Palatolalia - to zaburzenie mowy odznaczająca się charakterystycznym poszumem nosowym. Termin palatolalia stosowany jest do określenia sprzężonych zaburzeń mowy czyli dyslalii złożonej oraz rynolalii (nosowania), występującej w przypadkach rozszczepów podniebienia (łac. palatoschisis - palatum - podniebienie, schisis - rozszczep). To zaburzenie może dotyczyć nie tylko rozszczepu podniebienia, ale również wargi i wyrostka zębodołowego.
Najważniejszym objawem palatolalii jest rynolalia otwarta (nosowanie otwarte), która polega na tym, że wszystkie głoski (także ustne) są wymawiane z rezonansem nosowym.
Do najczęstszych współwystępujących wad wymowy należą: wszelkie formy sygmatyzmu, rotacyzmu, kappacyzmu, gammacyzmu, mowa bezdźwięczna, a także nieprawidłowa wymowa głosek wargowych (p-b), wargowo - zębowych (f-w), przedniojęzykowo - zębowych (t, d, l, n).
Zdarza się, że w mowie występują tylko samogłoski. Wada ta przejawia się nie tylko w problemach z porozumiewaniem się z otoczeniem (opóźnienie rozwoju mowy u dziecka wynosi ok. 6-12 miesięcy), lecz również w:
zaburzeniach mimiki twarzy
zaburzeniach ssania i połykania (na skutek połączenia jamy ustnej z nosową pokarm wydostaje się często przez nos - z tego powodu wykonuje się specjalną płytkę akrylową, która zapobiega zachłystywaniu się pokarmem i ułatwia karmienie łyżeczką)
zaburzeniach oddychania (dzieci z rozszczepem podniebienia zazwyczaj oddychają przez usta, co powoduje, że błona śluzowa łatwo wysycha i prowadzi do zmniejszonej ochrony przed infekcjami; tor oddychania jest również nieprawidłowy - co może stać się przyczyną zachłystowych zapaleń płuc oraz nieżytów oskrzeli)
zaburzeniach układu kostnego (nieprawidłowe ułożenie języka sprzyja cofaniu się i zmniejszaniu rozmiarów szczęki czyli wad zgryzu)
zaburzeniach układu mięśniowego (dysfunkcja mięśni gardła określanych jako zwierający pierścień gardłowy; w obrębie tylnej ściany gardła zanika czucie temperatury, dotyku, wrażliwości na ból i prąd elektryczny)
zaburzeniach analizatora słuchowego (stała niedoczynność trąbki słuchowej oraz częste infekcje ucha środkowego mogą być przyczyną niedosłuchu)
zaburzeniach rozwoju emocjonalnego (osoby te są często odrzucane przez innych z powodu swego wyglądu oraz niewyraźnej mowy).
Obecnie rzadko się zdarza, by rozszczep został niezauważony, choć problem z wykryciem może występować w przypadku rozszczepu podśluzówkowego, który jest niewidoczny przy bezdotykowym oglądaniu podniebienia (podniebienie zakryte jest błonką). Podśluzówkowy rozszczep podniebienia miękkiego manifestuje sięnosowaniem otwartym, natomiast w badaniu klinicznym charakteryzuje go tzw. triada w postaci rozdwojenia języczka, braku kolca nosowego tylnego w postaci wyczuwalnego palpacyjnie w linii środkowej wcięcia w podniebieniu kostnym oraz brak zespolenia mięśni podniebienia miękkiego w linii pośrodkowej, mimo że pokrywająca je błona śluzowa jest zachowana. Jego najłagodniejszą anatomicznie, ale łatwą do przeoczenia odmianą jest ukryty podśluzówkowy rozszczep podniebienia miękkiego. Może on mieć formę jedynie hipoplazji mięśnia języczka, bądź może też występować pewnego stopnia rozłączenie pozostałej mięśniówki podniebienia miękkiego.
Rynolalia (nosowanie) jest objawem zaburzonej wymowy charakteryzującym się dość szczególnym zabarwieniem głosu (zaburzenie rezonansu w mowie). Jest łatwo rozpoznawalna nawet przez niewprawnego słuchacza. Fizycznie stanowi pewną zmianę w budowie akustycznej dźwięku, która ma swe źródło w dołączeniu jamy nosa do przestrzeni rezonacyjnych. Nosowanie polega więc na mówieniu z nieprawidłowym rezonansem nosowym. Mowa może być w różnym stopniu zniekształcona - od lekkiego nosowania do wymowy niewyraźnej, zakłóconej szmerami.
Nosowanie jest zaburzeniem mowy powodującym jej nieprzyjemne w odbiorze brzmienie. Niewielki stopień zaburzenia powoduje nieznaczne wady artykulacji, natomiast w cięższych stanach można spotkać się z wymawianiem tylko samogłosek z silną rezonacją nosową. Reszta głosek mowy będzie raczej omijana. Tego rodzaju mowa jest mało zrozumiała i dość nieprzyjemna brzmieniowo, niekiedy towarzyszą temu grymasy twarzy, którymi pacjenci starają się zmniejszyć przepływ powietrza przez nos.
Nosowe zabarwienie głosu, czyli tak zwaną rynofonię, należy odróżnić od nosowego zniekształcenia wymowy poszczególnych głosek, czyli tzw. rynolalię, cechującą się opuszczaniem pewnych głosek mowy, które z powodu „ucieczki” powietrza przez nos nie są możliwe do wypowiedzenia - są to przede wszystkim głoski wybuchowe. Inne głoski - jak na przykład głoski szczelinowe - są zniekształcane szumem, który powstaje przez przepływ powietrza przez nos. Inne zaburzenie to podstawianie głosek możliwych do wypowiedzenia zamiast tych, które sprawiają duże trudności. Cechą charakterystyczną jest przesunięcie miejsc artykulacyjnych ku tyłowi. Na przykład głoska „s” zamiast tworzyć się pomiędzy koniuszkiem języka a dziąsłami, tworzy się przy dużym nosowaniu pomiędzy korzeniem języka a tylną ścianą gardła.