Wykład VI
Ekonomika
19.11.08r.

Podstawą działalności każdego przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej oraz wyborów dotyczących struktury produkcji jest zysk.
Zysk ten związany jest bezpośrednio z działalnością przedsiębiorstwa:
- wpływa na możliwości inwestycji firmy,
- wielkość i podział zysku określają możliwości finansowania przedsięwzięć,
- rozwój firmy,
- zysk wywiera wpływ na wielkość zatrudnienia,
- rola motywacyjna.

KONKURENCJA

Przestrzeń od rynku konkurencyjnego do monopolistycznego

Równowaga rynkowa – jest to ukształtowanie takiego poziomu ceny, przy której nabywcy są skłonni kupić dany towar, a sprzedawcy zaoferować go do sprzedaży.

Mechanizm rynkowy – wyraża zależności przyczynowo-skutkowo, jakie między podażą, popytem i ceną zarówno w krótkim jak i odległym czasie. Każdy element rynku ulegając zmianom wywiera wpływ na pozostałe elementy. Składa się z charakterystycznie powtarzających się zależności o charakterze dynamicznym. Np. zmiana ceny powoduje zmianę popytu i podaży itp.

Funkcje rynku:
- dokonuje wyceny różnych dóbr,
- jest podstawowym źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych,
- jest niezbędnym warunkiem racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych zarówno produktów jak i czynników produkcji,
- umożliwia ustalanie się stanów równowagi w gospodarce,
- jest weryfikatorem społecznej przydatności produkcji i zarazem mechanizmem dostosowywania produkcji do potrzeb.
CENA
POPYT PODAŻ

CENA obok popytu i podaży jest podstawowym elementem rynku, bo od poziomu cen i relacji między cenami różnych towarów zależy wszystko co się dzieje na rynku.
FUNKCJE CENY:
AGREGACYJNA – ponieważ ceny umożliwiają mierzenie zarówno nakładów jak i efektów co tworzy warunki do prowadzenia rachunku ekonomicznego.
INFORMACYJNA – ceny stają się parametrem, w oparciu o który podejmuje swoje decyzje zarówno konsument, jak i producent.
REDYSTRYBUCYJNA – poprzez zmiany poziomu cen i relacji pomiędzy nimi można powodować przesunięcia dochodów przedsiębiorstwa i gospodarstw domowych oraz różnych grup społecznych.

MIKTOEKONOMIA: RYNEK I KLASYFIKACJA RYNKÓW
RYNEK – to proces, przy pomocy którego kupujący i sprzedający określają co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach. Jest to więc całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunki w jakich transakcje te przebiegają.

Rynek doskonały charakteryzuje się spełnieniem następujących warunków:
1. Rozproszenie po stronie popytu i podaży (tzn. każdy z podmiotów dysponuje jednakową siłą i jest ich bardzo dużo w rezultacie żaden z tych podmiotów nie może wpływać na kształtowanie się cen).
2. Brak barier wejścia na rynek (tzn. że istnieje możliwość wejścia na rynek oraz wyjścia z niego jak również łatwość zmiany zastosowania zasobów).
3. Przejrzystość (oznacza, że sprzedający oraz kupujący dysponują pełnymi informacjami o towarach i warunkach zawierania transakcji).
4. Jednorodność dóbr i usług (dobra o tym samym przeznaczeniu mają jednakowe cechy fizyczne i są postrzegane przez nabywców jako jednakowe, niezależnie od tego jaki producent je wytworzył).

W przypadku występowania niedoboru rynkowego, czyli sytuacji, w której popyt przewyższa podaż, nabywcy są gotowi zapłacić za nie wyższą cenę.
Rosnąca cena prowadzi do:
- obniżenia popytu,
- wzrostu podaży,
następuje wtedy:
- wyrównania się tych dwóch wielkości.
- ukształtuje się stan równowagi.

KONKURENCJA
Swoboda działania przedsiębiorstw i swoboda wyboru konsumenta.
Konkurencja – to proces w którym uczestnicy rynku dążąc do osiągnięcia swoich celów przedstawiają korzystniejsze od innych warunki zawarcia transakcji kupna – sprzedaży.
Konkurencja cenowa – dokonania zakupu jest zaoferowanie towaru takiej samej jakości, jak inni sprzedawcy, ale po niższej cenie.
Konkurencja niecenowa – przejawiająca się oferowaniem towarów wyższej jakości, na dogodniejszych warunkach płatności, np. płatność rozłożona na raty.

Konkurencja doskonała
W warunkach konkurencji doskonałej działa samoczynny mechanizm likwidujący brak równowagi na rynku. W przypadku wystąpienia nadwyżki rynkowej, czyli sytuacji, w której podaż przewyższa popyt producenci są skłonni obniżać cenę. Obniżenie ceny prowadzi wzrostu popytu oraz spadku podaży. Proces ten trwający w czasie prowadzi do zrównania podaży z popytem.
Przeciwieństwem rynku doskonałego jest rynek monopolistyczny. Przy najwyższym stopniu monopolizacji oznacza, że na rynku występuje jedno przedsiębiorstwo mające wyłączność na produkcję i zbyt jakiegoś towaru.

W nowoczesnym świecie rzadka sytuacja, wytworzona najczęściej:
- barierami prawnymi,
- politykę jednej firmy (przejęcie i konsolidacja rynku),
- narzucenie rozwiązań,
- brakiem interwencji lub zgoda państwa.
Praktyki monopolistyczne są w większości państw zakazane. Są to często przedsiębiorstwa publiczne.

Czysty monopol – ma miejsce wtedy gdy działa jeden dostawca i wielu nabywców danego dobra.
nabywca
nabywca
dostawca nabywca
nabywca
nabywca

Nie ma innych dostawców i dostawców produktów substytucyjnych, brak konkurencji.

Sytuacja idealna dla dostawy i za dla odbiorcy, ponieważ:
- ustala podaż,
- ustala cenę,
- brak wpływu konkurencji na jakość produktu,
- brak kosztów marketingowych.
MONOPSON – ma miejsce wtedy gdy działa tylko jeden odbiorca danego dobra.
dostawca
dostawca
dostawca nabywca
dostawca
dostawca

Prawnie dopuszczalne. Najczęściej odbiorcą jest przedmiot publiczny, np. NFZ.

Sytuacja idealna dla odbiorcy, wymusza walkę konkurencyjną u dostawców, ponieważ nabywca:
- ustala popyt,
- ustala cenę po jakiej chce kupić,
- ustala wszystkie warunki sprzedaży,
- posiada wybór produktu.

OLIGOPOL – w danej dziedzinie gospodarczej dominuje kilka wielkich przedsiębiorstw.

nabywca
nabywca
nabywca


Występuje pozorna konkurencja:
- obecne firmy nie dopuszczają kolejnych,
- funkcjonują zmowy cenowe, alianse i inne porozumienia,
- konkurencja tylko w obrębie istniejących już firm,
- funkcjonuje na częściowych cechach monopolu.
Sytuacja prawnie dopuszczalna. Najczęstsze wykorzystywanie obowiązujących przepisów prawnych.

Oligopol oznacza rynek zdominowany przez kilka (zwykle od 3 do 5) dużych firm.
W miarę jak zmienia się struktura rynkowa gałęzi (z wielu firm sprzedających zróżnicowane produkty wyłania się kilka firm dominujących w branży), ekonomiści mówią, że zmienia się stopień koncentracji.
Stopień koncentracji określa udział największych firm w całości sprzedaży.

ANALIZA KONKURENCJI
Ważnym elementem w opracowywaniu strategii marketingowej jest ustalenie pozycji firmy w stosunku do konkurentów na danym rynku do czego najlepszą metodą jest analiza konkurencji. Jest realizowana w następujących etapach:
- określenie przedmiotu konkurencji,
- identyfikacja konkurentów,
- określenie sił i słabości konkurentów,
- tworzenie przewidywanych wzorów reakcji konkurentów.

W wyniku analizy konkurencji można wyróżnić następujące jej typy:
- konkurencja bezpośrednia, w przypadku której za konkurentów uznaje się wszystkie placówki świadczące te same usługi, na tym samym geograficznie wyodrębnionym rynku,
- konkurencja substytucyjna – do której zalicza się konkurentów świadczących inne usługi, albo zaspokajające te same potrzeby,
- konkurencja potencjalna, która jest prognozowaniem pojawienia się potencjalnych konkurentów.

Konkurentów można podzielić ze względu na wzorce reakcji:
- konkurent bierny (wstrzemięźliwy) – niektóre firmy reagują szybko lub silnie na posunięcie innych. Wierzą w lojalność swoich klienteli, eksploatują własny biznes, nie troszczą się o jego przyszłość, dostrzegają działanie innych z dużym opóźnieniem lub też brak im środków na stosowną reakcję. Jednostka powinna poznać przyczyny biernego zachowania się konkurenta.
- konkurent selektywny – taki konkurent reaguje na niektóre tylko typy ataków, na inne zaś pozostaje obojętny. Wiedza o reakcji głównego konkurenta jest pomocna przy określaniu metody najlepszego ataku.
- konkurent tygrys – taki konkurent reaguje szybko i gwałtownie na próbę ataku na jego terenie. Konkurent tygrys daje sygnały innym firmom, aby go czasem nie próbowały atakować, bo będzie się bronił do końca.
- konkurent przewidywalny – niektórzy konkurenci nie mają żadnego określonego wzorca postępowania. Mogą reagować albo pozostać biernymi przy każdej okazji, nie sposób przewidzieć ich postępowania.