolesnym ciosem, prowokującym odwet. A jeżeli identyfikowano by go z islamskimi fundamentalistami cała nienawiść skupiłaby się na ludziach tego wyznania (nie ważne czy popierających, czy też nie tego typu akcje).
Zagrożenie istnieje także w szpitalach. Obiekty te, z racji spełnianej przez siebie funkcji, są bardzo groźnym celem. Zniszczenie jednego z tych obiektów spowodowałoby chaos podczas akcji ratunkowej – zmniejszyłaby się ilość dostępnych łóżek, na których można by położyć rannych, a przy okazji mogłoby spowodować śmierć nie tylko w wyniku samego wybuchu, ale także w wyniku jego konsekwencji (przerwane operacje, dostawy prądu, ewakuacja ciężko chorych, których nie można ruszać z łóżka itd.). Szpitale są wprawdzie lepiej ochraniane niż szkoły, lecz nie jest to tak ścisła ochrona jak w przypadku lotnisk, czy instytucji rządowych. Bolesnym ciosem byłoby także podłożenie bomby pod stacją pogotowia ratunkowego. Taki akt mógłby sparaliżować akcję ratunkową, gdyby miał miejsce w tym samym czasie, co inny, podobny, powodujący dużą liczbę rannych (brak możliwości szybkiego udzielenia pomocy ofiarom przyczyniłby się do powiększenia liczby ofiar śmiertelnych). Atak na szpital powodujący nawet niewielką liczbę ofiar byłby z całą pewnością głośnym wydarzeniem na arenie międzynarodowej. Liczba ofiar zależy od miejsca położenia ładunku i jego siły.
Incydenty terrorystyczne w powietrzu stały się coraz bardziej popularną metodą wykorzystywaną w atakach. Terroryści wybierają terroryzm lotniczy ze względu na to, iż samolot jest obiektem, który po starcie jest łatwy do przejęcia. Poza tym umożliwiają wzięcia dużej liczby zakładników, a terroryści są poza zasięgiem służb bezpieczeństwa przez cały lot. Dzięki temu mogą spokojnie prowadzić negocjacje z wybranymi władzami, a pod groźbą doprowadzenia do katastrofy lotniczej mają praktycznie 100% pewności, że ich postulaty zostaną spełnione. Tak akcja nie pociąga za sobą dużych nakładów finansowych. Porywacze mogą sterroryzować załogę i wymusić zmianę kursu lub lądowanie we wskazanym miejscu.
Natomiast w grupie „obiektów”, jakimi są ludzie, można wyodrębnić cztery, najbardziej narażone na ataki terrorystyczne, podgrupy przedmiotowe:
1.Funkcjonariusze władz rządowych i publicznych – a także ich rodziny oraz mienie są często obiektem ataku z następujących powodów:
– zmuszenia członków rządu do zmiany poglądów politycznych;
– wywołania niezadowolenia społecznego z powodu braku możliwości zapewnienia obywatelom podstawowych usług, takich jak np. dostawa elektryczności czy łączność telefoniczna;
– wykazania społeczeństwu, że przedmiotem akcji terrorystycznych nie są obywatele, a tylko ludzie związani ze strukturami władzy;
– wymuszenia na władzach wypuszczenia uwięzionych terrorystów, członków ich organizacji;
– wymuszenia na władzy zmiany w prowadzonej polityce, zarówno wewnętrznej jak też zewnętrznej.
2.Policja i wojsko - te dwie instytucje stanowiące aparat przymusu reprezentowany przez władzę. Stają się one obiektem ataku terrorystów z następujących powodów:
– wykazania społeczeństwu słabości i nieudolności policji i wojska w ochronie obywateli;
– wywołania psychozy represyjności policji i wojska wobec społeczeństwa, w obliczu operacji prowadzonych po atakach terrorystycznych;
– w odwecie za udane operacje policji i wojska przeciwko organizacjom terrorystycznym;
– atakowanie rodzin policjantów i żołnierzy w celu wymuszeniu na nich współpracy z grupami terrorystycznymi, bądź też zaniechania przez te grupy zawodowe działań przeciwko terrorystom z obawy o los swoich bliskich.
3.Ludzie biznesu, przedstawiciele świata nauki, kultury, polityki oraz ich rodziny - ataki na tę grupę społeczną mają przede wszystkim na celu:
– pozyskanie środków na dalszą działalność terrorystyczną;
– wykorzystanie powiązań danej osoby z kręgami władzy lub gospodarki;
– wymuszenie spełnienia określonych żądań;
– zwrócenie uwagi opinii publicznej na określoną problematykę
4.Ludność - jest to najliczniejsza z atakowanych grup społecznych. Ataki są prowadzone w sposób losowy i zupełnie przypadkowy najczęściej w sposób mający wywołać maksymalne skutki, jeśli chodzi o ilość ofiar ataku. Cele stawiane sobie przez terrorystów w przypadku atakowania tej grupy to między innymi:
– wywołanie psychozy strachu wśród społeczeństwa, dużo skuteczniejsze niż w przypadku pojedynczych ofiar;
– zburzenie wiary społeczeństwa w skuteczne zapewnienie mu bezpieczeństwa przez władzę;
– zniecierpliwione społeczeństwo dużą liczbą ofiar wśród niewinnych obywateli może gwałtownie domagać się od władzy spełnienia wszystkich żądań terrorystów za cenę spokoju i bezpieczeństwa;
– dokonanie aktów odwetu – „ukaranie” władz za prowadzenie określonych działań.
Terroryści najczęściej wybierają cele stanowiące niewielkie zagrożenie dla nich samych, a także cele powszechnie dostępne (wyjątkiem od tej reguły są jedynie terroryści samobójcy). Międzynarodowi terroryści szukają miejsc, w których mogą pozostać niezauważeni przez dłuższy czas: wielkich miast, międzynarodowych lotnisk, międzynarodowych spotkań, targów, miejscowości wypoczynkowych.
Infrastruktura Krytyczna
Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym art. 3 pkt. 2 , przez infrastrukturę krytyczną należy rozumieć systemy oraz wchodzące w ich skład powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców.
Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:
- zaopatrzenia w energię, surowce energetyczne i paliwa,
- łączności i sieci teleinformatycznych,
- finansowe,
- zaopatrzenia w żywność i wodę,
- ochrony zdrowia,
- transportowe,
- ratownicze,
- zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,
- produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.
Ważne znaczenie dla omawianych kwestii mają zadania realizowane na rzecz bezpieczeństwa cywilnej komunikacji lotniczej. Policja organizuje służbę patrolową w portach lotniczych i prowadzi, we współdziałaniu ze służbą ochrony lotniska, kontrolę bezpieczeństwa pasażerów i bagażu w ruchu krajowym, w celu zapobiegania zagrożeniom, w tym o charakterze terrorystycznym. Podejmowane są również przedsięwzięcia operacyjno-rozpoznawcze, m.in. w kontekście potencjalnych zagrożeń przenośnymi przeciwlotniczymi zestawami rakietowymi. Sprawą ważną, dla przedmiotowych rozważań jest kwestia zarządzania sytuacją kryzysową, która jest realizowana w odniesieniu do komunikacji lotniczej, zgodnie z Krajowego Programu Ochrony Lotnictwa Cywilnego i szczegółowymi wskazaniami programów ochrony lotnisk i przewoźników, opracowanymi w porozumieniu z Policją.
Istotnym problemem jest zabezpieczenie pokaźnego obszaru portu lotniczego. Zgodnie z nomenklaturą Urzędu Lotnictwa Cywilnego w kontekście ochrony rozróżniane są tzw. strefy zastrzeżone oraz sterylne. Nawet niewinny spacer w strefie zastrzeżonej może skutkować uniemożliwieniem lądowania statku powietrznego ze względów proceduralnych. Skutki tego rodzaju incydentu mogą być trojakiej natury. Może wystąpić konieczność powtórzenia podejścia do lądowania, która powoduje skutki finansowe (zwiększenie zużycia paliwa oraz nałożenie kary przez międzynarodowe organizacje lotnicze) i skutki w zakresie bezpieczeństwa ruchu w powietrzu (zagęszczenie ruchu w strefach wyczekiwania). Nadzorowany obszar naziemny trzeba ponadto po takim incydencie sprawdzić, co wiąże się z zaangażowaniem dużej liczby dodatkowego personelu (bowiem dłuższy czas potrzebny na dokonanie tej czynności przekłada się na straty finansowe związane z opóźnieniami w ruchu). Również jakiekolwiek inne zakłócenia w obszarze terminalu mogą paraliżować ruch lotniczy.
Strategie ochrony części aeronautycznej portu lotniczego polegają w tym przypadku na pasywnym utrudnieniu wejścia w taki obszar, co sprowadza się do użycia zabezpieczenia technicznego, a mianowicie:
⎯ montażu elektronicznych urządzeń i systemów alarmowych sygnalizujących zagrożenie chronionych obszarów;
⎯ montażu urządzeń i środków mechanicznego zabezpieczenia i ich eksploatacji.
Są to połączenia barier inżynieryjnych z technologiami monitorującymi (kamery, w tym pracujące w paśmie podczerwieni, radary oraz bariery mikrofalowe), które umożliwiają wykrycie i wstępną analizę obiektu, nawet jeśliby się zaledwie zbliżył do zapory. Zastosowanie systemu integrującego daje możliwość ustalenia łańcucha powiadamiania i automatycznych procedur reakcji.
Istotny wpływ na bezpieczeństwo i ochronę Infrastruktury Krytycznej w Polsce mają również stopnie alarmowe ustanowione na mocy Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007r. o zarządzaniu kryzysowym. W ramach stopni alarmowych realizowane są zadania w celu ochrony przed atakiem i przeciwdziałania zagrożeniu atakiem terrorystycznym lub sabotażowym. Istnieją 4 stopnie alarmowe: Alfa, Bravo, Charlie oraz najwyższy stopień Delta. Każdy z nich wprowadza szereg zadań do realizacji przez podmioty wykonawcze na rzecz ochrony infrastruktury oraz ludności.
Środki terroru
Do środków terroru zaliczamy formy ataków, czyli napady, porwania, zamachy, sabotaż. Głównym celem napastnika, terrorysty jest zastraszenie, osiągnięcie założonego celu, wymuszenie oraz pokazanie władzy nad słabszym.
Zabójstwa - stanowią jedną z najpopularniejszych metod terrorystycznych. Najczęściej motywacją zabójstw jest uzyskanie jak największego rozgłosu, dlatego ofiarami padają z reguły politycy lub osoby związane z administracją międzypaństwową i międzynarodową, osoby wysoko postawione w hierarchii religijnej lub przedstawiciele biznesu i organizacji finansowych.
Zamach bombowy - może być zorganizowany w celu zabicia jakiejś ważnej osobistości, ale najczęściej jest skierowany przeciwko celom masowym, niosąc ze sobą wiele przypadkowych ofiar. Zamachy bombowe stosowane są aby wywołać psychozę i poczucie zagrożenia wśród społeczeństwa, przez co władze często zmuszone są do pójścia na kompromis i podjęcia negocjacji z terrorystami.
Porwania – Są stosunkowo rzadko stosowaną techniką, ze względu na trudność w zorganizowaniu i przeprowadzeniu całej akcji. Ofiarami porwań są osoby, które mogą być silną kartą przetargową w negocjacjach terrorystów z dysydentami. Porywacze szantażują dysydentów groźbą zamordowania ofiary, żądając wysokiego okupu lub przedstawiając inne roszczenia. Pośrednikiem w negocjacjach są
często media.
Wzięcie zakładników – Jedna z bardziej spektakularnych metod działania. Terroryści opanowują samolot, statek, pociąg, budynek lub inny obiekt w którym pozostają osaczeni ludzie. Zamachowcy również posługują się szantażem, grożąc śmiercią zakładników w przypadku nie spełnienia ich żądań.
Cyberterroryzm - Jest to opanowanie przez terrorystów sieci teleinformatycznej. W dzisiejszym skomputeryzowanym świecie, niesie to ze sobą olbrzymie zagrożenia i ogromne straty finansowe.
Bioterroryzm - Groźba jego użycia jest bardzo skutecznym środkiem zastraszania, jednak użycie jej nie jest takie łatwe i wiąże się z dużym ryzykiem strat we własnych szeregach.
Broń masowego rażenia - w związku z postępem technologicznym jest coraz łatwiejsza do skonstruowania i coraz więcej krajów deklaruje możliwość jej wyprodukowania. Rodzi to niebezpieczeństwo współpracy terrorystów z tymi krajami i pozyskanie takiej broni. Zastosowanie jej jest trudne, ale nie niemożliwe.