2POTRZEBY BIOPSYCHOSPOŁECZNE CZŁOWIEKA
1.Potrzeby biologiczne:
a) Potrzeba stałej wymiany gazowej – oddychanie dzielimy na zewnętrzne, czyli płucne, przenoszenie gazów przez krew, i oddychanie wewnętrzne czyli tkankowe.
b) Potrzeba odżywiania i utrzymania stałego poziomu płynów
Podstawowe produkty odżywcze do budowy tkanek i wytwarzania energii to: białko – 15%, węglowodory – 65 % tłuszcze - 20 % oraz: witaminy, woda, sole mineralne.
c) Potrzeba wydalania
Wydalanie to naturalny proces usuwania z organizmu zbędnych produktów przemiany materii
(wydalanie przez nerki i przez układ pokarmowy).
d) Potrzeba ruchu
Ruch zależny jest od trzech układów: nerwowego, mięśniowego, kostnego. Zależna jest od wieku i rodzaju wykonywanej pracy. Ruch jest najskuteczniejszym środkiem opóźniającym procesy starzenia się organizmu.
e) Potrzeba wypoczynku
Naturalnym skutkiem wszelkiej pracy jest zmęczenie. Zmęczenie objawia się: zmniejszeniem szybkości i możliwości reagowania na bodźce zewnętrzne, zmniejszeniem koncentracji uwagi, uczuciem znużenia i sennością, obniżeniem zdolności do pracy.
Warunkiem utrzymania pełnej sprawności psychofizycznej jest wypoczynek bierny i czynny.
f) Potrzeba utrzymania stałej temperatury ciała
Człowiek należy do organizmów stałocieplnych. Ciepło powstaje w wyniku spalania produktów odżywczych. Utrzymywanie równowagi cieplnej organizmu regulowane jest przez ośrodek termoregulacji w OUN (przedwzgórzu) i odbywa się na zasadzie odruchowej.
g) Potrzeba czystości
Zaspokajanie potrzeby czystości ma poza aspektem biologicznym również psychiczny. Potrzeba ta jest odczuwana w sposób bardzo indywidualny i zróżnicowany. Zależy od środowiska społecznego, wychowania, kręgu kulturowego, tradycji.
2. Potrzeby psychospołeczne
W procesie kształtowania potrzeb psychospołecznych bierze udział wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych, takich jak:
warunki społeczne,
krąg kulturowy,
normy etyczne,
wychowanie,
wrodzone predyspozycje psychiczne,
temperament,
zainteresowania.
a) Potrzeba poczucia bezpieczeństwa
Jednym z warunków odczuwania bezpieczeństwa jest ład i porządek. Do najczęstszych przyczyn powodujących stan niepokoju i zagrożenia można zaliczyć:
pogorszenie stanu zdrowia,
podeszły wiek,
niemożność przystosowania się do nowych sytuacji,
obawą przed utratą stanowiska,
kompromitacja,
obce środowisko,
niechęć otoczenia,
niepewne warunki bytowania.
W celu zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa człowiek podejmuje szereg działań o charakterze materialnym i materialnym.
b) Potrzeba działania
Potrzeba ta jest zaspokajana w zależności od wieku w trzech podstawowych formach – zabawie, nauce, pracy.
c) Potrzeba kontaktów społecznych i uznania
Czynnikami utrudniającymi prawidłowe zaspokajanie kontaktów społecznych mogą być cechy osobiste:
egoizm,
niecierpliwość,
postawa apodyktyczna,
wiek,
ujemne doświadczenie.
Czynnikami ułatwiające:
życzliwość,
pogodne towarzyskie usposobienie.
d) Potrzeby uczuciowe
Każda jednostka dla zachowania równowagi psychicznej musi mieć możność dzielenia się przeżyciami z bliską osobą. Te układy pozwalają człowiekowi liczyć na oparcie trudnych chwilach życiowych i zagrożeniach. Niemożność zaspokajania tych potrzeb staje się źródłem nieprzystosowania społecznego.
e) Potrzeba odpowiedzialności za siebie
To to chęć decydowania o sobie i potrzeba ponoszenia konsekwencji własnych czynów.
W zakresie potrzeby odpowiedzialności za siebie obserwuje się u ludzi następujące postawy:
chęć podejmowania wszelkich decyzji osobiście
z udziałem osób życzliwych , godnych naśladowania
unikania podejmowania decyzji – „ najlepiej ktoś inny „
Odczuwane są przez ludzi w różnym stopniu. Uwarunkowane jest to:
wychowaniem
zainteresowaniami
stopniem wykształcenia
Możliwość zaspokajania tych potrzeb jest podstawowym warunkiem rozwoju jednostki i społeczeństwa.
CHARAKTERYSTYKA OKRESU STAROŚCI:
W okresie starości następują zmiany w stanie psychicznym, które dotyczą procesów emocjonalno-motywacyjnych oraz orientacyjno-poznawczych:
1. Osłabienie pamięci.
2. Retrospektywna postawa i zmiana zakresu zainteresowań.
Biologiczne i społeczne uwarunkowania sprawiają, że wraz z zawansowaniem wieku maleje u większości ludzi zakres zainteresowań, ograniczając się do wąskiego kręgu.
3. Elastyczność i upór.
W „trzecim wieku" charakterystyczna jest niezdolność przystosowywania się lub znaczne spowolnienie szybkości adaptacji. Wynikiem jest reakcja obronna w postaci tendencji do uporu, tj. skłonności do nieustępliwego trzymania się przyzwyczajeń, co w najgorszym razie może przerodzić się w zachowanie określane mianem uporu starczego.
4. Sprawność intelektualna.
Zdolność do zapamiętywania, koncentracji i czas reakcji zmniejszają się wraz z wiekiem, powodując że sprawność działania tzn. wydolność jest ograniczona. Jakość sprawności intelektualnej nie musi maleć wraz z wiekiem, pod warunkiem, że funkcje intelektualne są nadal wykorzystywane i poddawane treningowi.
5. Zmiany charakterologiczne.
W okresie starzenia uwydatniają się określone cechy charakteru, związane to jest z:
- cechami osobowymi, które już poprzednio się utrwaliły,
- zawodowymi i prywatnymi priorytetami
- motywami, skłonnościami i celami, które działały na utrwalenie się pewnych cech,
- zachowania wynikające ze współżycia z innymi ludźmi lub też jej brakiem u osób samotnych,
- z „odhamowaniem" w następstwie uszkodzeń miażdżycowych, które sprawiają, że człowiek przekracza nabyte zasady zachowania (zgodne z oczekiwaniami społecznymi) i spontanicznie poddaje się realizacji własnych potrzeb.
6. Wybrane problemy psychiczne:
osłabienie pamięci i koncentracji,
utrata zainteresowań,
ograniczenie sprawności intelektualnej,
tendencje do nieustępliwości (uporu),
zachowania agresywne,
lęk przed śmiercią,
hipochondria,
zaburzenia orientacji,
zaburzenia emocjonalne,
zaburzenia lękowe,
zaburzenia charakterologiczne.
7. Zmiany osobowości:
obniżona zdolność do sterowania uczuciami,
reakcje nieadekwatne do wielkości bodźca (np. nagłe wybuchy płaczu lub złości, które znikają równie szybko jak się pojawiły),
osłabienie zainteresowań i kontaktów międzyludzkich,
obniżenie intensywności przeżyć objawiające się stępieniem, zobojętnieniem bądź zdystansowaniem emocjonalnym.
CHARAKTERYSTYKA PROCESU STARZENIA
Objawy uważane za cechy starości:
spowolnienie psychoruchowe,
utrata zainteresowań,
niechęć do kontaktów towarzyskich,
pogorszenie apetytu,
zaburzenia snu,
małomówność.
Starzenie się jest procesem fizjologicznym, w przebiegu którego dochodzi do określonych zmian anatomicznych i funkcjonalnych. Stopniowo następuje zmniejszenie:
przemiany materii o ok. 40-50%,
objętości wyrzutowej serca o ponad 20%,
pojemności życiowej płuc o ponad 40%,
filtracji nerek o ok. 50%,
przewodzenia impulsów nerwowych.
Wygląd - typowe jest pochylenie oraz skurczenie sylwetki całego ciała, chód staje się niepewny. Włosy siwieją lub wypadają. Skóra traci elastyczność i jest wysuszona, twarz jest pomarszczona i często pokryta brunatnymi plamami.
Wzrok - dalekowzroczność, zmniejszona zdolność dostosowywania się narządu wzroku do jasności, głównie w wyniku zmętnień pojawiających się w rogówce i soczewce. Osoby w podeszłym wieku potrzebują znacznie silniejszego oświetlenia.
Słuch - osłabienie słuchu jest czynnikiem ograniczającym orientację przestrzenną oraz utrudniającym komunikację z otoczeniem i uczestnictwo w życiu towarzyskim.
Dotyk, smak i powonienie - zmysły te stopniowo tracą zdolność rozdzielczą.
Czynności narządów:
1. Zwężenie naczyń krwionośnych skutkuje zaburzeniami układu krążenia.
2. Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi spowodowane jest zwężeniem naczyń krwionośnych.
3. Osłabienie czynności płuc jest spowodowane zmniejszeniem elastyczności przepony oraz płytkim oddechem, a także wadliwą postawą ciała. Skutkuje to w warunkach zwiększonego wysiłku fizycznego, zadyszką. Występują duże trudności w utrzymywaniu głosu. Nie udaje się osiągnąć wysokich tonów, głos staje się łamliwy.
4. Zmniejszenie wydolności nerek i pęcherza moczowego - może prowadzić do zwiększenia podatności na choroby narządów wydalniczych.
5. Upośledzenie wytwarzania soków trawiennych - może prowadzić do zmniejszenia łaknienia.
6. Zmniejszona aktywność wydzielnicza przysadki mózgowej i innych gruczołów wydzielania wewnętrznego (np. kory nadnerczy).
Wybrane problemy somatyczne:
niestabilność postawy i ograniczenie ruchów,
zaburzenia snu,
zaburzenia mowy, wzroku, słuchu,
cukrzyca w podeszłym wieku,
objawy chorobowe ze strony:
układu oddechowego (zapalenie płuc, rozedma płuc),
układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, niewydolność naczyń wieńcowych, zaburzenia rytmu serca i przewodnictwa),
układu pokarmowego (nieżyty żołądka i jelit, kamica dróg żółciowych, przepukliny),
układu moczowo-płciowego (przerost gruczołu krokowego, nietrzymanie moczu),
narządu ruchu (artroza czyli choroba zwyrodnieniowa stawów, osteoporoza, choroba Bechterowa czyli zesztywniające zapalenie kręgosłupa),
układu nerwowego (niewydolność naczyniowa mózgu, choroba Parkinsona).
PROBLEMY PSYCHOSPOŁECZNE OSÓB STARSZYCH
Wybrane problemy psychospołeczne u osób starszych:
osamotnienie,
izolacja społeczna,
poczucie zagrożenia,
lęk przed zniedołężnieniem,
ubóstwo,
przeżywanie żałoby,
1. Agresja - fizyczna i werbalna
Przyczyny agresji:
strach, zanik racjonalnego myślenia,
odreagowanie wcześniej doświadczonych krzywd rzeczywistych bądź urojonych,
chęć zemsty za doznane bądź urojone „krzywdy",
niemożność zaspokojenia pociągu alkoholowego u osób uzależnionych od alkoholu,
uczucie zazdrości wynikające ze złej oceny sytuacji,
trudne warunki socjalne (np. przepełnienie pokoi),
niektóre jednostki chorobowe np. demencja starcza, choroba Parkinsona, epilepsja, udar mózgu, zaburzenia funkcjonowania wątroby i nerek, nadczynność tarczycy,
przyjmowanie niektórych lekarstw,
bezsenność,
błędy pielęgnacyjne opiekunów,
strach przed śmiercią.
Postępowanie:
poprawa wzajemnej komunikacji,
respektowanie praw podopiecznego,
przestrzeganie sfery prywatności,
aktywizowanie do odpowiedzialności za siebie,
pełnienie funkcji mediatora wobec skłóconych podopiecznych,
nagradzanie podopiecznych, którzy starają się kontrolować własne zachowania agresywne.
2. Depresja - stan przygnębienia, zniechęcenia, apatia. Do najczęstszych czynników ryzyka wystąpienia depresji należą czynniki psychospołeczne (izolacja społeczna, utrata rodziny, zmiana miejsca pobytu), choroby somatyczne np. nowotwory, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby OUN np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona.
Z depresją łączy się ryzyko samobójstwa.
Do czynników ryzyka samobójstwa należą:
tendencje do samouszkodzenia,
anhedonia,
dominująca negatywna samoocena (poczucie winy, beznadziejności, bezradności),
ujemny bilans życia,
uporczywe skargi na bezsenność,
uporczywe skargi somatyczne, zwłaszcza na dolegliwości bólowe bez konkretnej przyczyny,
utrata masy ciała,
obecność przewlekłych chorób somatycznych o niekorzystnym rokowaniu.
REHABILITACJA OSÓB W STARSZYM WIEKU
Rehabilitację osób w podeszłym wieku prowadzi się kompleksowo w trzech sferach: psychicznej, fizycznej i społecznej.
W rehabilitacji leczniczej zmierza się do zniesienia zaburzeń, które dyskoordynują podstawowe funkcje ustroju i przystosowanie człowieka do minimalnych wymagań życia codziennego.
Proces rehabilitacji powinien uwzględniać następujące potrzeby starszego człowieka:
ochrony zdrowia,
poczucia przynależności do określonych grup społecznych,
spędzania w sposób interesujący wolnego czasu,
aktywności społecznej (bycie przydatnym),
respektowania indywidualności,
wyrażania myśli, poglądów, uczuć itp.
Głównym celem rehabilitacji jest skrócenie do minimum pobytu w łóżku i jak najszybsze usamodzielnienie, szczególnie w zakresie samoobsługi oraz lokomocji. Osoby w podeszłym wieku z reguły uczą się powoli.
JAKOŚĆ ŻYCIA CHORYCH Z CHOROBĄ NOWOTWOROWĄ
Na jakość życia pacjenta w oddziale, na jego komfort psychiczny wpływa umiejętność przekazywania informacji. Sposób prowadzenia rozmowy jest wielką sztuką (czas, miejsce, warunki, stan emocjonalny pacjenta). Przekazywanie niepomyślnych wiadomości pacjentowi jest bardzo trudnym zadaniem, którego większość lekarzy z pewnością chciałaby uniknąć. Jeżeli jednak uświadomimy sobie, że od sposobu poinformowania może zależeć efektywność radzenia sobie pacjenta z chorobą nowotworową, problem informowania nabiera priorytetowego znaczenia.
Na jakość życia pacjenta rzutuje sposób przystosowania się do choroby. Greer wymienia pięć zasadniczych form przystosowania:
„walczący duch” – odważny, aktywny, optymistyczny, nie poddaje się,
radzi sobie z chorobą za pomocą mechanizmów obronnych (zaprzecza, minimalizuje)
fatalistyczny – spokojnie godzi się z losem, wyznając teorię: „będzie, co ma być”,
poczucie bezradności i beznadziei, połączone z biernością, uczuciem lęku i przygnębienia,
lękowe zatroskanie, wyrażające się zagubieniem w drobiazgach, czasem przybiera formy hipochondryczne.
Te dwie ostatnie są najgorszymi formami przystosowania, obniżają znacznie ocenę jakości życia, prowadząc często do zespołu dezadaptacji zwanego zespołem psychoterminalnym.
Rola rodziny w różnych etapach choroby jest dla pacjenta nie do przecenienia. Oznacza to między innymi:
wsparcie emocjonalne
pomoc w podjęciu ważnych decyzji (np. wyrażenie zgody na określony typ leczenia),
współudział lub wyłącznie uzyskanie wiadomości o rozpoznaniu, zwłaszcza o złym rokowaniu (które wciąż jeszcze częściej jest przekazywane rodzinie niż choremu),
zastępowanie chorego w dotychczas pełnionych przez niego rolach, które podczas choroby okazują się zbyt obciążające,
opieka w razie niedyspozycji fizycznej (osłabienia, bólu, itp.).
współudział w kosztach finansowych leczenia i opieki,
ograniczenie lub rezygnacja z kontraktów towarzysko – społecznych na rzecz czasu poświęconego choremu.
Podtrzymywaniem nadziei i poczucia wartości życia zajmuje się opieka hospicyjna. Pokazuje ona, jak można pomóc choremu, dla którego nie ma już szans na wyleczenie. Hospicjum nie jest budynkiem – opieka hospicyjna jest rodzajem filozofii, która może być sprawowana w klinice, ale i wszędzie tam, gdzie są potrzebujący. Gromadzi lekarzy, pielęgniarki, pracownika socjalnego, psychoterapeutę, rehabilitanta, duchownego, a także wolontariuszy. Wszyscy ci ludzie prowadzą chorego od momentu diagnozy nieuleczalnej choroby aż do kresu życia. Dają pacjentowi poczucie bezpieczeństwa i pomagają odejść w sposób jak najbardziej godny i jak najmniej bolesny dla rodziny.
OPIEKA MEDYCZNA – PERSPEKTYWA PACJENTA I PRACODAWCY
Zapotrzebowanie na świadczenia leczniczo-opiekuńcze.
Starzenie się populacji będące problemem społecznym w wysoko rozwiniętych cywilizacjach stało się faktem także w naszym kraju. Już w 1985 roku ludność Polski powyżej 65 roku życia stanowiła ponad 9,5 % i ta tendencja wzrostowa stale się utrzymuje, co powoduje, że ludność Polski zaliczana jest do populacji starych. Wzorem innych krajów prowadzone są poszukiwania sposobów zaradzenia tej sytuacji, ukierunkowanie działań nie tylko na wydłużanie okresu życia, ale także na dodawanie „życia do lat”. Dążenie do stanu, w którym populacja ludzi starych nie byłaby jedynie obciążeniem ochrony zdrowia i opieki społecznej, a stanowiłaby wartościową, samowystarczalną grupę społeczną. Pożądane byłby działania ukierunkowane na eliminowanie czynników przyspieszających proces starzenia się ludzi poprzez:
zapobieganie fizycznym i psychicznym zaburzeniom;
przedłużanie okresu aktywności i niezależnego samodzielnego życia;
zapewnienie takiego systemu opieki, który umożliwiałby zachowanie autonomii jednostki, jej niezależność i gwarantowałby odpowiednią jakość życia;
organizowanie opieki w naturalnym, rodzinnym środowisku;
zmniejszanie stresu pacjenta w przypadku choroby terminalnej;
opóźnianie konieczności stosowania różnego rodzaju świadczeń medyczno-opiekuńczych.
Prognozy demograficzne wskazują nie tylko na starzenie się całej populacji, ale również na zmiany strukturalne w obrębie subpopulacji osób starszych. Polegać maja one na względnym zwiększaniu się liczby osób w zaawansowanej starości. Już za pięć lat co trzecia osoba starsza przekroczy próg 75 lat, co znacznie zwiększa ryzyko chorobowości i niedołężności. Należy więc oczekiwać znacznie większego zapotrzebowania na świadczenia leczniczo-opiekuńcze, a tzw. „pomyślne starzenie” – bez chorób i deficytów funkcjonalnych przydarza się jedynie co 5-10 osobie.
CUKRZYCA
Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której podstawowym objawem jest podwyższony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia). Charakteryzuje ją nieprawidłowa przemiana cukrów, białek i tłuszczów. Zaburzenia te wynikają z niewłaściwego wydzielania i (lub) działania insuliny.
Przewlekle utrzymująca się hiperglikemia powoduje uszkodzenie, zaburzenie funkcji, a nawet niewydolność wielu narządów.
Cukrzyca typu 2 jest najczęściej występującą postacią cukrzycy. Stanowi około 80-90% wszystkich jej przypadków. Na świecie choruje na ten typ cukrzycy około 120-140 milionów ludzi. Wszystkie prognozy wskazują, że cukrzyca przybierze rozmiary prawdziwej epidemii XXI wieku.
Rozwija się podstępnie
Przebiega skrycie
Bywa długo nierozpoznana
Nie boli
Choruje cały organizm
Jest chorobą przewlekłą
Nie można jej wyleczyć
Metabolizm, inaczej przemiana materii - proces zachodzący w komórkach ludzkiego ciała, w wyniku którego ze składników pokarmowych uwalniana jest energia.
Przemiana materii jest procesem złożonym i przebiega w kilku następujących po sobie etapach:
trawienie wchłanianie transport wytwarzanie energii.
U zdrowego człowieka po spożytym posiłku stężenie glukozy we krwi wzrasta, jest to sygnał dla trzustki, która zaczyna szybko uwalniać dużą ilość insuliny (jest to tak zwana insulina poposiłkowa).
Dlaczego u ludzi chorych na cukrzycę poziom glukozy we krwi jest wysoki ?
Wysoki poziom glukozy we krwi u chorych na cukrzycę jest wynikiem nieprawidłowości, które mogą występować w trzustce, na powierzchni komórek i w ich wnętrzu. W cukrzycy typu 2 komórki trzustki wciąż produkują insulinę, ale upośledzony zostaje system jej magazynowania i uwalniania. W efekcie tego zaburzenia, wzrostowi stężenia glukozy we krwi po posiłku nie towarzyszy właściwe wydzielanie insuliny. Nieprawidłowości mogą pojawić się także w trakcie wytwarzania insuliny. W tym przypadku komórki trzustki produkują „wadliwą" insulinę. Taka nieprawidłowa insulina nie pasuje do „zamków" w drzwiach" komórek. W obu przypadkach zdecydowana większość „drzwi" pozostaje zamknięta, glukoza nie mogąc „wejść" do wnętrza komórek, gromadzi się w naczyniach. Konsekwencją tych nieprawidłowości jest wysoki poziom glukozy we krwi. Umieszczone na powierzchni komórek „drzwi” wyposażone są w specyficzne receptory, które można porównać z zamkami w drzwiach. Tak więc w początkowym okresie cukrzycy insulina produkowana jest w nadmiarze. Z biegiem czasu, niekiedy po wielu latach wytężonej pracy, trzustka staje się niewydolna i wytwarza coraz mniej insuliny. Glukoza nie może w wystarczającej ilości wniknąć do komórek, jej stężenie we krwi rośnie. Należy zaznaczyć, iż u chorych na cukrzycę, pomimo wysokiego poziomu glukozy we krwi, wątroba nie potrafi jej magazynować. Wręcz przeciwnie, uwalnia glukozę do krwi z posiadanych zapasów. Wynikiem wszystkich opisanych wyżej zaburzeń jest przewlekle podwyższony poziom glukozy we krwi, czyli hiperglikemia. Pomimo przewlekle utrzymującej się hiperglikemii, komórki „głodują" i nie wytwarzają energii, gdyż do ich wnętrza nie może wnikać glukoza. Z powodu niedostatecznego wytwarzania energii zaburzona zostaje praca wszystkich narządów. W takiej sytuacji cały organizm przestaje prawidłowo funkcjonować, choruje - rozwija się cukrzyca.
Na cukrzycę typu 2 chorują ludzie w starszymi podeszłym wieku, choć czasem chorują i ludzie młodzi. Jest najczęściej występującą postacią cukrzycy i stanowi około 85-90% wszystkich jej przypadków. Największą ilość zachorowań na cukrzycę typu 2 obserwuje się po 60 roku życia. Częściej chorują kobiety. Zapadalność na cukrzycę typu 2 wśród kobiet wzrasta w okresie menopauzy, zwłaszcza między 45 a 55 rokiem życia. Cukrzyca typu 2 występuje znacznie częściej u osób z nadwagą i otyłością, o małej aktywności fizycznej, co oczywiście nieoznacza, iż osoby aktywne fizycznie z prawidłową masą ciała nie chorują na cukrzycę. Zapewne i czynniki dziedziczne odgrywają istotną rolę, obserwuje się bowiem rodzinne występowanie tego schorzenia. Dotychczas nie udało się jednoznacznie stwierdzić, jakie są przyczyny zachorowań na cukrzycę typu 2.
Cukrzyca typu 7, zwana także cukrzycą młodzieńczą bądź insulinozależną, spowodowana jest całkowitym niedoborem insuliny w organizmie. Powstaje w wyniku zniszczenia komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za produkcję i wydzielanie insuliny. Ten typ cukrzycy występuje głównie u ludzi młodych i dzieci, ale może występować u starszych osób. Na cukrzycę typu 1 choruje 10-15% spośród wszystkich chorych na cukrzycę. Jedynym możliwym sposobem leczenia jest podawanie insuliny oraz właściwe odżywianie i wysiłek fizyczny.
Cukrzyca ciężarnych - jest to postać cukrzycy po raz pierwszy rozpoznana w ciąży i występująca do momentu urodzenia dziecka. Wśród kobiet, u których rozpoznano ten typ cukrzycy, istnieje wyższe ryzyko zachorowania w przyszłości na cukrzycę typu 2, w porównaniu z kobietami bez tego powikłania. Leczenie cukrzycy ciężarnych powinno być prowadzone tylko w wyspecjalizowanych ośrodkach ginekologiczno-diabetologicznych.
Cukrzyca wtórna - cechą charakterystyczną tej postaci cukrzycy jest to, iż występuje
w przebiegu innych zaburzeń i schorzeń. Najczęściej stwierdza się ją wśród chorych na nadczynność tarczycy, akromegalię, przewlekłe zapalenie trzustki (także po usunięciu chirurgicznym trzustki z powodu np. nowotworu) oraz w chorobiei zespole Cushinga. Także przyjmowanie niektórych lekarstw może spowodować rozwój cukrzycy wtórnej. Do takich leków zaliczamy steroidy, beta-blokery, tiazydy, leki moczopędne i inne.
Jak rozpoznać cukrzycę?
Cukrzycę rozpoznaje się na podstawie objawów choroby lub/i wyników badań laboratoryjnych. Objawy typowe dla cukrzycy: postępujące zmęczenie, częste oddawanie moczu, nadmierne pragnienie, zaburzenia widzenia, świąd sromu, zapalenie napletka, niewyjaśniony spadek masy ciała, trudno gojące się stany zapalne skóry.
Leczenie cukrzycy jest procesem złożonym, wieloetapowym i składa się ze ściśle powiązanych ze sobą elementów, najważniejsze z nich to:
Modyfikacja stylu życia
Prawidłowe odżywianie się - dieta cukrzycowa
Odpowiednio dobrany program ćwiczeń fizycznych
Leczenie farmakologiczne
Samokontrola
Systematyczna kontrola lekarska
Koniecznie zaleca się zaprzestania palenia tytoniu, nadużywania alkoholu oraz unikanie siedzącego trybu życia. Należy preferować uprawianie sportu (stosownie do możliwości), aktywny model spędzania wolnego czasu (np. spacery) oraz unikać sytuacji stresowych.
Przestrzeganie diety cukrzycowej i realizacja programu ćwiczeń fizycznych ma na celu normalizację, a następnie utrzymanie optymalnej masy ciała.
Wysiłek fizyczny istotnie zwiększa wrażliwość tkanek na działanie insuliny i tym samym sprzyja poprawie wyrównania metabolicznego cukrzycy. Zalecany jest regularny wysiłek fizyczny, najlepiej codziennie lub co najmniej 3 razy w tygodniu, trwający nie krócej niż 30 minut.
Badanie przesiewowe w kierunku cukrzycy należy wykonać u osób po 45 roku życia, u których stwierdza się co najmniej jeden z czynników ryzyka.
- predyspozycja genetyczna,
- niewłaściwy styl życia - dieta obfitująca w tłuszcze, z małą zawartością błonnika, nadmierne spożywanie alkoholu, mała aktywność fizyczna, otyłość, to czynniki ryzyka, które można modyfikować