Literatura podstawowa:
fakty ( wydarzenia) historyczne, które miały wpływ na wyodrębnienie się wspólnot esseńczyków i wspólnoty qumrańskiej.
Odkryte w Qumran manuskrypty- pozwalają poznać wspólnotę typu esseńskiego, której członkowie reprezentują bezpośrednich poprzedników wspólnoty zelotów.
Działalność reformatorska Ezdrasza i Nehemiasza
Odłączenie się od kultu świątynnego ( ok. 152 r. przed Chr.)
2.Co oznacza nazwa „esseńczycy”, z czym można ją łączyć?
Dla gr. określenia essenei/ essaioi( nie ma w NT) nie odnaleziono zadowalającego hebrajskiego czy aramejskiego odpowiednika etymologie różnią się między sobą
Ostatnio próba uwzględnienia hebr. Czasownika „asah” (czynić) ; nowe przypuszczenie określenie przypisane grupie z zewnątrz, według wzoru wyrażenia służącego do określenia kapłanów Artemidy.przyjęte przez Filona i Flawiusza z historycznego dzieła Mikołaja z Damaszku
Współcześni filologowie uważają, że nazwa „ esseńczycy” wywodzi się od języka hebrajskiego bądź aramejskiego
Hebr. od czasownika „haza”-widzieć (przypisanie esseńczykom daru przepowiadania przyszłości)
Aram. od „asa”- leczyć(znali się na właściwościach leczniczych) lub od „saha”- kąpać się, obmywać ( ze względu na ogromna wagę przypisywaną przez nich rytualnym obmyciem); „haszszaim”- milczący; „hese”- pobożny, gorliwy
Filon wprowadza nazwę „esseńczyk”- święty
Inne określenia esseńczyków: milczący, gorliwi, pobożni, czyniący prawo, kąpiący się.
3. Esseńczycy a wspólnota z Qumran. Kiedy się wyłoniły?
Esseńczycy:
Według jednej z teorii esseńczycy pochodzą z judaizmu palestyńskiego i ich korzenie można śledzić w okresie przedmachabejskim i przedchasydejskim( III w. przed Chr.)
Kapłańsko- kultyczny sposób życia
Wspólnota z Qumran:
Wyłoniła się dopiero z chwilą pojawienia się Nauczyciela Sprawiedliwości( połowa II w. przed Chr.)
Opozycyjna postawa wobec Jerozolimy i otaczającego świata
Dokonała się radykalizacja i rosnąca izolacja
Kapłańsko- kultyczny sposób życia
4. Nauczyciel Sprawiedliwości.
Z Dokumentu Damasceńskiego( DD) wynika, że założycielem sekty esseńskiej był Nauczyciel Sprawiedliwości. Wprowadzenie hist. do DD mówi o tym , że członkowie sekty przez 20 lat „byli ślepi i szukali drogi” Bóg ustanowił im Nauczyciela Sprawiedliwości
( NS) aby ich prowadził. NS był kapłanem.
Z innych Pism Qumrańskich wynika, że NS rozpoczął działalność od przeciwstawienia się Bezbożnemu Kapłanowi, który prześladował NS i wysłał go na pustynię. Jako NS wskazywano: arcykapłana Oniasza III, kapłana Jose Ben Joezera, Judę esseńczyka, Oniasza cudotwórcę lub jego syna Oniasza IV.
NS jest uznawany za autora wielu hymnów, części Reguły Zrzeszenia, Reguły Całego Zgromadzenia, przypisuje się mu również końcową redakcję Ks. Daniela.
5. Dokumenty wewnętrzne:
Dokument Damasceński
Reguła Zrzeszenia
Reguła Całego Zgromadzenia
Zwój Świątynny
Reguły Wojny
Testament Aśrama
Wizja Nowej Jerozolimy
6. Esseńczycy w pismach Pliniusza Starszego, Filona z Aleksandrii i Józefa Flawiusza.
Pliniusz Starszy o esseńczykach:
Lud samotny, różniący się od pozostałych
Bez kobiet, bez związków miłosnych zachowuje ciągłość przez przybyszów, którzy porzucają swoje dotychczasowe życie i przyjmują sposób życia esseńczyków
Filon z Aleksandrii o esseńczykach:
Zwraca uwagę na wysoki poziom moralny ich życia
Odznaczają się gorliwością w oddawaniu czci
Nie zabijają zwierząt ofiarnych
Zajmują się rolnictwem, rzemiosłem, świadczą sobie nawzajem usługi
Nie ma wśród nich niewolników
Z największą gorliwością zajmują się etyką
Siódmy dzień uznają za wolny i święty
3 najważniejsze zasady: miłość Boga, miłość cnoty i miłość ludzi
Tworzą wspólnotę gospodarczą
Starsi cieszą się ogromnym szacunkiem
Praktykują wspólnotę stołu
Oddają zarobki wybranemu przez siebie szafarzowi, który zaopatruje ich w najpotrzebniejsze rzeczy
Nie uznają małżeństwa( kobieta- samolubna i zazdrosna)
Józef Flawiusz o esseńczykach:
Prawdopodobnie jako jedyny opiera się na obserwacjach i własnych doświadczeniach ( pisze, że przebywał wśród członków ruchu esseńskiego)
Odwracają się od przyjemności zmysłowych
Wstrzemięźliwi
Przyjmują cudze dzieci na wychowanie
Nie uznają przysięgania( oprócz przysięgi przy wstępowaniu do wspólnoty)
Zainteresowani dziełami autorów starożytnych
Pracują od wschodu słońca do zachodu z przerwą na posiłek
Ogromne znaczenie rytualnego oczyszczania się i modlitwy prze di po posiłku
Za najwyższe prawo uznają PRAWO MOJŻESZOWE
Dzielą się na 4 gr. ze względu na czas spędzony we wspólnocie:1,2,3 gr.- nowicjusze, pierwsze 3 lata we wspólnocie, 4 gr.- pełne członkostwo
Sąd obraduje przy co najmniej 100 uczestnikach
Uznają pełne zwierzchnictwo przełożonych
Siódmy dzień jest dniem świętym( nie przenoszą nawet narzędzi, nie gotuję itp.)
Swobodę postępowania mają w 2 sprawach- niesienia pomocy i okazywaniu miłosierdzia
Nie mogą pomagać esseńczykom, którzy podlegają karze
Ich poglądy: śmierć jest połączona ze sławą, śmierć lepsza od życia, ciało jest śmiertelne, dusza jest nieśmiertelna ( wpływy platońskie, pitagorejskie), ciało jest więzieniem duszy, silne wpływy helleńskie dobre dusze po śmierci ciała wędrują za ocean, złe przenoszą się w otchłań, cnotliwych czeka nagroda po śmierci
7. Dwie formy ruchu esseńskiego:
Rygorystyczna- obowiązywał celibat, zaostrzone reguły i regulacje
Liberalna- możliwe były małżeństwa dla potomstwa, wymagana próba płodności kobiet
8. Charakterystyka ruchu esseńskiego.: cechy , organizacja, kodeks postępowania, kodeks karny, przyjmowanie do wspólnoty
Cechy: ascetyzm, mizoginia, życie pustelnicze, praktyki modlitewne, umiłowanie studium, stopniowa inicjacja, ścisła hierarchia.
Organizacja:
Istniały 2 formy organizacyjne
Rygorystyczna( obowiązująca dla członków wspólnoty)- dok.- Reguła Zrzeszenia
Złagodzona ( obowiązująca dla zgromadzenia „całego Izraela” czyli esseńczyków rozproszonych po miastach)- dok.- Dokument Damasceński, Reguła Całego Zgromadzenia
Struktury organizacyjne
Podzieleni na 3 gr. :
Kapłanów
Lewitów I LUD
Na czele wspólnoty stała rada składająca się z 3 kapłanów i 12 osób świeckich, która realizowała ideał.
Hierarchia: w organizacji rady wspólnoty na czele stali kapłani- byli modelem społeczności, wzorem, następnie nadzorca( zajmujący się sprawami organizacyjnymi i badaniem kandydatów do rady) oraz dozorca( sprawy finansowe i ekonomiczne)
Kodeks postępowania:
Przepisy dla „całego Izraela”( ludzi rozproszonych po różnych miastach):
Zachowanie szabatu, czystości, przestrzeganie spraw związanych z kultem, zawiązywanie małżeństw monogamicznych dla potomstwa, niedozwolone współżycie w Jerozolimie.
Zarząd i wymiar sprawiedliwości spoczywa w rękach dziesięciu sędziów wybieranych ze zgromadzenia na określony czas.
Przepisy dla członków Przymierza( ludzi mieszkających we wspólnocie):
Bardziej rygorystyczne wymagania, wspólnota majątku, wspólnota stołu, rygorystycznie przestrzegane rytuały obmycia, posiłków, oddawanie części swych dochodów na wspólne potrzeby( przynajmniej zarobek z 2 dni każdego miesiąca).
Kodeks karny:
Czasowe zwolnienie od 10 dni do 2 lat za niewłaściwe zachowanie w stosunku do innych, przekroczenie reguł, norm
Możliwe były także dłuższe lub całkowite wykluczenia; całkowite obowiązywało za: świadome przekroczenie prawa mojżeszowego, używanie imienia Boga na próżno, oczernianie wspólnoty, nieuznawanie władzy zrzeszenia, zdradę.
Przyjmowanie do wspólnoty:
4 etapy
Przygotowanie ( rok)
Próba ( 2 lata)
Wpisanie- tzn. ustalenie miejsca we wspólnocie
Decyzja związana ze ślubowaniem- złożenie publicznej przysięgi
We wspólnocie z Qumran obowiązywało oddanie majątku.
9. Stosunek wspólnoty qumrańskiej do Świątyni.
Po 20 latach błąkania się członków sekty, pojawił się NS poinstruował ich o właściwym ujmowaniu prawa i historii. Po prequmrańskiej fazie ruchu nawrócenia, nastąpił okres, w którym przynajmniej część ruchu dostała się pod wpływ NS, doprowadziło to do założenia osiedla w Chirbet Qumran. NS ze swoimi zwolennikami byli zdania, że kult jerozolimski nie odbywa się już zgodnie z rytuałem, przed wszystkim z powodu fałszywego kalendarza kultycznego. W czasie jerozolimskich walk o władzę na początku powstania machabejskiego te różnice zostały zinstrumentalizowane i zaktualizowane, uzyskały funkcję odgraniczania jednej gr. od drugiej i stworzyły podstawę dla rozbudowanego prawodawstwa zbiorowego wspólnoty z Qumran w ramach własnego porządku grupowego. Wspólnota z Qumran prezentowała zatem postawę opozycyjną wobec Świątyni.
W pismach qumrańskich nie ma zainteresowania świątynią jerozolimską, z wyjątkiem Zwoju Świątynnego, gdyż idealną świątynię zbuduje sam Bóg, a nie człowiek.
10. Poglądy eschatologiczne ( mesjanizm) esseńczyków.
W stosunku do Starego Testamentu , mesjanizm qumrański jest wyraźny i połączony z ideami eschatologicznymi. W pismach qumrańskich mesjanizm jest widziany na pierwszym miejscu jako element zbawczego planu Bożego.
Mesjasz qumrańczyków to zwycięski wódz, który by chronił wspólnotę przed prześladowaniem. Nie ma idei Mesjasza cierpiącego, ani Mesjasza zabitego za grzechy innych. Podkreślony jest także ziemski charakter postaci mesjańskiej.
DD mówi o dwóch postaciach mesjańskich: kapłanie( z rodu Aarona) i królu( z rodu Dawida)
F. Garcia Martinez wyodrębnia w pismach qum. Kilka form oczekiwań mesjańskich:
Mesjanizm dynastyczny( Mesjasz z dynastii Dawida)
Mesjanizm kapłański
Postać niebiańska pełniąca funkcję Mesjasza
Kilka postaci mesjańskich
11. Essenizm ( wspólnota z Qumran) a chrześcijaństwo.
Podobieństwa:
Miłosierdzie( esseńczycy- dla siebie, chrześcijanie- dla wszystkich)
Nieśmiertelność duszy
Etyka
Nadejście Królestwa Bożego poprzedzone walką
Niezwykle istotna rola Starego Testamentu
Podejście do faryzeuszy
Różnice:
Różne podejścia mesjanistyczne, inna wizja Mesjasza
Inny stosunek do miłości miedzy kobietą a mężczyzną i do posiadania potomstwa
Literatura uzupełniająca:
Flawiusz: Stosunek do Świątyni
Esseńczycy posyłali dary do Świątyni, ale nie uczestniczyli w składaniu ofiar, mieli inne formy oczyszczania się, osobno składają swoje ofiary.
Zagadnienie bezżenności i abstynencji seksualnej u esseńczyków/ we wspólnocie qumrańskiej:
W jednym ze swych odłamów esseńczycy wyrzekają się zawierania małżeństw i rozmnażania się z powodu wrogiego stanowiska wobec kobiet; dla utrzymania ciągłości wspólnoty adoptują dzieci.
Członkowie wspólnoty pozostający w stanie rytualnej czystości uważali się w pewnej mierze za personel kultyczny pełniący świątynną funkcję przebłagania za kraj i za wybranych, nakazana im była abstynencja seksualna, podobnie jak w służbie kultycznej przy świątyni.
Mówienie o bezżenności nie jest trafne, w Qumran na cmentarzu znaleziono szkielety kobiet i dzieci, a w dokumentach z Qumran przedstawiona jest liturgia małżeńska.
Terapeuci:
Rzekomo istnieli terapeuci jako rozproszeni pustelnicy w Egipcie, którzy szczególnie w szabat zbierali się na uroczystych nabożeństwach ze śpiewem hymnów, na czytanie i tłumaczenie Pisma, jak i na uczty sakralne.
Wspólnota z „Damaszku”
Żyła w „obozach:, w których forma organizacyjna pod wieloma względami przypominała wspólnotę z Qumran
Wspólnota ta utożsamiana jest czasami z odłamem esseńczyków, którzy uznawali małżeństwa
Nie wiadomo czy jest wcześniejsza od wspólnoty z Qumran czy późniejsza
Inna teza „Damaszek” pojmowany jako oznaczenie Mezopotamii; teza ta zakłada istnienie grupy babilońskiej, która później reprezentowana była w Palestynie jako „esseńczycy”
Obozy wzorowane na obozach wojennych; według tradycji obóz wojenny jest także miejscem obecności Boga i Jego aniołów.