Rozdział II.

Gmina w wybranych krajach europejskich

2.1 Gmina w Anglii

Wielka Brytania złożona jest z czterech krajów, które poprzez działanie odpowiednich reform, a przede wszystkim reformy dewolucyjnej, nabyły szereg swobód względem możliwości autonomicznego zarządzania własnym terytorium. Współcześnie dominującą formą modelu władz lokalnych, a także podziału administracyjnego tych państw jest rodzaj mieszany. W Anglii ustrój władz organizowany jest na podstawie ustawy o zarządzie lokalnym Local Government Act¹. Całościowa reorganizacja podziału terytorium Anglii nastąpiła w 1974 roku, a także w latach od 1986 do 1996. Ostatecznie państwo to podzielono na hrabstwa, dystrykty działające w ramach hrabstw, a także samodzielne dystrykty. Każda z jednostek podziału terytorialnego Anglii posiada własne organy administracji lokalnej. Organy te nabywają także prawo do zarządzania rządem lokalnym, a podstawą dla tej regulacji jest możliwość przeprowadzania demokratycznych wyborów przeprowadzonych przez społeczności danych obszarów. Należy tutaj zaznaczyć, że sama Wielka Brytania, w rzeczywistości prawnej nie funkcjonuje, jako państwo². Przez co nie posiada ona urzędu na tyle wysokiego szczebla, aby zajmował się on kontrolą działania zarządów lokalnych. Sytuacje tą reguluje fakt, że niemal wszystkie organy administracji lokalnej mają charakter prawny, przez co są władne w podejmowaniu odpowiednio ważnych decyzji, co do spraw, jakie narzucono im przez ustawy. Natomiast działania ich kontrolowane są przez osoby reprezentujące wyborców.

Zbiorem ustrojowym, stanowiącym podporę dla konwenansu konstytucyjnego, panującego w Wielkiej Brytanii są niektóre ustawy ustrojowe bądź parlamentarne³. Jednakże brak formalnie zapisanej konstytucji, sprawia, że nie są one wyodrębnione z całości ustawodawstwa, a więc także nie posiadają osobowości prawnej; chociaż regulują zakres kompetencji parlamentu, decydując o stanowiskach członków rządu, czy porządku wstępowania na tron⁴.

Bardzo dużo reguł prawa konstytucyjnego Anglii mieści się w zwyczajowym prawie powszechnym, rejestrowanym poprzez wyroki sądów powszechnych, powołanych do orzekania na ich podstawie. To poprzez prace tych sadów trudno jest określić konkretną różnicę pomiędzy stosowaniem i tworzeniem prawa angielskiego⁵.

Wszystkie te charakterystyczne wyznaczniki ustroju Wielkiej Brytanii, są ramami podstawowych idei ustrojowych tego państwa. Niuanse prawa angielskiego odzwierciedlają się także w decentralizacji terytorialnej państwa.

Źródła historyczne podają, że w XIX i XX wieku Zjednoczone Królestwo działało, jako kraj silnie zdecentralizowany. Przyczyną takiego stanu rzeczy, była działalność instytucji „zarządu lokalnego⁶”. Jego funkcjonowanie sprowadzało się do znacznej decentralizacji organizacji państwa, aniżeli ma to miejsce w przypadku działania struktur kontynentalnych „samorządu terytorialnego”. Za najważniejszy organ zarządu lokalnego, w tym przypadku, uznawana jest rada. Wybiera się ją poprzez formę wyborów powszechnych miast, hrabstw, a także parafii, (jako jednostek administracyjnych), którym powierzano wszystkie sprawy lokalne. W odróżnieniu do innych państw Unii Europejskiej, w Zjednoczonym Królestwie nie odnotowano przypadku działania lokalnych organów rządowych, zaliczanych do administracji ogólnej np. województw⁷.

Obecnie, ustrój terytorialny Anglii mianuje się, jako taki, który oparty został o działanie samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem rozwiniętej autonomii niektórych lokalnych terytoriów⁸. Gmina w takim ujęciu, jest w zasadzie najmniejszą jednostką typu samorządowego w Anglii.

Angielski samorząd terytorialny posiada wiele bardzo charakterystycznych cech, właściwych jedynie temu państwu. Ciężko wiec jest określić, który z podmiotów jest tak naprawdę pełnym odpowiednikiem polskiej gminy. W ujęciu zależności i hierarchii istniejących form samorządu terytorialnego gminą angielską byłby dystrykt. Jednakże poprzez poszczególne właściwości ustrojowe, angielską gminą w sensie kształtu, a nie kompetencji jest parafia tj. civil parish. W Anglii wyodrębnia się także tzw. borough’y – które właściwie też w jakimś sensie są gminami.

2.1.1 Podstawy prawne funkcjonowania gminy

SAMORZĄD TERYTORIALNY W ANGLII

Głównym aktem określającym ustrój samorządu terytorialnego w Angli jest the Local Government Act, który został podpisany w 1974 roku. Dokument ten dzieli terytorium Anglii na hrabstwa (w liczbie 39), dystrykty (w liczbie 296) oraz parafie. Przy czym co poniektóre dystrykty funkcjonują pod nazwą borough (tłum. miasto⁹), a działanie ich związane jest z przywilejami nadanymi na zasadach ceremoniału. Poza tym dystrykty – miasta, nie posiadają żadnych innych instrumentalnych funkcji. Niektóre dystrykty, funkcjonujące współcześnie, miały kiedyś charakter wiejski i podzielono je obecnie na parafie. Same parafie, zarządzane poprzez rady parafialne, mają prawo do przekwalifikowania się na miasta. W takim przypadku przewodniczący rady parafialnej prawnie otrzymuje tytuł burmistrza. Nad to w sześciu angielskich aglomeracjach o funkcjach metropolitarnych utworzone zostały tzw. hrabstwa metropolitarne. Hrabstwa te znowuż podzielono na 36 dystryktów metropolitarnych. Tyczy się to aglomeracji Greater Manchester, Merseyside, South Yorkshire, Tyne and Wear, West Midlands I West Yorkshire. W kwietniu 1986 r. postanowiono zlikwidować rady metropolitarne, a ich zadania przekazano radom dystryktów metropolitarnych, albo specjalnie powołanym do działania organom wspólnym.

Podstawową jednostką podziału administracyjnego Anglii są hrabstwa¹⁰. One podzielone są na dystrykty wraz z równoważnymi im miastami. Dystrykty podzielone są na parafie świeckie. Za organ sprawujący władzę w każdej z tych jednostek uznaje się rady, wybierane, co dany okres w demokratycznych wyborach. Rada taka składa się z radnych, powoływanych na urząd poprzez powszechne głosowanie, a także aldermanów; powoływanych przez radę na zasadzie 1/3 głosów liczby radnych. Na czele tych organów stoi przewodniczący rady. W miastach są to Mayorowie lub Lord Mayorwie¹¹. W radach dystryktów, miast i parafii znajdują się radni, a w małych parafiach za organ prowadzący uznaje się zgromadzenie mieszkańców.

W każdej jednostce administracyjnej występuje rada, tzn. rada: hrabstwa, dystryktu, miasta lub parafii, dzielnicy. Każdy typ rady ma swoje zadania określone w ustawach. Istnieją szerokie możliwości delegowania zadań pomiędzy radami równych lub różnych szczebli oraz tworzenia komisji wspólnych.

Nie ma też żadnej formy kontroli rad szczebla wyższego nad

radami szczebla niższego, jest to w pełni system partnerski a nie hierarchiczny.

Rady podstawowe, czyli rada hrabstwa, dystryktu czy metropolitalna

składają się z: przewodniczącego/burmistrza (chairman / mayor), zastępcy

(vice-chairman / deputy mayor) oraz radnych (councilors). Przewodniczący

i jego zastępca wybierani są przez członków rady ze swojego grona. Liczba

radnych nie jest stała, w hrabstwach waha się od 60 do 100, w dystryktach

metropolitalnych od 50 do 80, w innych dystryktach od 30 do 60 osób.

W ramach dystryktu mogą być wyodrębnione miasta mające swoje rady oraz

parafie mogące mieć radę, w przypadku braku rady w parafii rolę tę spełnia zebranie parafialne. Wybory do rad mogą odbywać się w jednym z dwóch systemów:

cały skład rady co cztery lata na pełną kadencję lub jedna trzecia rady co roku (z wyjątkiem roku wyborów do parlamentu) na czteroletnią kadencję55. W swej bieżącej pracy rada działa poprzez powołane komisje do realizacji konkretnych funkcji. Obowiązkowo, zgodnie z art. 53 LGA2000, każda rada podstawowa musi powołać komitet standardów (standards committee), w którego skład wchodzi minimum dwóch członków rady oraz minimum jedna osoba spoza władz lokalnych. Ten komitet zajmuje się przestrzeganiem generalnych zasad obowiązujących we władzach lokalnych. Poza tym rady powołują komisje, które można podzielić w następujący sposób: stałe, działające przez całą kadencję i specjalne, tworzone do realizacji konkretnego zadania; resortowe, zajmujące się konkretną kategorią zadań i funkcjonalne, zajmujące się wybranym aspektem funkcjonalnym różnych realizowanych kategorii zadań;

ustawowe, których obowiązek powołania zawarty jest w odpowiednich

Ustawach Wszystkie organy administracji lokalnej mają swoją osobowość prawną oraz swoje obowiązki i uprawnienia tylko na podstawie ustaw uchwalanych przez parlament. Nic nie jest zagwarantowane w konstytucji, gdyż takowej po prostu nie ma. Teoretycznie administracja lokalna jest niezależna, ale w każdej chwili rząd, który przecież ma większość w parlamencie, może zmienić wszystko, działając także wstecz. Własne źródła finansowania administracji lokalnej są niewystarczające, więc poprzez finansowanie różnych zadań ze środków centralnych można wymuszać pożądane zachowania administracji lokalnej. Wielka Brytania nie jest sygnatariuszem Europejskiej karty samorządu lokalnego, więc samorząd nie jest chroniony jej postanowieniami i parlament ma pełną swobodę w zakresie uregulowań związanych z samorządem57. Zadania przydzielone poszczególnym typom jednostek administracyjnych są określone w ustawach dotyczących poszczególnych dziedzin życia. W związku z niejednolitą strukturą podziału jednostek samorządowych występuje przesunięcie zadań pomiędzy szczeblami samorządu. Z uwagi na to, że po reformie dewolucyjnej ustawodawstwo poszczególnych krajów może inaczej ustalać podział zadań pomiędzy organy administracji lokalnej, to poniższe omówienie bazuje tylko na rozwiązaniach obowiązujących w Anglii. Na razie rozwiązania we wszystkich krajach Królestwa są bardzo podobne do siebie. Na obszarach, gdzie zachowano dotychczasowy dwustopniowy podział na hrabstwa i dystrykty zadania zostały rozdzielone w następujący sposób: rady hrabstw: szkolnictwo, planowanie przestrzenne, drogi, utylizacja odpadów, opieka społeczna, biblioteki, transport publiczny, policja, ochrona przeciwpożarowa, ochrona konsumenta, rekreacja; rady dystryktów: budownictwo i sprawy mieszkaniowe, wywóz odpadów, cmentarze, pobór podatków lokalnych, drogi lokalne, lokalne licencjonowanie;

rady hrabstw i dystryktów łącznie: kultura, rekreacja i rozrywka; rady parafialne: ogródki działkowe, przystanki autobusowe, tereny rekreacyjne, tereny zielone, miejsca parkingowe dla rowerów i motocykli, usługi publiczne Tam gdzie nie występują rady parafialne ich zadania wykonuje rada dystryktu. W regionach, gdzie zlikwidowano podział na hrabstwa, rady dystryktów wykonują zadania zarówno dawnych rad hrabstw jak rad dystryktów. Dystrykty metropolitalne realizują zadania łączone rad hrabstw i dystryktów. Poszczególne rady mogą mieć dodatkowe zadania czy uprawnienia, które uzyskują po spełnieniu wymogów proceduralnych określonych w ustawach lub na mocy specjalnej ustawy, tzw. ustawy lokalnej, ustalającej specjalne uprawnienia dla konkretnej rady. Takich ustaw jest bardzo dużo i poszukuje się sposobu na taką zmianę ustawodawstwa, aby ograniczyć ich liczbę. Szczegółowe zasady związane z realizacją poszczególnych zadań zawarte są w odpowiednich ustawach, w których wskazane są także organy administracji centralnej przygotowujące szczegółowe wytyczne w ramach swych kompetencji. Ministerstwo Wspólnot i Administracji Lokalnej (Communities and Local Government Department) odpowiada za politykę narodową w stosunku do administracji lokalnej, za jakość jej pracy i za finansowanie jej działalności. Inne departamenty odpowiadają

za realizację polityki narodowej w poszczególnych obszarach. Należą do nich:

Ministerstwo Dzieci, Szkół i Rodziny (Department for Children, Schools

and Families); Ministerstwo Kultury i Sportu (Department for Culture, Media and Sport); Ministerstwo Środowiska (Department for Environment, Food and Rural Affairs); Ministerstwo Zdrowia (Department of Health); Ministerstwo Transportu (Department for Transport)59. Samorządy ponoszą koszty związane zarówno z bieżącym finansowaniem działalności jak i z inwestycjami. Ocenia się, że wydatki na działalność bieżącą wynosiły w 2005/06 r. 83,8 mld £, na inwestycje 16,7 mld £ co stanowiło łącznie 26% całości wydatków sektora publicznego w Anglii Subwencje rządowe mogą mieć charakter ogólny, czyli są przeznaczone na realizację zadań samorządu albo charakter celowy, czyli mogą być przeznaczone na finansowanie tylko określonego rodzaju zadań63. Łączny udział środków pochodzących z budżetu centralnego wynosi 61%, więc jak widać zależność od środków centralnych jest duża. Podatek komunalny został wprowadzony w 1993 r. i zastąpił on opłatę komunalną (community charge). Jest to podatek płacony od wartości nieruchomości mieszkalnej, stawkę ustala każda jednostka administracji i zawiera się w przedziale od 2% w dystryktach wiejskich do ponad 6% w Londynie, średnio w Anglii wynosi 4%64. W sytuacjach, gdy jest potrzeba zarządzania wspólnego pewnymi zadaniami, na obszarze większym niż obszar działania organu administracji lokalnej, powołuje się organy wspólne (joint authorities). Powoływane są one przez odpowiedniego ministra (na wniosek podstawowych organów administracji lokalnej) i otrzymują określone uprawnienia. Posiadają osobowość prawną i mogą ubiegać się o część dochodów samorządów na realizację swoich zadań. Większość ich kadry składa się z wyznaczonych pracowników organów administracji, które powołują organ wspólny. Inną formą współpracy są komisje wspólne (joint committees), nie mają one osobowości prawnej, ich uprawnienia i finansowanie zależą wyłącznie od organów administracji, które powołały taką komisję. Możliwe jest także delegowanie funkcji innemu organowi, który działa jako przedstawiciel (agent). Jednakże możliwości te są ograniczone poprzez ustawy i bez upoważnienia ustawowego nie jest ono dozwolone65. Poszczególnymi obszarami działalności społecznej, kształtowaniem kierunków rozwoju, doradztwem dla administracji centralnej zajmują się w Anglii różne związki i stowarzyszenia. Ustawa o samorządzie lokalnym z 1989 r. stworzyła możliwość, aby władze lokalne mogły stać się członkami takich organizacji. Mogą poprzez to wpływać na kształt rozwiązań w obszarach swojej działalności. Do najważniejszych należą: Training and Enterprise Councils, The Rural Development Commission, Urban Development Corporations66. Istnieje wiele związków i stowarzyszeń, do których należą wyłącznie organy administracji lokalnej różnych szczebli i typów. Najważniejsze z nich to: Związek Rad Dystryktów (Association of District Councils), Związek

Władz Miejskich (Association of Metropolitan Authorities), Związek Rad Hrabstw (Association of County Councils). Zajmują się one doradztwem dla

samorządów jak i reprezentowaniem ich interesów wobec administracji centralnej

i instytucji europejskich67.

2.1.2 Ustrój władz gminy

2.1.3 Zadania gminy

Do zadań ogólnych rad dystryktów, miast i parafii, zalicza się ogół spraw lokalnych wybranych jednostek. Kompetencje ich wypływają bezpośrednio z ustaw, a także idei „własnych” i „naturalnych” praw gminy. Za najważniejszy i fundamentalny organ zarządzający każdej ze wspomnianych jednostek uznaje się radę, na której czele stoi osoba prezydująca, nie będąca organem wykonawczym. Rada jest jednocześnie organem stanowiącym i wykonawczym. Pomocną w działaniach rady jest funkcja komitetu, który ma charakter resortowy. Komitet składający się z urzędników, ma za zadanie śledzić sprawy terenowe i przygotowywać odpowiednie wnioski do obrad rady. W kwestii spraw bieżących, komitety maja prawo do samodzielnego stanowienia, bez udziału rady. Komitet, w którym działać mogą także aldermani (radni), najważniejsze dla gminy sprawy ma za zadanie przekazywać do rozpatrzenia plenum rady¹².

Za najbardziej dominująca cechę angielskiego lokalnego samorządu podaje się brak dualizmu administracyjnego. Oznacza to brak działania na jego gruncie form administracji ogólnej. Mimo braku wyższego przedstawiciela państwowego w tych jednostkach terytorialnych, działanie ich regulowane jest poprzez szereg ustaw odnoszących się w stronę spraw o charakterze specjalnym. Ustawy te wprowadzają liczne uprawnienia kontrolne oraz nadzorcze resortowych ministrów, wobec rad lokalnych¹³. Nad to, w Anglii, odnotowuje się występowanie zjawiska tworzenia na podstawie różnych ustaw, tzw. korporacji publicznych. One to, w zakresie swoich obowiązków, mają pomniejszać kompetencje rad zarządu lokalnego. Wobec czego w odniesieniu do podziału administracyjnego Wielkiej Brytanii nie stosuje się terminu „samorząd terytorialny”.

ORGANY ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

Organy sprawujące stanowiska zarządu terenowego, zorganizowanego poza strukturą administracji centralnej, zwane są w prawie angielskim organami administracji lokalnej i organami władzy wykonawczej. Nadano im własne uprawnienia, chociaż nie są jednostkami zaliczanymi do administracji centralnej, a ich istnienie jest zależne w pełni od decyzji parlamentu angielskiego. Pozycja i źródło organów administracji lokalnej w Anglii posiada dwojakie pochodzenie. Pierwszym z nich jest ogólne prawo tego organu do zarządzania, pochodzące wyborów lokalnych. Poprzez nie wyborcy powierzają swoim kandydatom mandat pozwalający im zarządzać społecznością lokalną. Drugim źródłem jest ich charakterystyczna odrębność i funkcjonalność względem specjalnych uprawnień, które to związane są z ogólnym brakiem funkcjonowania w prawie angielskim pojęcia państwa.

Angielska administracja lokalna, podobnie jak polska, posiada swoje elementy składowe. Podstawą jej podziału jest fakt, działania jej struktur, jako odrębnych podmiotów praw i obowiązków. Oznacza to, że posiada ona osobowość prawną, wobec czego jej poszczególne organy mają prawo do zawierania umów, lub też władania własnym mieniem.

Osobowość prawna tych organów opiera się na doktrynie ultra vires. Wobec czego, angielskie organy lokalnej administracji muszą wypełniać, tylko te obowiązki, do których obliguje je zapis ustawy. Tak samo wszystkie obrane ścieżki działania, a także podejmowane przez nie cele, muszą zamykać się w klamrach własnych uprawnień. Wobec czego, tym bardziej organy administracji lokalnej, o których mowa, są zobligowane do działania jedynie na przydzielonym im terenie.

W temacie organizacji, angielski samorząd terytorialny, działa na wybranej zasadzie jedno, dwu i trzystopniowości. Funkcje samorządu podzielono adekwatnie do obranego stopnia organizacji. Podatki lokalne, które ściągane są bezpośrednio od mieszkańców danego terytorium, są przeznaczane na utrzymanie danego samorządu. Przez to logicznym staje się fakt, że wszelkie posunięcia wybranego organu administracyjnego, są zobligowane do podlegania kontroli przez wybrane osoby. Ludźmi tymi są radni, którzy wybierani są w sposób bezpośredni przez mieszkańców danego terytorium.

Omawiane organy administracji, funkcjonujące na wybranym terenie angielskim, pozostają w większym lub mniejszym związku z administracją centralną. Powiązania te znacznie zmniejszają autonomię organów lokalnych, mimo że ich prawa gwarantują im troszeczkę większa swobodę. W niektórych przypadkach Parlament, jako zwierzchnik administracji centralnej, ma prawo do podporządkowania sobie organów administracji lokalnej.

RODZAJE ANGIELSKICH ORGANÓW ADMINISTRACJI LOKALNEJ

Organy lokalnej administracji posiadają niezależność, jednakże jest ona ograniczona poprzez ich własne uprawnienia. Kompetencje te mogą zostać jednak zmienione przez Parlament. Angielskie organy administracji lokalnej nie są jednak lokalnymi organami administracji centralnej. Mimo to są one samorządnymi organami, działającymi na podstawie odpowiednich ustaw. Każda samorządowa jednostka terytorialna, z wyłączeniem parafii, ma własną radę. Rady działające na rzecz hrabstw i dystryktów, funkcjonują, jako rady podstawowe. Parlament wyznacza funkcje radom, które mają być przez nie realizowane na danym terenie. Mimo wspominanej stopniowości organizacyjnej, występującej na terytorium Anglii, w przeważającej formie funkcjonują modele dwustopniowej administracji lokalnej. Należy tutaj wspomnieć, że system dwu i trzy stopniowy, posiada w rzeczy samej charakter partnerski aniżeli hierarchiczny. W przypadku parafii, dominującym modelem jest trójstopniowy schemat administracji lokalnej. Wyjątkowymi są obszary metropolitarne, gdzie wszelkie urzędy, podzielone są pomiędzy dwa i trzy stopnie. Prawo angielskich samorządów terytorialnych, nie przewiduje możliwości występowania łącznych posiedzeń rady hrabstwa i dystryktu. Rady te, mimo swojej dominującej nad radami typu parafialnego pozycji, nie posiadają względem ich żadnej ogólnej władzy.

OBSZARY METROPOLITALNE

Wszystkie podstawowe stanowiska administracji lokalnej w Anglii wypełniane są przez rady dystryktów metropolitarnych. Władza ta sprawowana jest również poprzez specjalnie powołane do tego organy wspólne. Funkcje tych organów podzielone są wedle organizacji obszarów metropolitalnych, a wypełniają je rady hrabstw, rady dystryktów i rady parafialne. Funkcją rady hrabstw jest organizacja prac związanych z rekreacją, ochrona przeciwpożarową, funkcjonowaniem bibliotek i szkół, planowaniem przestrzennym, transportem publicznym, opieką społeczną i policją.

Funkcje przypadające radom dystryktów ograniczają się do działań na rzecz ochrony sanitarnej, budownictwa i spraw mieszkaniowych, planowania przestrzennego, dbania o stan cmentarzy, pilnowania podatków lokalnych, lokalnego licencjonowania, a także rekreacji i rozrywki.

Natomiast w gestii rady parafialnej leży dbanie o ogródki działkowe, a także tereny rekreacyjne, zieleń i tereny cmentarne, a także miejsca parkingowe, toalety publiczne. Przy czym, na terenie gdzie nie funkcjonują organy parafialne, ich funkcje realizowane są poprzez rady dystryktu.

USTRÓJ ORGANÓW ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

Organem zarządczym administracji lokalnej jest przede wszystkim rada. W kwestii rad hrabstwa i dystryktu, zauważalnym jest ich brak zasadniczej różnicy. Podobnie sprawa ma się w przypadku dystryktu a borough’a. Zarówno rada hrabstwa i dystryktu składa się z przewodniczącego rady, jego zastępcy, a także radnych. W przypadku borough’a, głównym przedstawicielem rady jest burmistrz wraz z zastępcą.

Stanowisko przewodniczącego rady wybierane jest co rok, podczas specjalnego posiedzenia. Do obrania go wystarcza większość głosów, które oddawane są przez członków rady. W chwili, gdy następuje zakończenie kadencji przewodniczącego, ma on prawo do ponownego ubiegania się o stanowisko. Wśród podstawowych zadań przynależnych stanowisku radnego, wymienia się zwoływanie posiedzeń rady i kierowanie ich tokiem. W trakcie posiedzenia, przewodniczącemu przysługuje głos decydujący. Przewodniczący jest także członkiem komisji rady, jednakże nie może być on sędzią pokoju. W przypadku rady dystryktu, najważniejszym przedstawicielem jej rady jest przewodniczący dystryktu. Decyduje on w sprawach ceremonialnych, jednakże mimo wszystko najważniejszymi w jego powinnościach jest uznawanie prerogatyw królewskich.

Druga osobą po przewodniczącym, w decydowaniu o posunięciach rady, jest wiceprzewodniczący. Posiada on takie same uprawnienia jak przewodniczący. Jednak realizuje swoje zadania, w chwili, gdy zwierzchnik nie może sprawować funkcji, lub gdy nie ma osoby sprawującej to stanowisko.

Radni podlegli prezesowi i wiceprezesowi rady, występują w zmiennej liczbie, zależnej od okręgów wyborczych. Liczba ta i granice okręgów mogą ulec zmianie na wniosek komisji i Sekretarza Stanu ds. Środowiska. Ogólna liczba radnych zależna jest od liczebności mieszkańców danego okręgu. Wobec czego w hrabstwach pracuje od 60 do 100 radnych. W dystryktach metropolitalnych pracuje od 50 do 80 radnych, a w dystryktach o charakterze niemetropolitalnym działa od 30 do 60 radnych.

W organizacji samorządu terytorialnego w Anglii funkcjonuje dwa rodzaje parafii. Jedne to parafie posiadające radę parafialną, a drugie to parafie nieposiadające takiej rady.

PARAFIE Z RADA PARAFIALNĄ

Parafie te posiadają taka samą strukturę jak rada podstawowa. Znaczy to, że na ich czele stoi przewodniczący rady parafialnej. Wybierany jest on, tak samo jak wiceprzewodniczący, z grona członków rady. Jego kadencja trwa rok, natomiast kadencja członków rady trwa 4 lata. Koniec ich prac jest jednoczesny, to znaczy mimo różnych dat elekcji, każda z nich kończy się równocześnie. Rada parafialna musi składać się z minimum pięciu członków. Radni zmuszeni są do zbierania się przynajmniej cztery razy do roku. Właśnie fakt posiadania prawnie wybranych członków rady, zezwala parafii na zyskanie osobowości prawnej.

PARAFIE BEZ RADY PARAFIALNEJ

Wedle lokalnego prawa angielskiego, możliwym jest występowanie sytuacji, w której parafia nie posiada swojej stałej rady. W tym przypadku radni działają jedynie w chwili potrzeby zwołania zebrania, zwanego zebraniem parafialnym. Ludzie ci wraz z przewodniczącym i odpowiednim urzędnikiem rady dystryktu tworzą Parish Trustees. Organ ten posiada osobowość prawną, przez co zmuszony jest do podejmowania takich działań, które zgodne są z instrukcjami zebrania parafialnego. W parafiach bez stałej rady obowiązuje zebranie parafialne. W zebraniu biorą udział wszyscy uprawnieni wyborcy wybranej parafii. Zebranie członków ma być zwoływane, chociaż raz w roku.

STOSUNKI PANUJĄCE MIĘDZY ORGANAMI WŁADZY ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

Podstawowe narzędzia pozwalające na zapewnienie prawidłowego funkcjonowania administracji lokalnej w Anglii.

Pierwszym z najważniejszych elementów administracji lokalnej są tak zwane organy wspólne. Powołano je do działania w celu poprawienia funkcjonowania administracji, zwłaszcza względem świadczonych usług, które prowadzone są na większym terenie, różnym od zwyczajowych obszarów, na których działa zwykła administracja lokalna. Organy wspólne posiadają osobowość prawną, a także są uprawnione do ubiegania się o udział w dochodach wszelkich instytucji administracyjnych działających na terenie lokalnym.

Drugim elementem administracji lokalnej są komisje wyborcze, które tworzy się na zasadzie konwencji powstałej pomiędzy organami tego samego stopnia administracji. Uprawnienia komisji wyborczych wypływają bezpośrednio od rad, które je tworzą, ale w odróżnieniu od rad nie posiadają one osobowości prawnej. Nad to są zupełnie uzależnione od instytucji, które je powołają.

Trzecim elementem administracji lokalnej jest tzw. delegacja funkcji. Jest to w zasadzie jeden organ o charakterze lokalnym, dzięki któremu możliwe jest przekazywanie innym organom różnych funkcji. Wobec czego komisje wyborcze mogą wtedy działać, jako przedstawiciel delegacji funkcji.

Każdy z trzech wymienionych organów posiada nadany przez parlament przydział obowiązków związanych z wypełnianiem zadań zarządczych, a także możliwość przekazania tych zadań innym organom, na zasadzie odpowiedniego rozporządzenia zapisanego w ustawie.

Delegowanie funkcji staje się niemożliwym w chwili, gdy chodzi o opodatkowanie lub pożyczenie gotówki. Tym bardziej nie możliwym staje się delegowanie funkcji, gdy chodzi o wypełnianie obowiązków ustalonych w the Animal Health Act 1981.

Podobnie rzecz się ma w momencie, gdy dany organ nie posiada uprawnień, co do delegowania funkcji na poziomie radnych. Wyjątkiem jest moment, gdy radny uznany zostałby za komisję.

Czwartym organem będącym elementem administracji lokalnej są związki i stowarzyszenia. Instytucje te mają w obowiązku stanowić forum dla komunikacji oraz cyrkulacji stanowisk pomiędzy wybranymi urzędami administracji lokalnej. Maja też one za zadanie regularnego spotykania się w charakterze organów administracji centralnej. Związki i stowarzyszenia funkcjonują, jako reprezentanci wybranych grup, przed rządem.

KOMPETENCJE ORGANÓW ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

PARLAMENT

Ma za zadanie podejmować decyzje względem przyznawania wybranym organom administracji lokalnej funkcji, bądź też ich zmieniania i rozmieszczania tych, które już istnieją. Warto tu zaznaczyć, że wybrane organy administracji mają prawo o ubiegania się o dodatkowe funkcje i rozszerzenie ich uprawnień.

Ubieganie się o powiększenie zakresu funkcji opiera się o zasady realizacji funkcji uznaniowych, ustawy adopcyjne, ustawy lokalne, przepisy miejscowe, delegacje funkcji.

Funkcje uznaniowe przyznawane są w Anglii organom administracji lokalnej. Duża cześć z nich posiada funkcje o charakterze obligatoryjnym. Mimo to, co poniektóre funkcje zaliczone zostały do grona fakultatywnych, poprzez co organ wybranej administracji lokalnej nie może ich realizować.

Ustawy adopcyjne są wybranymi aktami, które nadają organom administracji publicznej swoiste grono uprawnień, dzięki którym, wypełnienie wybranych zadań możliwym jest dopiero po zrealizowaniu danych wymogów wynikających z ustalonych procedur. Procedury te określone są jasno w odrębnych ustawach. Zdarza się, że wybrane uprawnienia związane z ustawami adopcyjnymi mogą zostać nadane organom administracyjnym poprzez prawnie ustaloną adopcję ustaw adopcyjnych.

Ustawy lokalne nadawane są organom administracyjnym, poprzez ich własny wniosek skierowany do parlamentu, dotyczący właśnie ich nadania.

Przepisy miejscowe, wydawane są poprzez instytucje należące do organów administracji lokalnej. Przyczyną ich wydawania jest troska o zapewnienie ładu w danym obrębie administracyjnym. Dokumenty tego typu są też niezbędne do podejmowania działań lokalnych. Jeżeli organ administracji lokalnej, wydający przepisy miejscowe, takowych nie wyda, uznaje się wówczas takie działania za wykroczenie.

Delegacja funkcji to kompetencje, dzięki, którym możliwe jest nadanie innym organom odrębnych kompetencji. Najczęściej delegowanie tego typu tyczy się rad hrabstw.

URZĄD RADNEGO I WYBORY DO SAMORZĄDU LOKALNEGO W ANGLII

WYBORY SAMORZĄDOWE

W Anglii prawo do wybierania organów samorządowych, ma każda pełnoletnia osoba, która ukończyła osiemnasty rok życia i jest mieszkańcem wybranego terytorium zarządzanego przez adekwatne organy administracyjne.

Kandydować w wyborach do samorządu lokalnego, może każdy obywatel Wspólnoty Narodów lub Republiki Irlandii, który ukończył 21 rok życia oraz spełnia szereg ustalonych warunków.

Warunkami tymi jest przede wszystkim znajdowanie się w spisie wyborców danego terytorium, a także konieczność zamieszkiwania wybranego obszaru (lub też pozostawania właścicielem ziemi) przez minimum 12 miesięcy. Osoba taka musi pracować przez przynajmniej rok na obszarze działania rady, a także przez taki sam czas zamieszkiwać obszar, nad którym ta rada sprawuje władzę. Gdy kandydat w wyborach samorządowych chce ubiegać się o branie czynnego udziału w pracach rady parafialnej, musi spełnić warunek rocznego zamieszkiwania na obszarze parafii, bądź też w jej obrębie mierzonym do 3 mil.

Wybory samorządowe w Anglii mogą odbywać się na dwa sposoby. W pierwszym z nich radni wybierani są wspólnie na okres 4 lat i tak samo wspólnie kończą swoją kadencję. Drugim sposobem jest fakt elekcji dokonywanej w celu obrania trzeciej części radnych, w trzy letnim trybie kadencji należącej do czteroletniego cyklu. Tak wybrani radni przestają piastować swoje stanowisko po czterech latach. Sposób ten wykorzystywany jest w dystryktach metropolitalnych i niemetropolitarnych.

Wybory samorządowe odbywają się praktycznie, co roku, wyjątkiem jest trzyletni okres, w trakcie, którego organizowane są wybory do hrabstw. W celu zachowania kontroli nad ładem wyborczym, ważnym jest zachowanie ciągłości 1/3 składu rady, która wymieniania jest, co rok.

W hrabstwach stanowiska radnych obierane są w jednomandatowych okręgach wyborczych. W pozostałych przypadkach organizacji podziału kompetencji terytorialnych, wybory organizowane są w okręgach jedno i wielomandatowych.

W tego typu wyborach za wygranego uznaje się kandydata, który otrzymał przeważająca liczbę głosów. W chwili gdyby dwóch kandydatów otrzymało taka sama liczbę głosów, stosuje się regulaminowe losowanie.

URZĄD RADNEGO

Każdy radny w angielskim samorządzie terytorialnym obierany jest przez mieszkańców określonego terenu. Radni ci maja za zadanie reprezentować swoich wyborców poprzez dany czas kadencji. Zadaniem każdego radnego, jest dostosowywanie swojej polityki do potrzeb popierających ich mieszkańców. Każdy z radnych ma prawo zrezygnować z pełnionego urzędu przez przedłożenie odpowiedniemu urzędnikowi na czas, podpisanego przez siebie oświadczenia. Urzędnik ten musi być oczywiście członkiem rady. W chwili, gdy chodziłoby o radnego podległego radzie parafialnej, dokument taki powinien zostać przedłożony przewodniczącemu rady. W chwili gdyby chciał ze swojej funkcji zrezygnować przewodniczący rady parafialnej, zmuszony jest on o napisanie i odręczne podpisanie odpowiedniego oświadczenia i przedłożenia go członkom rady lub zebraniu parafialnemu. Przedstawienie takiego dokumentu wiąże się z natychmiastowym zakończeniem pełnienia danej funkcji, a fakt ten jest nieodwołalny i niemożliwy do wycofania.

Radni nie są uprawnieni do pobierania jakiegokolwiek wynagrodzenia za pełnienie swoich funkcji. Mają oni jednak prawo do ubiegania się o rekompensatę względem poniesionych strat, a także diet i zwrotu kosztów podróży.

Stanowisko radnego jest z zasady funkcja publiczną. Dlatego nie dziwnym staje się wszelkie zainteresowanie wyborców względem ich zamożności. Właśnie ono jest głównym powodem ujawnienia zainteresowania finansowego, tyczącego się min. posiadania akcji, czy też pozostawania pracownikiem w jakimś przedsiębiorstwie. Oczywiście nie chodzi tutaj o wymóg nie posiadania takich związków, ale fakt przedstawienia ich obecności radzie.

Każdy radny ma prawo do uczestniczenia w zebraniach rady, a także wglądu w dokumenty, które jej dotyczą. Działania radnych nie pozostają jednak bez kontroli, urzędem odpowiedzialnym za nią jest stanowisko sędziego.

Komisje radnych muszą podejmować decyzje w grupach. Orzeczenia takie są niepodważalne, nawet, jeżeli zapadły przy niepełnym udziale radnych w sesji. Na niektóre posunięcia poszczególnych radnych mogą mieć wpływ inni.

Złamanie zasad następuje w momencie, gdy zostaje przekroczona granica między normalną pomocą w podjęciu decyzji a podyktowaniem jej.

URZĘDNICY SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH W ANGLII

Osoby pracujące na stanowiskach urzędniczych w samorządzie angielskim, zatrudnieni są na pełny etat, i posiadają prawo do otrzymywania wynagrodzenia za pracę. Preferowanym jest, gdy posiadają oni specjalistyczne kwalifikacje. Poprzez fakt piastowania swojego stanowiska odpowiadają oni bezpośrednio przed radnymi. Podstawowo urzędnicy w swojej pracy muszą pomagać radnym w określaniu swojej polityki i jej wypełnianiu w rzeczywistości. Prowadzą oni także codzienne sprawy administracyjne. W wyborze urzędnika nie ma ograniczeń związanych z ramami narzucanymi przez organy administracji lokalnej. Jednakże nie bez znaczenia pozostaje tutaj kwestia wykształcenia i doświadczenia, w chwili obsadzania stanowiska urzędnika do spraw oświatowych, czy ochrony przeciwpożarowej.

Rada obierająca wybranego urzędnika, jest jego bezpośrednim zwierzchnikiem. Świadczy to też o fakcie, niewystępowania jednej ogólnej służby samorządowej, podobnej do służby państwa. Dodatkowo wybrane stanowiska urzędnicze mogą być obsadzane za zgodą wybranego ministra.

Urzędnik powołany przez radę ma prawo do przechodzenia od jednej z nich do drugiej, przy czym należy zaznaczyć, że przy takich przesunięciach urzędnik zachowuje prawo do ciągłości pracy, a przez to i uprawnień emerytalnych. Tak samo jak w większości przypadków zatrudnienia, warunki obsadzania urzędników na stanowiska muszą być w pełni zrozumiałe.

Stanowiska urzędnicze działające przy samorządzie terytorialnym podzielone są wedle wybranych wydziałów. Zazwyczaj jest to wydział oświaty, budownictwa, opieki społecznej, zdrowia i architektury. Każdym z tych wydziałów zarządza kierownik, będący specjalistą w swojej dziedzinie. W przeważającej liczbie przypadków kierownicy ci są zrzeszeni w ogólnokrajowych organizacjach zawodowych. Współpracują oni z kierownikami odpowiednich komisji i mają wpływ na ich działanie. Kierownicy odpowiadają bezpośrednio przed swoimi przełożonymi, to jest naczelnym kierownikiem.

Naczelny kierownik odpowiada za prowadzenie prawidłowego nadzoru nad ogólnym aparatem administracyjnym rady samorządu. Naczelny kierownik wydaje polecenia wszystkim urzędnikom i muszą oni je wypełniać. Warunkiem jest przypadek, w którym, urzędnik uzyskał inne wytyczne względem swojej pracy od rady.

.ZASADY FUNKCJONOWANIA ORGANÓW ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

POSIEDZENIA RADY

Powołana do funkcjonowania w samorządzie rada ma obowiązek zwoływania posiedzeń.

Posiedzenia te muszą się odbywać chociażby raz w roku. W chwili, gdy chodzi o rade parafialna, to ma ona obowiązek spotykania się przynajmniej cztery razy w roku. Wszelkie decyzje rad muszą zapadać przy większości głosów, w trakcie posiedzenia. Warunkiem ważności decyzji jest uzyskanie kworum. Jest ono uzyskiwane w przypadku ¼ obecności członków rady hrabstwa i dystryktu oraz 1/3 rady parafialnej. Posiedzenia rady zawiązywane są na podstawie prac nad rozpatrywaniem i sporządzaniem przez nią raportów, a także podejmowania przez jej członków decyzji opierających się na potrzebie odrzucenia lub poprawienia wybranych ofert. Posiedzenia rady muszą być jawne. Dlatego w ich trakcie dopuszczalnym jest uczestniczenie osób trzecich.

PRZEPISY MIEJSCOWE UCHWALANE PRZEZ ORGANY ADMINISTRACJI LOKALNEJ

Przepisy miejscowe ustanawiane przez organy władzy lokalnej w Anglii, muszą posiadać odpowiednią aprobatę organów administracji centralnej. Obowiązują one jedynie na terenie, dla, którego zostały stworzone. Mimo wszystko, nie są one nie do podważenia, gdyż możliwe jest ich zakwestionowanie miedzy innymi na podstawie doktryny ultra vires.

Wszystkie akty miejscowe wydawane są głównie przez rady dystryktów lub dzielnic. W przypadku rad hrabstw, i innych, możliwym jest uchwalenie przepisów miejscowych w kwestii np. budownictwa, czy zdrowia publicznego.

Uchwalenie przepisów miejscowych następuje w ramach ustanowienia uchwały rady, która zapisana jest odpowiednio w protokole z posiedzenia. Uchwalenie nowych przepisów obwarowane jest koniecznością przedstawienia ich treści i ich zatwierdzenia. Po zaakceptowaniu takowych, nie ma możliwości dokonywania zmian w ich treści. Tuż po zaaprobowaniu tekstu ustawy ustanowionej w trakcie sesji, przymusem jest opublikowanie ich i zamieszczenie w miejscu ogólnie dostępnym.

Charakter przepisów ustanowionych przez radę lokalną jest zazwyczaj nakazem i zakazem, który obwarowany jest sankcjami prawnymi względem osób niestosujących się. Wszystkie przepisy ustanowione przez radę musza mieć swoje odniesienie w ustawach wyższego rzędu i nie mogą wykraczać poza ich zakres. Bardzo ważną jest racjonalność panująca w treści i przesłaniu przepisów.

ZARZĄDZENIA WEWNĘTRZNE

Zarządzenia wewnętrzne mają za zadanie organizować pracę organów administracji lokalnej. Każdy z organów angielskiej administracji lokalnej jest zobligowany do wydawania tego typu wewnętrznych zarządzeń, poprzez działanie, których możliwym staje się regulowanie wszelkich umów podejmowanych przez radę. Zarządzenia typu wewnętrznego są w zasadzie procedurami wyznaczonymi dla regulacji działania posiedzeń, a także kontrolowania prac komisji rady, czy też zachowania porządku ustroju.

Zarządzenia wewnętrzne pozwalają na dopełnienie zadań proceduralnych względem składania przez radnych oświadczeń, związanych ze sprawami rozważanymi przez rade lub komisję. Dokumenty te ustanawiają też sposoby mianowania odpowiednich urzędników, procedury zmian warunków ich pracy, podział kompetencji wydziałów, a także sposoby początkowego wyboru przewodniczących rad.

SPOSOBY KONTROLI PRAC ORGANÓW ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

Sądy sprawują pierwszorzędną kontrolę działalności organów administracyjnych w Anglii. Charakter ich kontroli związany jest z prowadzeniem działań formalnych, są one ogólne i pośrednie. Drugim po sądach organem sprawdzającym jest administracja centralna. Jej udział w tego typu działalności związany jest z przesłankami politycznymi, gdyż członkowie rady są zazwyczaj reprezentantami danych ugrupowań.

Pierwszym sposobem związanym ze sprawowaniem kontroli nad pracą organów angielskiej administracji jest kontrola finansowa. Ma ona najwyższy priorytet, a związana jest ze sprawdzaniem sposobu i wartości zaciąganych przez rady pożyczek czy dotacji. Prawo do takiej kontroli wypływa z ustawy Local Governmet Finance Act z 1982r., dzięki której polowano do działania instytucje zwaną Audit Commission. Organ ten po odpowiednim uzgodnieniu ma prawo do zadecydowania o sposobie wykonania danej kontroli przez rewidentów dystryktu lub któregoś z prywatnych rewidentów.

Jeden z wymienionych rewidentów, powołany w wybranej sprawie, może mieć wgląd do każdego dokumentu odnoszącego się w sposób bezpośredni do sprawdzanego organu. W momencie, gdy rewident zauważy niezgodność z prawem, panującą w rachunkach, zobowiązany jest do przedstawienia tego faktu przed Sądem Najwyższym. Nad to, prawo angielskie zezwala, każdemu z lokalnych wyborców do zgłaszania swoich obaw, względem jakichkolwiek zauważonych nieprawidłowości panujących w rachunkach samorządu. Osoby rewidentów są w mocy wydawania decyzji zakazujących, zwłaszcza, gdy wybrany organ może ponieść niepotrzebne koszta związane z wydatkami sprzecznymi z obowiązującym prawem.

Drugim sposobem kontroli są tak zwane akceptacje. Są to przede wszystkim kontrole ministerialne, związane z dyskrecjonalnymi uprawnieniami organów administracji lokalnej. Kontrole tego typu są właściwe stopniu lokalnemu organizacji prac. Tyczą się one najczęściej planów i projektów, przepisów miejscowych, decyzji wywłaszczeniowych oraz mianowania i odwoływania wybranych stanowisk urzędniczych.

Organy administracji centralnej sprawują też kontrolę nad samorządami poprzez instrukcje i rady.

Udzielenie takich instrukcji i rad następuje poprzez nadanie zarządzeń i regulaminów, przeprowadzanie inspekcji, a także sprawowanie ogólnego nadzoru ministerialnego nad wypełnianiem usług samorządowych. Do tego zalicza się także tzw. uprawnienia nadzwyczajne, które jedynie w wyjątkowych sytuacjach wydawane są przez ministrów. Niestosowanie się moich wytycznych związane jest z poniesieniem konsekwencji karnych.

Każdy organ administracji lokalnej w Anglii podlega jak sie wspomniało kontroli politycznej. Jest to zadanie przynależne opinii publicznej. Jednakże ta by móc sprawować taka kontrolę, zmuszona jest do monitorowania informacji podawanych przez dane urzędy do wiadomości społeczności lokalnej.

KOMISARZE DO SPRAW ADMINISTRACJI LOKALNEJ

Komisja do Spraw Administracji Lokalnej w Anglii składa się Komisarza Parlamentarnego, a także komisarzy lokalnych – pełniących zadania podobne do Komisarzy Parlamentarnych. Funkcja ich pełniona jest aż do emerytury. Komisja do Spraw Administracji Lokalnej złożona jest z trzech członków zwanych komisarzami lokalnymi. Przy czym każdy z nich przynależny jest do danego regionu Anglii. Każdy członek ma za zadanie monitorować skargi obywateli związane z funkcjonowaniem aparatu administracyjnego, z wyłączeniem rad parafialnych. Skarga rozpatrywana przez członka komisji musi posiadać formę pisemną i być skierowaną bezpośrednio do komisarza, bądź odpowiedniego organu administracji regionu. Administracja ta zobligowana jest, bowiem do przedstawienia takiego wniosku danemu komisarzowi.

Wszelkie prace komisarzy nie mogą tyczyć się pięciu grup spraw, a są nimi procedury o charakterze prawnym, wewnętrzna organizacja i funkcjonowanie szkół, sprawy pracownicze, śledztwa lub przeciwdziałanie przestępstwu, a także umowy i sprawy handlowe.

ZASADY FINANSOWANIA DZIAŁALNOSCI ORGANOW ADMINISTRACJI LOKALNEJ W ANGLII

Sposób finansowania działalności organów administracji lokalnej, można podzielić na zasadzie sposobu wydatkowania powierzonego im kapitału. Wydatkowanie to zazwyczaj dzielone jest wedle dwóch kategorii. Jedną z nich jest wydatkowanie bieżące, które tyczy się przede wszystkim wydatków związanych z poborami i płacami, a także kosztami powtarzalnymi związanymi z utrzymaniem budynków. Druga forma wydatków stałych ponoszonych przez organy administracji lokalnej to wydatki inwestycyjne bądź też kapitałowe. Dotyczą one wydatków urbanistycznych takie jak budowa dróg czy budynków mieszkalnych.

Poprzez swoją formę wydatki bieżące finansowane są z opłat komunalnych, z centralnego funduszu podatku i obiektów niemieszkalnych. Wydatki te pokrywane są tez przez wszystkie inne dochody o charakterze czynszu czy opłat. Gdy chodzi o wydatki ponoszone przez wydatki rady podstawowej, zaznacza się, że jej dochód, zależnym jest od punktu ich pochodzenia. Dochód ten musi z zasady zostać wypłacony na tzw. opłaty komunalne zwane po angielsku Collection Fund bądź też wypłaca się je na pozostałe dochody General Fund.

Wszystkie wydatki bieżące podlegają odpowiedniej kontroli prowadzonej przez komisje finansową. Komisja, jako taka musi odpowiadać przed radą, a rada zobowiązana jest do podejmowania decyzji innych od tych, które podejmuje sama komisja. Dodatkową kontrolę nad wydatkami sprawują odpowiedni urzędnicy należący do działu finansowego.

2.2 Gmina we Włoszech

2.2.1 Podstawy prawne funkcjonowania gminy

2.2.2 Ustrój władz gminy

2.2.3 Zadania gminy

2.3 Gmina w Szwecji

2.3.1 Podstawy prawne funkcjonowania gminy

W Szwecji od 1809 r. przez dłuższy czas obowiązywała pierwsza

konstytucja (Akt o formie rządu), w której na przestrzeni lat następowały

duże zmiany. Pierwotnie to król miał całą władzę wykonawczą, a władzą

ustawodawczą dzielił się z parlamentem (Riksdag). Wejście w życie w 1974 r. nowej konstytucji nie było rewolucyjną

zmianą ustrojową jedynie uporządkowaniem i zapisaniem w jednym dokumencie

obowiązujących do tej pory zasad.

Naczelnymi zasadami zapisanymi w §1 Konstytucji są:

− cała władza publiczna w Szwecji pochodzi od narodu;

− ustrój szwedzki oparty jest na wolności kształtowania poglądów oraz na

powszechnym i równym prawie głosu;

− ustrój realizuje się przez system przedstawicielski i parlamentarny oraz

samorząd wspólnot lokalnych23.

W tym samym artykule jest mowa o samorządzie lokalnym

(kommunal självstyrelse) złożonym z gmin (primärkommuner) oraz okręgów

(landstingskommuner)24. W Konstytucji zagwarantowane jest także prawo do

podejmowania decyzji w gminach i w okręgach przez wybieralne organa oraz

prawo do pobierania podatków na realizację zadań własnych25.

Bardziej szczegółowo sprawy związane z samorządem lokalnym

omówione są w Ustawie o Samorządzie Lokalnym z 1992 r. Ostatnia nowelizacja

tego aktu prawnego pochodzi z 2003 r. Podstawą struktury państwa są

zapisy §7 Aktu o formie rządu. Mowa jest w nim o unitarnej formie państwa

przy dwustopniowym podziale terytorium na okręgi i gminy.

W 1952 r. przeprowadzono pierwszą reformę podziału administracyjnego

zmierzającą do zmniejszenia liczby gmin tak, aby stały się one większe

i silniejsze i mogły samodzielnie realizować powierzone im zadania. W wyniku

tej reformy liczba gmin spadła z 2282 do 816. W drugiej reformie dotyczącej

gmin miejskich (od 1974 r.) zredukowano liczbę gmin do 28826. Po

kolejnych zmianach jest obecnie 290 gmin zgrupowanych w 20 okręgach.

Największą terytorialnie gminą jest Kiruna (19 447 km2) natomiast najmniejszą

Sundbyberg (9 km2). Najbardziej zaludnionym okręgiem i jednocześnie

gminą jest Sztokholm (1 850 tys. jako okręg i ok.760 tys. jako gmina), a najmniej

zaludnionym okręgiem jest Jämtland (130 tys. mieszkańców), natomiast

gminą Bjurholm (ok. 2 600 mieszkańców) Wszystkie okręgi i gminy zorganizowane są w taki sam sposób, podlegają

temu samemu prawu, drobne różnice występują jedynie w okręgu

Sztokholm oraz dla Gotlandii28. Podstawowym organem uchwałodawczym

gminy jest rada gminy. Pochodzi ona z wyborów powszechnych i bezpośrednich.

Kadencja trwa cztery lata. Prawo wyborcze ma każdy pełnoletni mieszkaniec

gminy, zarówno obywatel Szwecji jak i innego państwa Unii

Europejskiej oraz Norwegii i Islandii29.

Rada sama ustala ilość swoich członków. Prawo państwowe określa tylko

minimalną ich liczbę. Wybierani są także zastępcy członków rady w ilości

nie większej niż połowa składu rady gminy. Zastępca członka rady jest instytucją

specyficzną szwedzkiego prawa komunalnego. Przejmuje on wszystkie prawa

i obowiązki radnego, jeśli on sam nie może wziąć udziału w sesji30.

Rada wybiera ze swego składu przewodniczącego oraz jednego lub

dwóch zastępców. Powołuje ona członków wszystkich komisji, kierowników

przedsiębiorstw komunalnych, członków wielu organów państwowych zgodnie

ze szczegółowymi przepisami31.

Szczególną instytucją samorządu jest komisja wykonawcza, która jest

głównym organem wykonawczym gminy. Dodatkowo sprawuje ona także

funkcje koordynujące i kontrolne nad innymi komisjami oraz instytucjami

podlegającymi samorządowi gminnemu. Przygotowuje również projekt budżetu.

Można powiedzieć, że sprawuje ona rolę rządu lokalnego32.

Rada gminy musi obowiązkowo powołać komisje: wykonawczą, wyborczą,

zarządzania kryzysowego, komendanta lub komendanturę straży oraz

audytorów. Ponadto powoływane są komisje zadaniowe zajmujące się konkretnym

zakresem administracji lokalnej, którym podlega zawodowy aparat

urzędniczy. Ilość i zakres działania powoływanych komisji zależy od decyzji

rady. Do najczęściej występujących należą komisje: edukacji, kultury i rekreacji,

środowiska, spraw socjalnych33. W wielu gminach powoływane są komisje

łączące kompetencje z kilku obszarów zadań. Komisje zadaniowe

wykonują swe zadania samodzielnie w powierzonym im zakresie i podlegają

tylko nadzorowi ze strony komisji wykonawczej oraz rady gminy

Rada gminy może zdecydować o powołaniu komisji jednego z typów:

− jedno lub więcej zadań na całym terenie gminy;

− jedno lub więcej zadań na części terenu gminy;

− zadania w jednym lub większej ilości podmiotów infrastruktury;

− komisja podległa innej komisji;

− komisja wspólna dla różnych gmin34.

Istnieje jeszcze jeden organ powoływany przez radę gminy a który

jest charakterystyczny dla Szwecji. Jest to instytucja „ciała wspólnego” zajmująca

się relacjami gminy, jako pracodawcy, a jej pracownikami jako grupą.

Jest to forma samorządności pracowniczej w ramach samorządu

gminnego, szczególnie istotna z uwagi na bardzo duży udział instytucji samorządowych

w zatrudnieniu ogółem we wszystkich sektorach gospodarki35.

Pewna specyfika występuje w Sztokholmie, który z uwagi na swą

wielkość wymaga bardziej rozbudowanych struktur. Członkowie komisji

wykonawczej wybierani są tylko na rok, a finansami zajmuje się osobna komisja

finansowa. Spośród członków rady wybiera się tzw. radnych miejskich

tworzących specjalną komisję (borgarradsberedning), stanowiącą właściwy

rząd Sztokholmu. Pełnią oni swoją funkcję zawodowo, są jednocześnie

przewodniczącymi głównych komisji36.

W konstytucji zawarty jest zapis o samorządzie, jako o filarze sprawowania

rządów, ale nie ma zapisów gwarantujących jego autonomię. Tradycja

niezależności władz lokalnych ma w Szwecji bardzo długą tradycję,

a formalna gwarancja autonomii została zawarta w ustawie o samorządzie

lokalnym z 1962 r. Gwarantowana jest autonomia w stosunku do rządu jak

i kościoła szwedzkiego. W ustawie tej zawarte było także prawo do nakładania

podatków lokalnych służących do finansowania potrzeb społeczności

lokalnych. W każdej kolejnej ustawie te gwarancje są powtarzane37.

Gwarancja autonomii jest zawarta w ustawie, nie jest więc zbyt mocna,

gdyż jest zależna od aktualnego układu sił politycznych w parlamencie.

Biorąc jednak pod uwagę fakt, że żadna z partii obecnych w parlamencie nie

ma w swoim programie punktów dotyczących ograniczenia autonomii samorządu,

oraz z uwagi na bardzo długie tradycje niezależności samorządu i powszechne

poparcie dla niej w społeczeństwie, autonomia nie wydaje się być w jakikolwiek sposób zagrożona. Szwecja jest także sygnatariuszem Europejskiej

karty samorządu lokalnego, więc autonomia jest dodatkowo gwarantowana

przez zapisy prawa międzynarodowego.

W administracji publicznej Szwecji obowiązuje zasada decentralizacji,

co oznacza, że zarówno odpowiedzialność za realizację zadań jak i podejmowanie

decyzji w tym zakresie powinno być zlokalizowane tak blisko

ludzi, których one dotyczą jak to tylko jest możliwe. Zakres zadań przewidzianych

do realizacji przez gminy jest zapisany w ustawodawstwie dotyczącym

odpowiednich dziedzin życia. Sprawy zadań samorządu regulują:

ustawa o świadczeniach socjalnych (2001:453), ustawa o usługach medycznych

(1982:763), ustawa o ochronie zdrowia i środowiska (1998:808), o edukacji

na szczeblu podstawowym (1985:1100). Szczegółowe regulacje w tych

zakresach ustalają wskazane w ustawach instytucje państwowe38.

Do zadań o charakterze obowiązkowym samorządu należą: świadczenia

społeczne dla osób w podeszłym wieku i niepełnosprawnych, utrzymanie

przedszkoli i szkół podstawowych, planowanie przestrzenne i budownictwo,

ochrona zdrowia i środowiska, zbiórka i gospodarka odpadami, wodociągi

i kanalizacja, służby ratownicze, obrona cywilna, biblioteki, budownictwo

mieszkaniowe. Do zadań o charakterze dobrowolnym należą: rekreacja i wypoczynek,

służby techniczne, dostawa energii, utrzymanie ulic. Zadaniem

o charakterze obowiązkowym wspólnym samorządu gminnego i okręgowego

jest lokalny i regionalny transport publiczny39.

W związku z bardzo rozbudowanym systemem socjalnym zadania

powierzone samorządowi w tym zakresie są także rozbudowane. Dobrze obrazuje

to zapis w ustawie o świadczeniach socjalnych o obowiązkach komitetu

ds. socjalnych w ramach samorządu gminnego. „Komitet ds. Świadczeń

Społecznych, poprzez środki pomocy w domu, organizację czasu w ciągu

dnia lub inne, podobne środki pomocy, powinien pomagać osobom indywidualnym,

by mogły żyć niezależnie i w kontakcie z innymi”. Pomoc ta dotyczy

głównie osób starszych i niepełnosprawnych. Dodatkowo można ubiegać

się o dofinansowanie wydatków związanych z: zakwaterowaniem, energią

elektryczną, dojazdami do pracy, ubezpieczeniem domu40.

W ramach Narodowego systemu szkolnictwa gminy prowadzą nie

tylko szkolnictwo podstawowe dla dzieci, ale obejmują swoim zakresem także

szkolnictwo dla niepełnosprawnych umysłowo, szkolnictwo ponadpodstawowe, kształcenie dorosłych a także naukę języka szwedzkiego dla imigrantów41.

Samorządy gminne są odpowiedzialne za bardzo dużą część wydatków

publicznych i mają w związku z tym zapewnione finansowanie na wystarczającym

poziomie, aby móc zapewnić realizację zadań. Widać, że

głównym źródłem dochodów są podatki lokalne, a od początku lat 90-tych

XX w. dominuje wśród nich podatek dochodowy od osób fizycznych pobierany

zarówno od wynagrodzeń jak i emerytur, zasiłków i innych świadczeń.

To samorząd decyduje o stawce podatku, aczkolwiek w latach 1991-93 rząd

zamroził wzrost stawek. W 2004 r. przeciętna stawka podatku wynosiła

20,80% na rzecz gmin a 10,71% na rzecz okręgów, co dało łączną stawkę

31,51%42.

W 1996 r. zamiast wielu celowych dotacji państwowych wprowadzono

zmodyfikowany system wyrównawczy oparty na wyrównywaniu dochodów

i wyrównywaniu kosztów43. System ten ciągle jest monitorowany

i poprawiany. Najnowsza wersja obowiązuje od 1 stycznia 2005 r. i składa

się z dwóch podsystemów. Podsystem wyrównywania dochodów

(inkomstutjämningen) sprawia, że gminy mające potencjał podatkowy powyżej

określonego przez państwo, muszą odprowadzać część dochodów,

a gminy poniżej określonego progu otrzymują wyrównanie. Zarówno progi

jak i kwoty są ustalane na podstawie odpowiednio skonstruowanych wzorów.

We wzorach uwzględnia się ewentualne, specjalne obowiązki powierzone

konkretnej gminie. W 2005 r. trzynaście gmin zobowiązanych było do uiszczenia

wpłaty na rzecz funduszu, wypłaty z niego są jednak o wiele większe,

około 70% wypłat finansowanych jest z budżetu państwa44. Podsystem wyrównywania

kosztów (kostnadsutjämningen) dotyczy tylko kosztów zadań

obowiązkowych. Jeśli w jakiejś gminie istnieje ponadstandardowe zapotrzebowanie

na usługi określonego rodzaju to należy zwiększone wydatki zrekompensować.

Część gmin wpłaca pewne kwoty, a część gmin jest

beneficjentem tych środków. Jest to określane także na podstawie odpowiednich

modeli i wzorów45. Poza tymi dwoma podstawowymi podsystemami

występują jeszcze granty strukturalne związane z nierównością zaludnienia,

czy wiekiem populacji w danej gminie oraz inne subwencje związane ze specjalnymi

programami rządowymi występującymi okresowo. Jednostki samorządu mogą powoływać federacje lokalne w celu lepszego

wykorzystania zasobów i potencjału. Federacje powstają również

w celu wspólnej realizacji dużych inwestycji. Większość przepisów dotyczących

samorządu gminnego i okręgowego dotyczy także federacji, ale istnieje

szereg przepisów dotyczących wyłącznie federacji. Musi ona mieć radę składającą

się z członków i zastępców wybieranych przez rady podmiotów

wchodzących w skład federacji. Udział w federacji jest dobrowolny i można

się z niej zawsze wycofać z zachowaniem trzyletniego okresu wypowiedzenia46.

Inną formą współpracy pomiędzy jednostkami samorządu jest

Szwedzki Związek Władz Lokalnych i Regionalnych (Sveriges Kommuner

och Landsting). Związek ten zajmuje się reprezentowaniem interesów samorządów,

jako całości, wspieraniem ich i służeniem im pomocą. Jest to organizacja

w 100% finansowana przez członków, którymi są wszystkie gminy

i okręgi, jest całkowicie niezależna od władz centralnych. Reprezentuje ona

także samorządy wobec instytucji Unii Europejskiej47.

Drugim obowiązkowym szczeblem organizacji samorządowej

w Szwecji jest okręg (landstingskommuner), w literaturze nazywany także

województwem czy hrabstwem. Jego organizacja jest bardzo podobna do

organizacji gminy.

Występuje również rada okręgu wybierana w wyborach bezpośrednich.

Wybiera spośród siebie komisję wykonawczą i inne komisje zgodnie

z potrzebami.

Do zadań samorządu okręgowego należą:

− obowiązkowe: opieka zdrowotna, opieka dentystyczna dla osób do lat 20;

− dobrowolne: kultura, edukacja, turystyka;

− wspólne z gminami: transport publiczny48.

Źródła finansowania są podobne jak dla gmin, mają swój udział

w podatkach, uczestniczą w systemie wyrównawczym oraz mogą otrzymywać

granty rządowe związane ze specjalnymi zadaniami powierzonymi okręgom.

Miasta generalnie podlegają tym samym regulacjom, co zwykłe gminy.

Jedynie Sztokholm z uwagi na swą wielkość, ma bardziej rozbudowane

struktury. Do końca 2006 r. miasto miało 18 dzielnic, ale niektóre z nich połączono

i obecnie jest 14 dzielnic, niemających własnej osobowości prawnej.

Mają one osobne rady dzielnic (stadtsdelsnämnender), które odpowiadają za

szkolnictwo podstawowe, świadczenia socjalne, kulturę i rekreację na swoim

terenie, decydując o około ¾ wydatków ponoszonych w gminie. Pieniądze

wpływają do budżetu gminy Sztokholm i dzielone są na dzielnice według

liczby mieszkańców, ich wieku i warunków życia. Układ sił politycznych

w składzie rad dzielnic jest taki sam jak w radzie gminy. Członkowie rad

dzielnic są proponowani przez siły polityczne i są zatwierdzani przez radę

gminy49.

Także inne większe miasta Szwecji, będące w świetle szwedzkich regulacji

zwykłymi gminami powołują rady dzielnic na podobnych zasadach

jak Sztokholm. Używają w swej nazwie słowa miasto (stadt), ale ma to tylko

znaczenie marketingowe czy prestiżowe, bo w regulacjach szwedzkich nie

występuje takie określenie i nie wiążą się z tym jakiekolwiek przywileje czy

odrębne regulacje (oczywiście nie dotyczy to Sztokholmu).

Szwecja podzielona jest na 21 regionów administracyjnych (szw. län) i 290 gmin (szw. kommun). Niniejsza tabela zawiera listę szwedzkich gmin.

Szwecja administracyjnie podzielona jest na 21 regionów terytorialnych (szw. län) – odpowiednik polskiego województwa, na czele każdego stoi rada regionu (szw. länstyrelse) i 290 gmin (szw. kommun). Ostatnią nową gminą, która powstała w 2003 roku. jest Knivsta, powstała z odłączenia się od gminy Uppsala.

Gmina (kommun) jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego w Szwecji. Szwecja podzielona jest na 290 gmin (kommuner) wchodzących w skład 21 regionów administracyjnych (län). Gminy szwedzkie w obecnym kształcie zostały wprowadzone w wyniku reformy administracyjnej 1 stycznia 1971, kiedy zniesiono dotychczasowe gminy wiejskie (landskommuner), miasta (stadskommuner) i köping (köpingskommuner) wprowadzając w ich miejsce jednolity typ gminy. Proces ten zakończył się w latach siedemdziesiątych XX w.

Gminy szwedzkie w większości są stosunkowo duże i obejmują zarówno słabiej zaludnione obszary rolnicze lub leśne (glesbygd), jak i gęsto zaludnione tereny miejskie. Miejscowość, w której swoją siedzibę mają władze gminy nazywana jest miejscowością centralną (centralort).

Zakres działań gminy reguluje ustawa o prawie gminnym (Kommunallagen; SFS 1991:900^[1]) z 1991. Nową gminę wraz z jej nazwą ustanawia rząd Szwecji. Ostatnią nowo utworzoną gminą jest powstała w 2003 po odłączeniu od gminy Uppsala, gmina Knivsta.

Mieszkańcy zameldowani na terenie gminy wybierają w głosowaniu członków rady gminy (kommunfullmäktige), organu stanowiącego i kontrolnego. Organem wykonawczym jest wybierany przez kommunfullmäktige zarząd gminy (kommunstyrelse). Działalność gminy jest finansowana przez podatki komunalne, różnego typu opłaty oraz dotacje z budżetu państwa.

Do podstawowych zadań gminy, według przepisów prawa, należy zapewnienie jej mieszkańcom podstawowych świadczeń publicznych, takich jak szkoła, opieka nad dziećmi (przedszkola) i starszymi, pomoc społeczna (socialtjänst). Gmina odpowiada także za funkcjonowanie na jej terenie służb ratowniczych oraz utrzymanie budynków i miejsc użyteczności publicznej, dróg, bibliotek itp. Do jej zadań należy też utrzymnanie ładu przestrzennego oraz ochrona środowiska i przyrody^[

2.3.2 Ustrój władz gminy

2.3.3 Zadania gminy

2.4 Gmina w Austrii

SAMORZĄD TERYTORIALNY W AUSTRII

• problematyka samorządu znajduje się w dziale „wykonawstwo” zadań państwa

• samorząd gmin w ujęciu konstytucyjnym to wykonywanie zadań państwowych i administracyjnych

• samorząd jest zjawiskiem czy formą zdecentralizowanej administracji, którą tworzą elementy:

- nośnikiem samorządu jest osoba prawa publicznego, przeważnie powołana w sposób demokratyczny korporacja bądź określony fundusz

- samorząd stanowi administrację

- działalność administracyjna jednostek samorządowych obejmuje obszary zadań autonomicznych, które określa się zazwyczaj jako własną, samodzielną sferę działania

• Autonomia organów samorządowych

- jest ona ograniczona obowiązującym ustawodawstwem

- istotą autonomii jest wolność od wytycznych wydawanych przez organy państwowe i scentralizowaną administrację państwową

- w samorządzie mogą występować różne instrukcje i zarządzenia, jednak określa to już sam samorząd w statucie

- państwo ocenia legalność i gospodarność realizowania zadań własnych przez samorząd. Dokonują się one (oceny legalności i gospodarności realizowania zadań przez samorząd) w granicach nadzoru federacji i krajów związkowych nad samorządem

- przekazywanie samorządowi zadań państwowych: tzw. zadania zlecone, przekazane przez federację lub landy np. gminom, szkołom wyższym, związkom samorządu gospodarczego i innym. W tym zakresie samorząd jest niesamodzielny i poddany nadzorowi celowościowemu organów państwowych. Do wykonania zadań zleconych mogą zostać wydane wytyczne

• Kraje federalne posiadają parlamenty krajowe i rządy z premierami

GMINA

- uniwersalność kompetencji, gmina nie jest ograniczona celami szczegółowymi jako jedyna z pozostałych samorządów

- gmina posiada pełną osobowość prawną: prawa publicznego i cywilnego

- zdolność publicznoprawna pozwala gminie wchodzić w spory i Bronic praw przed innymi związkami publicznoprawnymi takimi jak np. federacje, korporacje i zakłady administracyjne

- stanowi związek (korporację) terytorialny z prawem do samorządu i jednocześnie jednostkę podziału terytorialnego

- samodzielny organizm gospodarczy

- w drodze ustawodawczej można utworzyć dla określonych celów związki gmin

- gmina jest korporacją, posiadającą własny majątek, podatki

- lata 70 te – łączenie mniejszych gmin

- organizacja gmin jest uregulowana poprzez: Konstytucja Związkowa Austrii, osiem ordynacji gminnych dla gmin krajowych ( z wyjątkiem Wiednia)

- gminie powyżej 20 tys. mieszkańców może być nadany własny statut, co wymaga zgody rządu federalnego, ponieważ miasto takie wykonuje również pośrednią administrację federalną

- samodzielne i demokratyczne ustanawianie podstawowych organów gminy bez ingerencji w to państwa

- wpływ państwa na wykonywanie spraw własnych gminy jest możliwy tylko poprzez uregulowany ustawowo nadzór

• Prawo komunalne - to suma norm prawnych składających się na organizację, zadania i formy działania instytucji (korporacji) komunalnych (należą do nich gminy i związki gmin). Prawo dotyczące gmin stanowi najważniejszą część prawa komunalnego. Znaczną część przepisów prawa administracyjnego jak np. prawo budżetowe, przepisy z zakresu ochrony środowiska, opieki społecznej i inne, stanowią przepisy szczegółowe prawa komunalnego i określają również kompetencje organów gmin.

- gmina wykonuje zadania na rzecz administracji państwowej wszystkich szczebli. Jako podmiot samorządu gmina wykonuje swoje zadania w ramach ustaw bez oddziaływania państwa poprzez wytyczne. Dotyczy to tylko własnego zakresu zadań gmin

• Zadania gmin dzieli się na:

- własne i samorządowe. Wśród nich wyróżnia się:

Zadania obowiązkowe: budowa i utrzymanie dróg gminnych, planowanie przestrzenne i budowlane, utrzymanie szkół, zaopatrzenie w wodę, energię elektryczną, ciepło, ochrona przeciwpożarowa

Zadania fakultatywne: rozbudowa instytucji kulturalnych, urządzeń sportowych, organizacja wypoczynku mieszkańców

- zlecone przez państwo

Organy gminy

1. RADA GMINY – organ kolegialny, wybierany przez obywateli jako ciało przedstawicielskie w gminie.

- lokalny parlament, jest jednocześnie organem administracji o funkcjach decyzyjnych i kontrolnych wobec innych organów w gminie

- akty prawne rady gminnej to statuty, rozporządzenia i decyzje

- rada gminy jest reprezentantem interesów mieszkańców

- jest to najwyższy organ w gminie, któremu podporządkowane są inne organy

- rada pełni także funkcję doradczą wobec tych organów, głownie jednak podejmuje rozstrzygnięcia i decyduje o zakresie przyznanej jej generalnej kompetencji w realizacji miejscowych spraw gminy

- rada rozstrzyga o budżecie gminy, jej wydatkach oraz udziela absolutorium zarządowi gminy

- liczba radnych zależy od wielkości gminy i wynosi od 7 do 39 osób ( w gminach z własnym statutem – przeważnie miastach rady liczą z reguły ponad 40 członków)

- podejmowanie decyzji następuje zwykłą większością głosów

- KOMISJE – mogą być powołane do realizacji zadań rady gminy. Członkowie powoływani są proporcjonalnie do reprezentacji sił politycznych w radzie. Komisje mogą bezpośrednio rozstrzygać w sprawach administracyjnych lub mieć tylko charakter pomocniczy

2. ZARZĄD GMINY – rada miejska lub senat miasta w miastach z własnym statutem, obowiązuje zasada proporcjonalnego udziału przedstawicieli odzwierciedlających układ sił politycznych w radzie gminy

- zarząd tworzą: burmistrz, zastępcy burmistrza i pozostali członkowie

- burmistrz wybierany jest ze składu rady

- w zarządzie zachowana jest zasada proporcjonalności partyjnej, odpowiadająca układowi w radzie gminy

- wybór zarządu na czas kadencji rady gminy ( z wyjątkiem Tyrolu) przez radę i z grona radnych (zazwyczaj na pierwszym posiedzeniu rady)

-ZADANIA zarządu:

- przygotowywanie obrad rady gminy i składanie wniosku

- administrowanie majątkiem gminy lub ustanawianie wytycznych w tym zakresie

- wykonywanie uchwal i decyzji rady gminy

- kompetencja generalna dla zarządu – wszystkie sprawy, jeżeli inne organy nie są właściwie, jednak ważniejsze kompetencje zastrzega sobie rada gminy

3. BURMISTRZ – wybierany przez radę gminy. Sprawy gminy są załatwiane w urzędzie gminy (miejskim, magistracie). Na czele magistratu stoi fachowy urzędnik lub prawnik.

-KOMPETENCJE:

- reprezentuje gminę na zewnątrz

- stanowi pierwszą instancję w sprawach pozostawionych w kompetencji gmin

- zarządza majątkiem gminy oraz wykonuje bieżącą administrację sprawami gospodarczymi

- realizacja budżetu

- w przypadku niebezpieczeństwa burmistrz może wydawać rozporządzenia policyjne, jak również podejmować rozstrzygnięcia za inne organy gminy

- jest kierownikiem urzędu gminy (magistratu)

- prowadzi sprawy zlecone przez państwo

- w sprawach dotyczących federacji burmistrz związany jest instrukcjami wojewody krajowego, a w sprawach landu instrukcjami rządu krajowego

• W każdej gminie musi istnieć urząd gminy, a w miastach z własnym statutem – magistrat. Wewnętrzna organizacja i prowadzenie spraw powierzone są kierownikowi urzędu gminy lub dyrektorowi magistratu. Urzędy te są wyłącznie organami pomocniczymi w gminie. Zgodnie z niektórymi statutami magistrat ma pewne kompetencje władcze

• W gminie powołuje się również skarbnika gminnego lub miejskiego

• W gminach z podziałem na sołectwa, lub w miastach z podziałem na dzielnice, na ich czele stoją naczelnicy. Nie posiadają oni kompetencji władczych, pełnią funkcje organów doradczych lub działają z upoważnieniem burmistrza

PODZIAŁ ZADAŃ GMINY

1. Zadania własne

- ustanawianie organów gminy, regulacja wewnętrznych instytucji gminnych powołanych do realizacji zadań gminy

- policja w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego gminy

- zadania związane z organizacją imprez, targów i handlu

- ochrona zdrowia

- zarządzanie drogami na terenie gminy i regulacja ruchu drogowego (policja dróg)

- gospodarka przestrzenna w szczególności opracowywanie planów przestrzennych i zabudowy, nadzór budowlany i ochrona przeciwpożarowa

- prowadzenie gospodarki prywatnej gminy, działalność gospodarcza

• w sprawach dotyczących interesów miejscowych lub zapobiegnięcia niebezpieczeństwom ograny gminy mogą wydawać przepisy miejscowe tzw. rozporządzenia policyjne

2. Zadania poruczone (przekazane) – wykonuje gmina (jej organy) na zlecenie i na podstawie wytycznych władz rządowych

- przeprowadzenie wyborów krajowych

- prowadzenie spraw stanu cywilnego

- prowadzenie ksiąg hipotecznych

- ponad to organy gminy, najczęściej burmistrz prowadzą sprawy policyjne przekazane ze szczebla wyższego administracji państwowej. Sprawy te prowadzone są pod ograniczonym nadzorem (prawnym i celowościowym)

- w celu koordynacji zadań zleconych i do ich wykonania powołuje się albo samodzielne związki gmin, o charakterze celowym, albo obarcza się gminę zadaniami ogólnopaństwowymi, sterując odpowiednim systemem dotacji i subwencji

SYSTEM FINANSÓW

- prawo gmin do prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej i finansowej

- możliwość kształtowania swoich wydatków i przychodów, tworzenie budżetu oraz udział w źródłach finansowania państwa

- ustawa o ustroju finansowym państwa z 1948 r. (brzmienie z 1967 r.), wydawane okresowo ustawy o wyrównaniu finansowym pomiędzy federacją, krajami i gminami – FAG

- mimo konstytucyjnych gwarancji, samodzielność gmin jest ograniczona, co wynika z systemu dotacji i wyrównań pochodzących od wyższych terytorialnych związków publicznych (kraje związkowe, federacja) oraz ustawowych ograniczeń w kształtowaniu własnych źródeł przychodu.

Władza korygująca krajów związkowych wobec gmin w takich sprawach jak:

- ustanawianie materialnego prawa podatkowego, z uwzględnieniem prawa do stanowienia podatków rzez gminy

- ściąganie podatków przez gminy, gdy jest to konieczne do zapewnienia równowagi finansowej gmin i pokrycia potrzeb

- rozporządzanie częścią dochodów komunalnych i przyznawanie ich w formach dotacji

- regulowanie przyjęcia pożyczek przez gminy

- nadzór nad gminami co do celowości ich działań, oszczędności i gospodarności

- możliwość zgłaszania zastrzeżeń dotyczących czynności gminy, które naruszają interesy ponadmiejscowe

• Federacja może sama ustanawiać swoje wpływy, wydatki, podział uprawnień do opodatkowania między kraje związkowe i gminy oraz podział wpływów z podatków. Gmina nie jest w tym sensie tak samodzielna (tylko federacja)

• Rozdział środków finansowych i praw podatkowych w obszarze organów państwowych i gmin następuje w układzie pionowym i poziomym.

- Pionowy podział rozdział rożnych rodzajów podatków, głównie federalnych, wyłącznych podatków z krajów związkowych i wyłącznych podatków przyznanych gminom, a także wspólnych podatków federalnych na federację, kraje i gminy. Podział pionowy obejmuje wyrównanie nakładów związanych z wypełnieniem zadań przez te związki publicznoprawne, a także dotacje wyrównawcze i celowe ze strony federacji lub krajów związkowych dla gmin

- Poziomy podział rozdział środków finansowych dokonuje się pomiędzy krajami oraz gminami zależnie od ciężarów związanych z wykonywaniem zadań. Przydział wpływów z podatków i wzajemny rozdział środków finansowych musi uwzględniać wielkość, potrzeby i liczbę ludności w gminach. Musi być proporcjonalny.

• Zgodnie z FAG z 1979 r. swobodne prawo gminy w zakresie określania podatków ( od 25 do 10 % wielkości podatków) rozciągało się na: podatek od rzemiosła/przemysłu, podatek gruntowy, podatek od gier i zabaw, podatek od konsumpcji i napojów, podatek od psów.

- gminy nie mają dużego zakresu autonomii w prawie ustanowienia podatków i nie przyznaje się gminie klauzuli uniwersalności w stosunku do innych zadań

• Subwencja ze strony państwa na realizację zadań publicznych przez gminy i inną określoną działalność lub uzupełnienie niedoborów klasyfikuje się jako wtórne wyrównanie finansowe

• Różne są w poszczególnych krajach związkowych systemy zwrotu nakładów i przydziału subwencji na szpitale i opiekę społeczną co częściowo jest regulowane przez FAG

• Poza systemem wyrównań ustalonych w FAG gminy uzyskują dochody w ramach działalności gospodarczej dzięki wpływom z:

- opłaty i taryfy za korzystanie z urządzeń gminnych

- przedsiębiorstw na terenie gminy

- czynszów i dzierżaw

- udziału w przedsięwzięciach dochodowych

- procentów i pożyczek

- przetargów

• Gminy w zakresie swoich wydatków sporządzają budżet. Krajowe ordynacje gminne zawierają obszerne postanowienia regulujące budżety gmin, kredytowanie, prowadzenie kas i księgowości, zasady i warunki zakończenia realizacji budżetu. Niezależnie od budżetu gminy sporządzają do jego wykonania plany finansowe, gdzie określa się czas i formę wydatków, cele, politykę kredytową, środki na pokrycie zadań i inwestycji gminnych.

INSTYTUCJE NADZORU NAD GMINAMI

- nadzór państwa nad samorządem gmin należy do istoty wykonywania zadań własnych gminy. Wynika to z zasady podziału władz w państwie, a więc konieczności realizacji zadań administracji publicznej przez aparat administracyjny

- organy nadzoru usytuowane są odpowiednie do tego czy są to zadania federacji czy krajów czy też gmin

- inny jest nadzór nad realizacją spraw własnych, inny nad sprawami powierzonymi gminie i wykonywanymi przez organy państwowe

CELE nadzoru nad gminami:

- usunięcie naruszeń prawa lub zapobieżenie im, zabezpieczenie wykonania zadań gminy

- gospodarcza działalność gminy z uwagi na oszczędność, gospodarność i celowość, kontrole dotyczą w szczególności budżetu gminy, przedsiębiorstw i zakładów komunalnych

ŚRODKI NADZORU:

- prawo do informacji i inspekcji

- kontrole praworządności wydawanych przez gminę rozporządzeń i uchylanie ich w wypadku niezgodności z prawem

- wyrażanie zgody np. na zatwierdzenie planu przestrzennego

- Przedstawienie (dwie funkcje)

1. Chroni interesy obywatela, któremu służy prawo zwrócenia się do władzy nadzorczej o uruchomienie środków nadzoru nad gminą ( gdy władza nie wykonuje nadzoru).

2. Pozwala na zapewnienie sprawnego wykonywania zadań publicznych, pomimo iż obywatel chroni przede wszystkim swój interes.

Przedstawienie obywatel kieruje do władzy nadzorczej tj. organu administracji państwowej ogólnej, np. rządu krajowego, wojewody krajowego czy kierownika urzędu okręgowego

- Wykonanie zastępcze ma doprowadzić do wykonania zadań przez gminę. Wykonanie zastępcze może być stosowane, gdy gmina ma prawny obowiązek działania, zaniecha go i wystąpi niezbędna konieczność zastosowania tego środka. Organ nadzorczy wydaje wówczas, zamiast organu gminy, rozporządzenie lub decyzję. (wydawanie tych aktów wyłączone z Dolnej Austrii i Karyntii)

• W niektórych ordynacjach przewidziano jako środek nadzoru rozwiązanie rady gminy.

STATUS WIEDNIA

- status gminy, kraju związkowego i stolicy federacji

- podwójna funkcja: gmina z własnym statusem i od 1921 r. kraju, czyli korporacji obszarowej.

- rada gminy stanowi jednocześnie parlament krajowy

- organ wykonawczy rady (denat miejski) pełni funkcję rządu krajowego

- burmistrz pełni funkcję premiera tego rządu

- magistrat odpowiada urzędowi rządu krajowego

- statut miejski – konstytucja krajowa statut organiczny (podwójny charakter)

- miasto (gmina) podzielone jest na 23 okręgi, w których wybiera się przedstawicielstwo okręgu. Na ich czele stoją naczelnicy okręgu

- Przedstawicielstwa okręgowe realizują zadania powierzone im przez radę gminy.

- Posiedzenia rady odbywają się zależnie od rodzaju spraw - raz jako rady gminy, raz jako parlamentu krajowego. Jej członkowie posiadają immunitet wyłącznie jako posłowie do parlamentu.

- Egzekutywa rady gminy Senat miasta, kierowany jest przez burmistrza i składa się z radców senatu. Jest podobnie jak rada tworzony według zasad proporcjonalności (zależnie od układu sil partii politycznych). Istnieje możliwość resortowego podziału zadań, co jednocześnie tworzy podział resortowy rządu krajowego.

- brak struktury resortowej w magistracie

- sprawy pośredniej administracji federalnej wykonywane przez gminy, administrację rządową oraz przez rządy krajów i ich premierów, tok instancji rozpoczyna się w Wiedniu od magistraty, który reprezentuje również sprawy wiedeńskich okręgów, a kończy na burmistrzu, jako premierze rządu krajowego

- KOMPETENCJE GMINY:

Autonomiczna kompetencja: planowanie przestrzenne

PRAWO MIEJSCOWE GMIN

- gmina wydaje miejscowe przepisy policyjne oraz rozporządzenia wykonawcze i statuty

- w zakresie policji bezpieczeństwa, samodzielne prawo do stanowienia rozporządzeń dotyczących ochrony ludzi i ich własności

- do wydawania przepisów policyjnych uprawniona jest rada gminna, ale w nagłych przypadkach może je wydawać również burmistrz. Tylko w Wiedniu do wydania tych przepisów upoważniony jest magistrat

2.4.1 Podstawy prawne funkcjonowania gminy

2.4.2 Ustrój władz gminy

2.4.3 Zadania gminy

---

1. Sarnecki P., Rozdz. I. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii; 1. Podstawy konstytucyjne [w;] Sarnecki P., Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, Wyd. Zakamycze 2003, s. 19↩

2. Dulewicz E., Kręcisz W., Rozdz. I. Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii; 2. Konstytucja brytyjska [w:] Dulewicz E., Kręcisz W., Orłowski W., i inni, Ustroje państw współczesnych, Wyd. UMCS, Lublin 1997, s. 15-16↩

3. Sarnecki P., Rozdz. I. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii; 1. Podstawy konstytucyjne [w;] Sarnecki P., Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, op. cit., s. 20↩

4. Ibidem↩

5. Ibidem, s. 21↩

6. Ibidem, s. 29↩

7. Janicka D., Rozdz. IX., Samorząd terytorialny i autonomia; 2. Samorząd angielski [w;] Danuta Janicka, Ustrój administracji w nowożytnej Europie – zarys wykładu, Wyd. POZKAL, wyd. I, Toruń 2002, s. 116-117↩

8. Ibidem↩

9. Słownik j.angielskiego↩

10. Sarnecki P., Rozdz. I. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Północnej Irlandii; IX. Ustrój terytorialny [w:] Sarnecki P., Ustroje konstytucyjne państw współczesnych, op. cit., s. 78↩

11. Ibidem, s. 79↩

12. Ibidem↩

13. Ibidem, s. 80↩