Rozwinięcie teorii handlu
Rozwinięcie teorii handlu
międzynarodowego
międzynarodowego
1.Teoria obfitości zasobów (Hekschera - Ohlina) i jej
uzupełnienie.
2.Teorie neoczynnikowe.
3.Teorie neotechnologiczne.
4.Teorie popytowo – podażowe.
5.Teorie handlu wewnątrzgałęziowego.
6.Ocena korzyści z handlu międzynarodowego za
pomocą czynników Terms of trade.
1.
Teoria obfitości zasobów
(Heckschera-Ohlina)
Szwedzki ekonomista E. Heckscher
opublikował w 1919 r zarys nowego podejścia
do teorii handlu zagranicznego, zaś jego
kolega - B. Ohlin rozwinął tę koncepcję we
własnej pracy doktorskiej. Ponieważ obie prace
były napisane w języku szwedzkim, przez
szereg lat były nieznane. Książka Ohlina
wydana została po angielsku w 1933 r., zaś
artykuł Heckschera ukazał się w USA dopiero w
1950 r.
Teoria obfitości zasobów
(Heckschera-Ohlina)
Zakłada, że rozwój międzynarodowego
podziału pracy powinien przebiegać
zgodnie z różnicami w wyposażeniu
poszczególnych krajów w czynniki
wytwórcze: praca, kapitał. Kraj bogato
wyposażony w czynnik pracy powinien
eksportować dobra pracochłonne. Kraj
bogato wyposażony w kapitał produkuje i
eksportuje dobra kapitałochłonne.
Założenia teorii
1.
Dwa kraje, dwa towary;
2.
Dwa jednolite czynniki produkcji praca i kapitał,
niezbędne do wytworzenia każdego z towarów;
3.
Jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi
kapitałochłonny
K1:L1>K2:L2;
4.
K1-ilość kapitału potrzebna do wytworzenia towaru1,
5.
K2-ilość kapitału potrzebna do wytworzenia towaru 2 ,
6.
L1-ilość siły roboczej potrzebna do wytworzenia towaru 1,
7.
L2-ilość siły roboczej potrzebna do wytworzenia towaru 2.
8.
Identyczne technologie produkcji w oba krajach;
9.
Doskonała konkurencja;
10.
Identyczne gusty konsumentów;
11.
Nie ma kosztów transportu;
12.
Doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz
kraju przy braku mobilności między krajami.
Wniosek z teorii
Kraj
będzie
eksportował
te
towary, do wytworzenia których
zużywa
się
relatywnie
dużo
czynnika produkcji w danym kraju
względnie obfitego, a sprowadzał
z
zagranicy
towary,
których
produkcja wymaga relatywnie
dużo czynnika produkcji w danym
kraju względnie rzadkiego.
Twierdzenie Heckschera - Ohlina -
Samuelsona
Wraz ze specjalizacją w produkcji danego dobra
następuje wzrost popytu na ten czynnik produkcji, i
wzrost jego ceny. Specjalizacja polega jednak także
na zmniejszeniu produkcji dobra, do wytwarzania
którego zużywa się relatywnie dużo czynnika
produkcji w danym kraju rzadkiego. To prowadzi do
spadku popytu na ten czynnik, a tym samym
spadku jego ceny. Podobny proces ma miejsce w
drugim z krajów uczestniczących w wymianie
międzynarodowej. Działanie takiego mechanizmu
sprawia, że
w warunkach wolnego handlu wymiana
międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się
cen czynników produkcji między krajami.
Dlaczego zatem istnieję różnica cen miedzy
krajami?
1. Kraje różnią się technologią produkcji.
Kraj stosujący bardziej zaawansowane
technologie może pozwolić sobie na utrzymanie
wyższych płac i wyższych stop procentowych.
2.
W rzeczywistości istnieje
brak
zakładanej w
modelu
wolnej konkurencji.
Pozycja
niektórych dziedzin przemysłu może być w
wielu krajach zbliżona do monopolistycznej, co
automatycznie pozwala na usztywnienie płac. I
w rezultacie płace nie wyrównują się.
Twierdzenie (efekt) Stolpera -
Samuelsona
Uruchomiony przez handel międzynarodowy
ruch cen czynników produkcji polegający na
wzroście cen czynnika w danym kraju
obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju
rzadkiego prowadzi do wzrostu realnych
dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz
spadku realnych dochodów właścicieli
czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego.
2.
TEORIE NEOCZYNNIKOWE
• Ich autorzy wskazują na dodatkowe czynniki
wpływające na kształtowanie się rozmiarów
handlu międzynarodowego oraz struktury
towarowej, rodzajowej, geograficznej itd.
• Teorie neoczynnikowe powstały w dużej
mierze na bazie
paradoksu Leontiefa
paradoksu Leontiefa
(laureat
Nagrody Nobla w 1973)
.
Paradoks W. Leontiefa
Paradoks W. Leontiefa
W. Leontief
w latach czterdziestych XX w.
wykorzystał opracowaną przez siebie metodę input —
output do określenia zapotrzebowania na kapitał i pracę
w handlu zagranicznym Stanów Zjednoczonych. Doszedł
on do wniosku, że ten kraj - niewątpliwie bardziej
ten kraj - niewątpliwie bardziej
obficie wyposażony w kapitał - specjalizuje się w
obficie wyposażony w kapitał - specjalizuje się w
eksporcie dóbr pracochłonnych.
eksporcie dóbr pracochłonnych.
Okazało się bowiem, że w 1947 r. eksport amerykański był
o około 1/3 bardziej pracochłonny. Wbrew twierdzeniu
Heckschera - Ohlina Stany Zjednoczone eksportują dobra,
do wytworzenia których potrzeba relatywnie więcej
czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, a importują
dobra, których wytwarzanie wymaga relatywnie więcej
czynnika w danym kraju obfitego.
Wytłumaczenie paradoksu
Ten niespodziewany dla środowiska naukowego
wynik badań uzyskał w literaturze ekonomicznej miano
paradoksu Leontiefa,
paradoksu Leontiefa,
który w rzeczywistości
paradoksem nie był.
Ohlin – widział zasoby czynników wytwórczych
wyłącznie
jako zasoby fizyczne
.
O rzeczywistej
wielkości zasobów decyduje głównie ich wydajność.
To, że USA miała mniej ludzi wcale nie oznaczało,
że są oni mniej wytwórcze, ponieważ posiada
wysoce rozwiniętą technologie – może eksportować
zarówno dobra pracochłonne jak i kapitałochłonne.
Teoria trójczynnikowa
Teoria trójczynnikowa
( autor
J. Vanek
1963)
(praca, kapitał, zasoby naturalne)
Zdaniem
J.Vanka
kraj
powinien
się
specjalizować w produkcji i eksporcie tych
wyrobów, które z uwagi na wyposażenie w czynniki
wytwórcze produkuje relatywnie taniej,
niezbędne
jest jednak dodatkowe uwzględnienie zasobów
naturalnych
jako
niezależnego
czynnik
a
wytwórczego.
J.Vanek
zwrócił
uwagę
na
specyficzne
uwarunkowania produkcji i handlu artykułami
surowcowo-rolniczymi, stwierdzając,
że import
Stanów Zjednoczonych - kraju mającego zbyt małe
zasoby surowców mineralnych w stosunku do
popytu
-
jest
prawie
dwa
razy
bardziej
surowcochłonny niż eksport.
3.
TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE
stanowią teorie, które uwzględniają zmiany
spowodowane ciągłym rozwojem postępu naukowo-
technicznego.
• teoria luki technologiczne
(
Koncepcja opóźnienia naśladowczego),
• teoria cyklu życia produktu
,
• teoria korzyści skali
.
• Luki technologicznej
kładzie nacisk na możliwości
rozwoju korzystnego handlu zagranicznego, dzięki
międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy
naukowo-technicznej i w tempie postępu naukowo-
technicznego.
Wyjaśnia sprowadzanie z zagranicy przez kraj o niższym
poziomie rozwoju, wyrobów bardziej nowoczesnych oraz
zakupu licencji.
• Cyklu życia produktu
nawiązuje do stworzenia
korzystnych warunków rozwoju handlu zagranicznego,
opierając się na założeniu, że handel zagraniczny jest
pochodną przechodzenia danego produktu innowacji
przez kilka faz: fazę innowacyjną, fazę dojrzewania oraz
fazę standaryzacji.
• Korzyści skali produkcji
jest uzupełnieniem teorii luki
technologicznej oraz teorii cyklu życia.
Opiera się na przekonaniu, że korzyści skali produkcji i
zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu
rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.
Koncepcja opóźnienia naśladowczego
Koncepcja opóźnienia naśladowczego
(imitation lag)
Sformułowana w 1961r. przez M. Posnera.
Przyczyna istnienia handlu międzynarodowego może być
w odstępie czasowym miedzy rozpoczęciem produkcji
określonego dobra w dwóch krajach.
M. Posner wprowadził dwa dodatkowe pojęcia:
opóźnienie popytu
- odstęp czasu między
pojawieniem się danego dobra w kraju, który go pierwszy
wytworzył, a powstaniem popytu na niego w drugim
kraju);
opóźnienie reakcji
- (odstęp czasu między
powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego
kraju a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych
producentów). „
Kraj-innowator
” będzie eksportował
dany produkt do innego kraju w okresie równym różnicy
między opóźnieniem popytu i opóźnieniem reakcji.
Teoria
Teoria
cyklu życia produktu
cyklu życia produktu
R. Vernona (1966r.)
Opiera się na tym, że towar przechodzi pewne fazy życia na
rynku:
I Faza
- wprowadzenie towaru na rynek, w tej fazie
decydujące znaczenie ma innowator, znajduje się on w
wyjątkowo korzystnej sytuacji rynkowej (podwójny monopol –
jest to monopol technologiczny i monopol produkcji i dostaw
towaru na rynek).
II Faza
- wzrostu (ekspansji rynkowej towaru), innowator stara
się zrealizować w pełni swoją przewagę technologiczna,
rozwija produkcję na wielką skalę, udoskonala technologię,
zaczyna zbierać dodatkowe dochody; zaczyna eksport.
III Faza
- stabilizacji rynkowej produktu – obserwujemy już
nasycenie rynku tym produktem, zaczyna się walka
konkurencyjna – pojawiają się naśladowcy, którzy produkują
ten sam produkt, złamanie monopolu technologicznego
produkcji.
IV Faza
- schyłkowa – produkt zaczyna być eliminowany przez
zastępcę.
Handel międzynarodowy a cykl życia
produktu
Stany Zjednoczone;
Pozostałe kraje rozwinięte;
Reszta świata.
T
1
, — początek handlu (eksport Stanów Zjednoczonych, import
innych krajów rozwiniętych);
T
2
— początek importu reszty świata;
T
3
— początek eksportu innych krajów rozwiniętych;
T
4
— koniec eksportu Stanów Zjednoczonych;
T
5
— początek eksportu reszty świata;
T
6
— koniec eksportu innych krajów rozwiniętych.
Skala produkcji
Związek między korzyściami skali produkcji a handlem międzynarodowym w
postacie modelowej przedstawił po raz pierwszy
M. Kemp
.
Korzyści skali mogą być motywem handlu międzynarodowego
w odniesieniu do wielu dóbr przemysłowych.
Wyróżnia
się
trzy
rodzaje
korzyści
skali:
wewnętrzne, zewnętrzne i dynamiczne.
Wewnętrzne korzyści skali
pojawiają się wówczas, gdy wzrost
wielkości produkcji wewnątrz przedsiębiorstwa pozwala na obniżenie
przeciętnych kosztów.
Zewnętrzne korzyści
Zewnętrzne korzyści
powstają jako rezultat obniżenia przeciętnych
kosztów produkcji w danej branży. Warunkiem uzyskania korzyści ze
skali produkcji jest dostatecznie duży rynek zbytu.
Dynamiczne korzyści skali
Dynamiczne korzyści skali
- są to korzyści polegające na obniżeniu
średnich kosztów produkcji danego dobra w wyniku ich długoletniego
wytwarzania.
Korzyści skali produkcji jako podstawa handlu
Korzyści skali produkcji jako podstawa handlu
międzynarodowego
międzynarodowego
Statki
Helikoptery
C
D
120
120
60
40
60
40
1
2
Handel wewnątrzgałęziowy
ma miejsce, gdy dany kraj jednocześnie eksportuje i
importuje podobne typy wyrobów.
Indeks handlu wewnątrzgałęziowego (
Grubela-
Lloyda
)
z 1975r
pokazuje
udział
handlu
wewnątrzgałęziowego
w
całkowitym handlu gałęzi i
gdzie:
EX
i-
eksport gałęzi i,
EM
i-
import gałęzi i.
Wielkość indeksu zmienia się w granicach od 0
do1.
Wielkość maksymalną - 1 wyraża
największe zaangażowanie
danej gałęzi w handel wewnątrzgałęziowy. Wartość 1 osiągnie
wówczas, gdy eksport i import danej gałęzi (branży) będą
sobie równe .
eksport
i
-
import
i
Indeks Balassy
=
eksport
i
+import
i
Indeks Balassy
jest odwrotnością miary
Grubela-Lloyda
, a więc przy jego wartości
zmierzającej do zera, można mówić o
wysokim
udziale
handlu
wewnątrzgałęziowego
w
całkowitym
handlu, natomiast przy wartości bliskiej 1 –
o małym udziale.
Hipoteza Staffana Burenstamma Lindera
(koncepcja nakładającego się popytu -1961)
Hipoteza ta jest swoistym wzmocnieniem od strony
popytu, koncepcji handlu wewnątrzgałęziowego
,
pomija
całkowicie stronę podaży, a koncentruje się na popycie
(odnosi się tylko do wyrobów gotowych).
Punktem wyjścia są dwa założenia:
1.Kraj eksportuje te towary, które znajdują zbyt na
rynku krajowym.
2.Struktura popytu krajowego zależy od wielkości
PKB na 1 mieszkańca.
Wniosek:
eksport ma miejsce wtedy, jeżeli popyt w
dwóch krajach się pokrywa. W krajach wysoko
rozwiniętych dochodzi do upodabniania się struktur
konsumpcji, co powiększa potencjał wzajemnego
handlu
.
Handel międzynarodowy według koncepcji nakładającego
się popytu
o
n
m
ł
l
k
k
i
j
h
g
f
D
k
j
i
h
g
f
C
A
B
f
e
d
c
b
a
Model Krugmana
Model Krugmana
Próba określenia zależności występujących
między eksportem i importem a konkurencją
monopolistyczną.
Pozwala na wyeksponowanie dwóch korzyści z
handlu międzynarodowego, każda z których może stawić
dostateczny powód do otwierania gospodarki.
Pierwsza - jest możliwość zwiększenia zbytu, a
przez to wielkości produkcji.
Druga - pozwala na pojawienia się w danej gałęzi
nowych producentów. Dzięki temu konsumenci uzyskują
możliwość dostępu do większej ilości podobnych, ale
zróżnicowanych towarów powstających w danej gałęzi.
Wzrost gospodarczy a handel
międzynarodowy
Wzrost gospodarczy zrównoważony
oraz wzrost
nie zrównoważony z nachyleniem w kierunku
produkcji dobra, w którego wytwarzaniu dany
kraj posiada przewagę, prowadzi do wzrostu
obrotów handlowych.
Natomiast
wzrost nie zrównoważony
z
nachyleniem w kierunku zwiększenia
produkcji dobra przez dany kraj
importowanego nie sprzyja wzrostowi wymiany.
Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)
Ostateczny wpływ wzrostu gospodarczego na dobrobyt
danego kraju będzie zależał w tej sytuacji od stosunku
korzyści osiągniętych w wyniku wzrostu gospodarczego i
strat poniesionych w wyniku pogorszenia relacji
cenowych w wymianie międzynarodowej. Jeżeli straty
przewyższają korzyści ze wzrostu gospodarczego, to
mówimy, że występuje
wzrost zubażający.
W późniejszych latach koncepcja ta stała się
jedną z podstaw teorii wyjaśniających
zacofanie
gospodarcze krajów Trzeciego Świata.
Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)
Wzrost zubażający (J. Bhagwatiego)
Dobra przemysłowe
Surowiec
0 20 35 70 100
65
60
40
30
Reakcja
wymienna1/4
Kraj rozwijający się
Reakcja wymienna1/1
B1
B
A
A1
Przyjmujemy że popyt na surowiec eksportowany
przez dany kraj wykazuje
niewielką elastyczność cenową
:
w okresie spadku cen popyt nie rośnie odpowiednio
szybko, a w okresie wzrostu cen nie obniża się
drastycznie.
Produkcja danego kraju przesuwa się w wyniku wzrostu
gospodarczego z punktu
A
do
A1
.
W warunkach cen
stałych
, a więc przy
zachowaniu relacji wymiennej 1:1, dobrobyt kraju
rozwijającego się uległby zwiększeniu, mając bowiem do
dyspozycji wyraźnie więcej dobra, w którego produkcji się
wyspecjalizował, mógłby także zwiększyć swą
konsumpcję.
Jednak wydatne zwiększenie przez dany kraj
eksportu staje się czynnikiem który, przy istnieniu
założonego dużego udziału tego kraju w całości
podaży i niewielkiej cenowej elastyczności popytu,
zmienia na niekorzyść tego kraju relację wymienną
(z 1:1 do 1:4). W tej sytuacji kraj ten, mimo
zwiększenia wielkości produkcji, jest zmuszony
przesunąć swą konsumpcję z punktu B do B1,
leżącego na społecznej krzywej obojętności
położonej bliżej początku układu, a więc
zapewniającej gorsze zaspokojenie potrzeb
.
Jednak wydatne zwiększenie przez dany kraj
eksportu staje się czynnikiem który, przy istnieniu
założonego dużego udziału tego kraju w całości
podaży i niewielkiej cenowej elastyczności popytu,
zmienia na niekorzyść tego kraju relację wymienną
(z 1:1 do 1:4). W tej sytuacji kraj ten, mimo
zwiększenia wielkości produkcji, jest zmuszony
przesunąć swą konsumpcję z punktu B do B1,
leżącego na społecznej krzywej obojętności
położonej bliżej początku układu, a więc
zapewniającej gorsze zaspokojenie potrzeb
.
Twierdzenie Rybczyńskiego
(
polski ekonomista mieszkającego na stałe w Wielkiej Brytanii )
W
małym kraju
,
w warunkach nie zmienionych relacji
cen
na rynku światowym, wzrost zasobów wyłącznie jednego
czynnika produkcji, przy nie zmienionym poziomie drugiego,
prowadzi do wzrostu produkcji dobra zużywającego przede
wszystkim czynnik, którego zasoby powiększają się, oraz do
zmniejszenia produkcji dobra, w wytwarzaniu którego
potrzebny jest przede wszystkim czynnik produkcji, którego
zasoby nie ulegają zmianie.
Do zwiększenia produkcji odzieży potrzebne jest jednak
nie tylko zwiększenie zużycia pracy, ale także kapitału.
Zasoby tego ostatniego, w odróżnieniu od zasobów pracy, nie
zwiększają się
. Dlatego też jedynym sposobem ich zdobycia
jest odciągnięcie części z nich od produkcji dobra
kapitałochłonnego - samochodów. W konsekwencji wzrost
gospodarczy prowadzi nie tylko do zwiększenia produkcji
odzieży, ale również do zmniejszenia produkcji samochodów.
Twierdzenie Rybczyńskiego
Relacja wymienna
1/1
0 50
105
A
A1
Samochody
Odzież
30
20
Twierdzenie Rybczyńskiego
Dany kraj, korzystając z możliwości, jakie daje mu
szansa relatywnie tańszej niż w punkcie wyjścia
produkcji odzieży, jest zainteresowany tym, aby
wyprodukować: sprzedać jej jak najwięcej. Dodatkowo
przemawia za tym fakt, iż
relacje cen na rynku
światowym nie ulegają zmianie.
W związku z tym jest
on zainteresowany przesunięciem produkcji z punktu
A
do położonego na „nowej” krzywej punktu
A1
.
Twierdzenie Rybczyńskiego
Mówiąc bardziej obrazowo, skokowy wzrost zasobów
jednego z czynników produkcji (np. węgla, gazu, ropy),
przy niezmienionych lub wolno rosnących zasobach
pozostałych (np. kapitału, pracy), sprawia, że szybko
rozwijające się górnictwo „wysysa” kapitał i pracę z
innych zastosowań, bowiem tylko w ten sposób może
uzyskać do nich dostęp. Nadmierny rozwój jednej
dziedziny gospodarki skutkuje regresem pozostałych
dziedzin.
Deindustrializacja lub „choroba
holenderska”
Regres niektórych działów gospodarki w
wyniku pojawienia się możliwości zwiększenia
produkcji na eksport, mającej swe źródło w
zwiększeniu podaży niektórych czynników
produkcji przede wszystkim zasobów czynników
naturalnych.
Pojęcie wprowadził w 1977 r. tygodnik „The
Economist” opisując gospodarcze konsekwencje odkrycia
w latach 60. dużych złóż gazu ziemnego w Holandii.
Rozwój
gospodarczy
Polski
w
okresie
gospodarki centralnie planowanej nosił pewne
znamiona
deindustrializacji.
Posiadanie
przez
Polskę dużych zasobów węgla oraz odkrycie dużych
zasobów siarki i miedzi powodowały, zwłaszcza w
latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX w.,
kierowanie olbrzymich środków inwestycyjnych na
budowę i rozbudowę kopalń tych surowców.
Dokonywano także poważnych wysiłków mających
zapewnić dostatecznie dużą podaż pracy dla tych
inwestycji, m.in. rozbudowywano wiele miast (np.
Jastrzębie Zdrój, Lubin) oraz organizowano dowóz
pracowników z odległych miejscowości. Wszystko to
umożliwiało ekspansję produkcji i eksportu tych
surowców.
Takie gospodarowanie kapitałem i pracą było w
gruncie
rzeczy
polską
odmianą
„choroby
holenderskiej”.
Zdobywanie „cennych dewiz” przez
wzrastający eksport węgla i innych surowców nie
stwarzało
bowiem
bodźców
do
zwiększania
konkurencyjności
międzynarodowej
przez
producentów innych towarów. Cierpiały na tym
zarówno pozostałe gałęzie przemysłu, jak i
rolnictwo,
które
odczuwały
deficyt
kapitału
(rzadziej
pracy)
spowodowany
m.in.
absorbowaniem tych czynników produkcji przez
górnictwo.
Wskaźniki oceny wpływu eksportu i
Wskaźniki oceny wpływu eksportu i
importu na dochód narodowy:
importu na dochód narodowy:
•
stopa importu,
stopa importu,
•
krańcowa stopa eksportu,
krańcowa stopa eksportu,
•
stopa eksportu,
stopa eksportu,
•
krańcowa stopa importu,
krańcowa stopa importu,
•
elastyczność dochodowa eksportu,
elastyczność dochodowa eksportu,
•
elastyczność cenowa importu itp.
elastyczność cenowa importu itp.
Stopa eksportu przedstawia procentowy udział eksportu
w dochodzie narodowym (udział eksportu w tworzeniu
dochodu narodowego), w danym przedziale czasu, co
można zapisać:
gdzie:
s
e = stopa eksportu,
E
x
i - globalna wartość eksportu kraju „i",
D i = przyrost dochodu narodowego kraju „i".
Stopa importu określa procentowy udział importu w
Stopa importu określa procentowy udział importu w
dochodzie narodowym (udział importu w podziale dochodu
dochodzie narodowym (udział importu w podziale dochodu
narodowego):
narodowego):
S im = stopa importu
Imi- globalna wartość importu kraju „i",
Di = przyrost dochodu narodowego kraju „i".
Wielkość przeciętnych stóp importu i
Wielkość przeciętnych stóp importu i
eksportu zależy od:
eksportu zależy od:
1)
1)
wielkości kraju,
wielkości kraju,
2)
2)
poziomu rozwoju gospodarczego,
poziomu rozwoju gospodarczego,
3)
3)
zasobów surowcowych,
zasobów surowcowych,
4)
4)
kosztów wydobycia surowców,
kosztów wydobycia surowców,
5)
5)
struktury tworzenia i podziału dochodu
struktury tworzenia i podziału dochodu
narodowego.
narodowego.
Krańcowa stopa eksportu
określa przyrost eksportu przy wzroście dochodu narodowego
o jednostkę
Krańcowa stopa importu
jest to wskaźnik określający zmianę importu danego kraju,
jeżeli dochód narodowy wzrasta o jednostkę, co można
zapisać:
Dochodowa elastyczność eksportu
jest to wskaźnik informujący o relatywnych zmianach
eksportu w stosunku do relatywnych zmian dochodu
narodowego.
Dochodowa elastyczność importu
wskazuje relatywne zmiany importu w stosunku do
relatywnych zmian dochodu narodowego w danym kraju
W gospodarce otwartej,
eksport
eksport poprzez efekt
mnożnikowi może przyczynić się do wywołania
dodatkowych korzystnych impulsów.
Z drugiej jednak strony, na skutek
importu
importu mogą
wystąpić
negatywne
skutki,
pogłębione
dodatkowo
ujemnym
kształtowaniem
się
mnożnika.
Kryzys gospodarczy
Kryzys gospodarczy
w jednym z krajów powoduje
spadek popytu w tym kraju, także popytu na towary
pochodzące z importu. Spadek popytu na import wywoła
spadek eksportu w krajach wytwarzających na potrzeby
importowe kraju przeżywającego kryzys. W rezultacie
kraje eksportujące zmuszone będą ograniczyć eksport,
zmniejszyć produkcjê, a tym samym poprzez efekt
mnożnikowi
nastąpi
spadek
zatrudnienia,
spadek
wykorzystania majątku produkcyjnego, spadek dochodów
i spadek konsumpcji.
Terms of trade
Terms of trade
Relacji cen ma miejsce w handlu międzynarodowym.
Narzędzia umożliwiające tę procedurę zwane są zarówno w
terms of trade
.
Istnieje kilka rodzajów terms of trade. Najczęściej używane
są:
1.
Towarowe terms of trade
(
commodity lub barter terms of
trade).
Towarowe terms of trade to relacja zmian (indeksu) cen w
eksporcie do zmian (indeksu) cen w imporcie danego kraju.
Tot
t
=[(P
eks
1
:P
eks
2
) : (P
imp
1
:P
imp
2
)] x100
Zwykle
wzrost tego wskaźnika traktowany jest jako zjawisko
pozytywne, a spadek jako negatywne
.
Taka interpretacja jest jednak uzasadniona przede wszystkim
wówczas, gdy dany kraj jest stosunkowo mały i w związku z tym nie
ma wpływu na ceny towarów na rynku światowym.
Poprawa towarowych terms of trade oznacza wówczas, że
zmiany cen na rynku światowym są dla danego kraju
korzystne.
Dochodowe terms of trade
(income terms of trade).
Jest to wskaźnik zmian cen w obrotach handlowych
danego kraju otrzymany w wyniku pomnożenia
wskaźnika towarowych terms of trade przez indeks
wolumenu eksportu.
Totd=[(P
eks
1:P
eks
2) : (P
imp
1:P
imp
2)] x Q eks
Q eks
— indeks eksportu w cenach stałych.
Dochodowe terms of trade dają odpowiedź na pytanie,
czy w porównaniu z okresem wyjściowym dany kraj
może sprowadzić z zagranicy więcej czy mniej
dóbr.
Analizując formułę tego wskaźnika, można
zauważyć, że może on być większy od 100, a więc
wskazywać na zwiększone możliwości importu także
w sytuacji, gdy cenowe terms of trade spadają
(pod
warunkiem że spadek ten będzie rekompensowany
odpowiednio szybkim wzrostem eksportu).
Możliwa jest także sytuacja, gdy niekorzystne
zmiany wolumenu eksportu będą rekompensowane
poprawą towarowych terms of trade.
Dochodowe terms of trade
są bardzo przydatne
zwłaszcza do analizy sytuacji gospodarczej krajów
rozwijających się. W wielu tych krajach odczuwana jest
ogromna presja na import, którego wielkość jest
ograniczona wpływami z eksportu.
Kształtowanie się dochodowych
terms of trade
terms of trade jest w
tych krajach informacją o warunkach rozwoju całej
gospodarki.
Bardzo użytecznymi wskaźnikami zmian cen w handlu
międzynarodowym są
czynnikowe terms of trade.
Ich cechą
charakterystyczną jest to, że starają się odnosić wahania cen w
eksporcie i imporcie do zmian w kształtowaniu się niektórych
tendencji wewnątrz gospodarki danego kraju.Najprostszym z tych
wskaźników jest:
3.Jednoczynnikowy terms of trade
(single factoral
terms of trade).
Jest to wskaźnik, w którym towarowe
terms of trade są ważone indeksem wydajności w
przemyśle produkującym na eksport.
Totc’=[(Peks1:Peks2) : (Pimp1:Pimp2)] x W eks
W eks -
indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym.
Wzrost tego wskaźnika oznacza, że za jednostkę pracy
zastosowaną w sektorze produkującym na eksport można kupić
więcej dóbr importowanych. Wzrost tego wskaźnika, na przykład w
krajach rozwijających się może być interpretowany jako sygnał o
wychodzeniu tych krajów z zacofania gospodarczego.
Drugim wskaźnikiem z grupy wskaźników
czynnikowych, są:
Dwuczynnikowe
Dwuczynnikowe
terms of trade
terms of trade
. W tych indeksach
towarowe
terms of trade
ważone nie tylko indeksem
wydajności sektora eksportowego danego kraju, ale
również indeksem wydajności sektora produkującego na
potrzeby importowe danego kraju w kraju partnerskim
(czyli w sektorze eksportowym kraju partnerskiego).
T otc’’=[(Peks1:Peks2) : (Pimp1:Pimp2)] x (W eks :W
imp)
W eks -
indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym danego
kraju,
W imp -
indeks wydajności pracy w sektorze eksportowym kraju
partnera (lub indeks wydajności w imporcie danego kraju).
Wzrost wskaźnika dwuczynnikowego
terms of trade oznacza, że wymiana
czynników produkcji zaangażowanych w
wytwarzanie dóbr produkowanych na
eksport
na
czynniki
produkcji
zaangażowane
w
wytwarzanie
dóbr
sprowadzanych przez dany kraj odbywa się
obecnie z większą korzyścią dla kraju
eksportera niż w okresie wyjściowym.
Wzrost wskaźnika dwuczynnikowego
terms of trade
oznacza, że wymiana
czynników produkcji zaangażowanych w
wytwarzanie dóbr produkowanych na
eksport
na
czynniki
produkcji
zaangażowane
w
wytwarzanie
dóbr
sprowadzanych przez dany kraj odbywa się
obecnie z większą korzyścią dla kraju
eksportera niż w okresie wyjściowym.