Sylwia Matusiak
Studia magisterskie – pedagogika
Nr albumu: 51630
Temat 26: Edukacja ekologiczna w wojsku.
Elementem polityki ekologicznej realizowanej przez Siły Zbrojne RP jest edukacja ekologiczna. Obejmuje ona dwa poziomy:
Szkolenie żołnierzy zasadniczej służby wojskowej.
W zakresie kształcenie obywatelskiego żołnierzy zasadniczej służby wojskowej Departament Społeczno Wychowawczy Ministerstwa Obrony Narodowej opracował “Propozycje tematyczne do kształcenia obywatelskiego żołnierzy zasadniczej służby wojskowej w Siłach Zbrojnych RP”. Znajduje się w nich kilka ogólnych tematów dotyczących ochrony środowiska. Opracowanie to stanowi podstawę do formułowania tematów jednak ostateczny system kształcenia w jednostce zależy od dowódcy jednostki (szefa).
Ministerstwo Obrony Narodowej podjęło również inne działania mające na celu podniesienie świadomości ekologicznej wśród tej grupy żołnierzy . Zostały wydane kasety video, plakaty, broszury o tematyce ekologicznej. Organizowane są konkursy plastyczne, fotograficzne
i czytelnicze dotyczące ochrony środowiska.
Ponadto MON wydało obszerne i atrakcyjne w formie “Materiały pomocnicze do prowadzenia zajęć z żołnierzami zasadniczej służby wojskowej”. Zostały one opracowane na bazie materiałów do szkolenia ekologicznego dla Bundeswehry.
Studia dyplomowe i podyplomowe na Akademiach Wojskowych, studia inżynierskie w Wyższych Szkołach Oficerskich oraz kursy doskonalące w Wyższych Szkołach Oficerskich i ośrodkach szkoleniach.
W Polsce istnieją trzy Akademie Wojskowe kształcące wyższą kadrę dowódczą i cztery Wyższe Szkoły Oficerskie (WSO) kształcące kandydatów na żołnierzy zawodowych.
Na potrzeby niniejszego studium zwrócono się do wyżej wymienionych instytucji z prośbą o przesłanie informacji o zakresie edukacji ekologicznej prowadzonej na uczelniach. Poniższe informacje są jedynie przedstawieniem stanu edukacji ekologicznej i nie mogą pełnić roli badań czy być wykładnią stanu świadomości ekologicznej.
Wojskowa Akademia Techniczna (WAT)
W ramach wszystkich form kształcenia uwzględniane są problemy związane z ochroną środowiska. Zakres i treść przekazywanej wiedzy uzależniona jest od kierunków i specjalności studiów.
Akademia prowadzi studia stacjonarne oraz niestacjonarne, na których wszyscy studenci zapoznawani są z przepisami prawnymi w tym z przepisami z zakresu ochrony środowiska. Ponadto prowadzony jest oddzielny przedmiot ochrona środowiska,. Na kierunku chemia, na specjalnościach : Obrona przeciwchemiczna oraz Materiały wybuchowe i paliwa rakietowe prowadzone są przedmioty takie jak:
-zagrożenia ekologiczne i bezpieczeństwo pracy,
- przechowywanie i transport materiałów niebezpiecznych,
- toksykologia środowiskowa,
-ochrona przed skażeniami,
-urządzenia do likwidacji skażeń,
- monitoring i instrumentalna analiza skażeń,
oraz inne przedmioty związane ze specjalnością.
Akademia prowadzi również magisterskie studia uzupełniające, na których zagadnienia dotyczące ochrony środowiska są realizowane podobnie jak na studiach stacjonarnych. Poza tym na kierunku Chemia -prowadzone są studia o specjalności ekologia i monitoring środowiska.
WAT jest również organizatorem studiów podyplomowych w zakresie inżynierii środowiska w budownictwie oraz inżynierii środowiska w eksploatacji kompleksów wojskowych. Program tych studiów obejmuje między innymi następujące przedmioty:
-prawne i ekonomiczne aspekty ochrony środowiska,
-oczyszczalnie ścieków,
-gospodarka odpadami,
- problemy ekologiczne w eksploatacji kotłowni,
-ochrona gleby, zieleni i krajobrazu,
-zagadnienia z ochrony przed uciążliwościami techniki cywilizacyjnej.
Oprócz wymienionych przedmiotów dotyczących ściśle ochrony środowiska, istnieją takie, na których część ogólnej liczby godzin poświęcona jest temu zagadnieniu. Przykładowo: obrona przeciwchemiczna, podstawy eksploatacji pojazdów mechanicznych, materiały budowlane, technologia wody i ścieków, materiałoznawstwo chemiczne i korozja, radiochemia i dezaktywacja i wiele innych.
Akademia Obrony Narodowej(AON)
Treści dotyczące ochrony środowiska są mocno akcentowane na wszystkich kierunkach studiów.
W celu realizacji zadań dydaktycznych, jak i prac naukowo-badawczych, funkcjonuje w uczelni Zakład Ekologii. Problematyka ochrony środowiska nie stanowi na uczelni oddzielnego przedmiotu. Kwestie te są włączone w szereg przedmiotów, głównie jednak w Obronę Przeciwchemiczną, co - przy pewnym uogólnieniu - stanowi około połowy godzin przeznaczonych na ten przedmiot. Zagadnienia ochrony środowiska są mocno akcentowane w trakcie zajęć z przedmiotu Metodyka szkolenia operacyjno-taktycznego oraz podczas akademickich ćwiczeń dowódczo-sztabowych. To także dość często podnoszone tematy podczas kształcenia uzupełniającego, prowadzonego na poszczególnych wydziałach AON.
Akademia Obrony Narodowej prowadzi również roczne zaoczne Podyplomowe Studium Bezpieczeństwa Ekologicznego.
Problematyka ekologiczna była elementem projektu badawczego poświęconego kompleksowym analizom systemu bezpieczeństwa narodowego, realizowanego na Wydziale Strategiczno-Obronnym a także przedmiotem szkolenia doskonalącego kadry. Katedra Geografii Wojskowej wspominanego wydziału prowadzi prace studyjne i doktoraty z zakresu ochrony środowiska użytkowanego militarnie. Powstały zasady i metodyka opracowania planu ochrony środowiska i użytkowania poligonu w Świętoszowie, wykorzystywane również do szkoleń. Problematyka ta znajduje ponadto odbicie w wykładach monograficznych poświęconych problemom globalizacji oraz analizie ryzyka w analizie systemowej sytuacji kryzysowych. Problematyka ta występuje także w programie Podyplomowego Studium Bezpieczeństwa Narodowego oraz Wyższych Kursów Obronnych, organizowanych m. in. dla pracowników administracji państwowej.
Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych w Dęblinie
Problematyka jest ujęta w programach nauczania w przedmiocie Ekologia, w wymiarze 32 godzin rocznie, na specjalnościach Nawigator Naprowadzania i Kontroler Ruchu Lotniczego oraz Pilot Samolotu i Śmigłowca oraz w Szkole Chorążych Lotnictwa.
Podsumowanie
Z przedstawionego powyżej stanu edukacji ekologicznej na uczelniach wojskowych wynika, że Siły Zbrojne RP aktywnie włączyły się w ogólnokrajowy program zawarty w polityce ekologicznej państwa.
Nasuwa się jednak pytanie czy proces edukacji ekologicznej przynosi efekty zgodne z oczekiwaniami. Z analizy programów szkolenia wynika, że nie stanowią one spójnego systemu edukacji ekologicznej. Przedmiot Ekologia lub Ochrona środowiska znalazł się w różnych działach - logistycznym, ogólnym, kierunkowym, zawodowym, mających różną rangę w procesie szkolenia. Niewłaściwym wydaje się też cel szkolenia, którym z zasady jest zapoznanie żołnierzy tylko z ogólną problematyką ochrony środowiska . W większości przypadków problematyka nie uwzględnia specyfiki szkolenia wojskowego na poszczególnych szczeblach dowodzenia. Ochrona środowiska ze względu na swoja interdyscyplinarność i konieczność jej uwzględnienia praktycznie w każdej działalności, powinna być wprowadzona na wszystkich kierunkach, w zakresie dostosowanym do ich specyfiki. Mimo powyższych uwag należy zauważyć, że w szkolnictwie wojskowym coraz bardziej zwraca się uwagę na zagrożenia wynikające z nieprzemyślanej działalności człowieka. W tej chwili nie ma już uczelni na której problematyka ta była by w ogóle podejmowana. Prawie wszystkie wymienione uczelnie oprócz tradycyjnych form edukacji biorą udział lub organizują inne przedsięwzięcia.
W bieżącym roku odbędzie się czwarta edycja konkursu “Wojsko chroni środowisko naturalne” organizowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej i Ministerstwo Środowiska. Na konkurs przekazywane są opracowania teoretyczne oraz wdrożeniowe rozwiązania wynalazcze związane z ograniczeniem negatywnego oddziaływania techniki i infrastruktury wojskowej na środowisko naturalne. Przysyłane są także najlepsze prace dyplomowe, magisterskie i doktorskie ze szkół i akademii wojskowych. Wysoki poziom prac i duże zainteresowanie konkursem jest dowodem na to, że wojsko jest świadome potencjalnych zagrożeń jakie stwarza podczas ćwiczeń, jak również chce minimalizować ten wpływ i chronić środowisko.