POLITYKI UE, ćwiczenia;
~Leszek Graniszewski POLITYKA HANDLOWA
Uwarunkowania ustanowienia polityki handlowej.
Polityka handlowa była jedną z pierwszych polityk realizowanych w ramach WE. Jej prowadzenie przewidział Traktat ustanawiający EWG (1957). Była ona logiczną konsekwencją ustanowienia Wspólnej Taryfy Celnej (WTC) wobec podmiotów z państw trzecich. Uznano, że unia celna wymaga nie tylko jednolitych stawek celnych ale tez prowadzenia wspólnych negocjacji handlowych i zawierania umów handlowych z innymi państwami oraz jednolitego ich stosowania przez wszystkie państwa należące do Wspólnot. 1 stycznia 1970 państwa zaprzestały prowadzenia indywidualnej polityki handlowej, przekazując tym samym kompetencje w tej dziedzinie organom wspólnotowym. Miały one występować na arenie międzynarodowej i w ramach multilateralnych negocjacji handlowych (najpierw pod szyldem GATT a obecnie WHO).
Zasady polityki handlowej zmierzają do realizacji takich ważnych dla Unii zagadnień jak:
Umacnianie jednolitego rynku wewnętrznego UE,
Realizacja 4 swobód rynku wewnętrznego jako głównych zasad tego rynku,
Zniesienia ceł i innych opłat oraz procedur kontrolnych wewnątrz UE,
Zniesienia taryf celnych na rzecz zintegrowanej, skonsolidowanej WTC,
Zawierania umów celnych i handlowych a państwami trzecimi,
Wprowadzenia instrumentów liberalizacji handlu, swobodnego przepływu towarów, ulg i preferencji,
Określania jednolitej polityki eksportowej państw UE,
Ustalania zasad polityki importowej na terytorium UE,
Transgranicznego świadczenia usług.
Polityka handlowa jest jedną z najważniejszych dziedzin integracji europejskiej ze względu na przeważający charakter gospodarczy UE. Jej rola składa się zarówno z ochrony rynku wewnętrznego UE przed nieuczciwą konkurencją podmiotów gospodarczych z państw trzecich jak i z liberalizacji handlu międzynarodowego (1 z celów UE – art. 3 ust. 5 TUE). Dualizm znaczenia polityki handlowej determinowany jest przez funkcjonowanie unii celnej, efektem której było ujednolicenie protekcji celnej, stosowanej przez Unię w imieniu państw członkowskich wobec państw trzecich i jednocześnie urzeczywistnienia preferencji dla UE (uprzywilejowania towarów pochodzących z krajów członkowskich z stosunku do towarów spoza Unii). Wszystkie pozycje taryfy celnej UE są przedmiotem wzajemnych zobowiązań międzynarodowych w duchu liberalizacji handlu poprzez ograniczanie i znoszenie barier celnych. Ustanowione cła nie mogą być podnoszone. Wysokość ceł unijnych jest systematycznie obniżana.
Wg K. Bajana na politykę handlową UE składa się zespół działań instytucji i organów UE, mających zapewnić współpracę państw członkowskich w ramach UE, w zakresie handlu wewnętrznego i międzynarodowego (produkcja, towary, usługi, rozwój technologii i technik wytwarzania, nauka i kultura). Prowadzenie polityki handlowej ma służyć zapewnieniu społeczeństwom pełnego dostępu do dóbr, niezależnie od statusu ekonomicznego i stworzeniu warunków dla ich rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Powinna ona być prowadzona zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami i przepisami WHO oraz zaleceniami KE w zakresie uczciwej konkurencji, rzetelności w handlu, eliminowania niedozwolonych praktyk we wszystkich formach stosunków handlowych. Również, powinna być prowadzona zgodnie z kierunkami wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii oraz państw członkowskich.
Podstawy prawne polityki handlowej.
Problematykę tę reguluje tytuł II TFUE. Zgodnie z art. 206 celem polityki handlowej UE poprzez utworzenie unii celnej jest przyczynianie się Unii w imieniu państw członkowskich do:
Harmonijnego rozwoju handlu światowego,
Stopniowego znoszenia ograniczeń w handlu międzynarodowym,
Zmniejszania barier celnych.
Zakres przedmiotowy WPH określa art. 207 TFUE; jednolite zasady opierające się na:
Zmian stawek celnych,
Zawierania umów celnych i handlowych dot. Handlu towarami i usługami oraz handlowych aspektów własności intelektualnej,
Bezpośrednich inwestycji zagranicznych,
Ujednolicania środków liberalizujących handel,
Polityki eksportowej,
Handlowych środków ochronnych, szczególnie środków antydumpingowych i antysubsydyjnych.
Zgodnie z art. 207 ust. 2 i 3 TFUE podstawowymi instrumentami prawnymi, za pomocą których realizowana jest polityka handlowa, są: rozporządzenia oraz umowy międzynarodowe (dwustronne lub wielostronne).
Natomiast zagadnienia ze stosowaniem protekcji celnej i tzw. Protekcji uwarunkowanej uregulowane są przez takie rozporządzenia jak:
Rozporządzenie Rady (WE) nr 3285/94 z 22.12.1984 r., w sprawie wspólnych reguł przywozu, nazywanym rozporządzeniem o imporcie oraz rozporządzenie nr 519/94, zmienione rozporządzeniem nr 427/03 dot. Importu z państw niebędących członkami WTO,
Rozporządzenie antydumpingowe Rady (WE) nr 384/96 z grudnia 1995,
Rozporządzenie Rady (WE) o subsydiach nr 2026/97 z 6.10.1997 r., w sprawie ochrony przed przywozem towarów subsydiowanych z krajów niebędących członkami WE, zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 1973/2002 i nr 461/2004. Razem z nimi obowiązuje porozumienie w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych, stanowiące część załącznika do Porozumienia WTO.
Unia wydaje w zakresie problematyki polityki handlowej także akty typu soft law (prawa miękkiego). Grudzień 2006 r., wydanie przez KE Zielonej Księgi „Europa w erze globalizacji. Europejskie instrumenty ochrony handlu w kontekście zmian w gospodarce światowej”, gdzie Komisja oświadcza, że jest otwarta na propozycje dotyczące stosowanie instrumentów ochrony handlu, a także usprawnienia systemu ceł antydumpingowych, także w ramach ustanowionego w WTO Porozumienia Antydumpingowego.
Zakres polityki handlowej.
WPH UE należy do dziedziny jej kompetencji wyłącznych. Wynika to zarówno z przepisów TFUE jak i orzeczeń TS, który w swojej opinii 1/75 stwierdził, że EWG jest w sferze WPH kompetentna nie tylko do wydawania przepisów prawa, ale także do zawierania umów z państwami trzecimi zgodnie z obecnym art. 207 ust. 1 TFUE. Wg TS pojęcie WPH UE nie może być interpretowane ścieśniająco.
Kompetencje wyłączne UE w zakresie WPH oznaczają, że państwa członkowskie mogą podejmować działania w zakresie tej polityki o ile uzyskają wyraźne upoważnienie ze strony Unii lub w celu wykonania aktów UE. Inne postanowienia traktatowe, które poza przepisami TFUE, także odnoszą się bezpośrednio do problematyki WPH i mają wpływ na jej funkcjonowanie to np.: art. 28 TFUE – ustanawiający unię celną. Unia celna w UE jest podstawą prowadzenia WPH, ponieważ zawiera w sobie zarówno aspekty wewnętrzne jak i zewnętrzne, które są uregulowane m.in. przez przepisy dotyczące WPH. Art. 206 TFUE – odwołuje się on bezpośrednio do konsekwencji ustanowienia unii celnej, w którym stwierdza się, że „poprzez utworzenie unii celnej (…) Unia przyczynia się (…) do harmonijnego rozwoju handlu światowego, stopniowego zniesienia ograniczeń w handlu międzynarodowym (…) oraz do zmniejszania barier celnych w innych barier”.
Kompetencja wyłączna UE w zakresie polityki handlowej dotyczy zarówno wydawania aktów instytucjonalnych jak i zawierania umów międzynarodowych. Ograniczony jest jednak zakres kompetencji UE w dziedzinie stosunków umownych. Kompetencja Rady UE jest wyłączona, jeśli treść umowy wykracza poza kompetencje UE. Wraz z traktatem z Lizbony państwa UE straciły na rzecz Unii kompetencje do zawierania umów z państwami spoza UE lub organizacjami międzynarodowymi w zakresie handlu usługami oraz handlowych aspektów własności intelektualnej.
Szczeble, na których prowadzona jest WPH UE:
Globalny: wynikający z członkostwa w WHO;
Regionalny i bilateralny: wynika z zawierania umów z poszczególnymi państwami lub ich grupami w poszczególnych regionach świata.
WPH kierowana jest do różnych grup krajów, wobec których Unia stosuje odmienne zasady preferencji w stosunkach handlowych.
Grupa krajów, które mają zróżnicowany status w stosunkach handlowych. Unia tworzy unię celną z Turcją, Andorą i San Marino,
Grupa państw europejskich funkcjonujących w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który obejmuje współpracę w obrębie wspólnego rynku towarów przemysłowych, usług i kapitału między Unią a krajami tworzącymi EFTA, z wyjątkiem Szwajcarii. Zobowiązania stron: ochrona konkurencji, współpracy w zakresie ochrony środowiska, badań naukowych i rozwoju oraz ochrony socjalnej. Obecnie funkcjonowanie UE w strefie WH z: Norwegią, Islandią, Szwajcarią i Wyspami Owczymi.
Grupa państw, która korzysta w stosunkach z UE wyłącznie z Klauzuli Najwyższego Uprzywilejowania, stanowiącej podstawową formę stosunków między państwami członkowskimi WTO. Współpraca ta dotyczy: USA, Kanady, Japonii, Australii, Nowej Zelandii, Tajwanu, Singapuru.
Grupa krajów rozwijających się. Szczególnie kontakty z krajami śródziemnomorskimi. Podpisane dwustronne umowy z: Algierią, Egiptem, Izraelem, Jordanią, Libanem, Maroko, Tunezją, Autonomią Palestyńską. Wspólna cecha: ustanowienie wolnego handlu towarami przemysłowymi i stopniowa liberalizacja handlu towarami rolnymi. Syria: tylko umowa o współpracy.
Porozumienia o Stabilizacji i Stowarzyszaniu UE zawarła z: Albanią, Chorwacją, Macedonią, Czarnogórą – tworzenie strefy wolnego handlu.
Cele i zadania polityki handlowej.
WPH oparta jest na fundamentalnych założeniach UE:
Jednolite zasady w zakresie stawek celnych,
Liberalizacja wymiany handlowej (poprzez znoszenie w handlu międzynarodowym i obniżanie barier celnych),
Polityka proeksportowa (niestosowanie restrykcji taryfowo-administracyjnych w tym zakresie i ograniczanie eksportu tylko ze względu m.in. na ochronę konsumentów czy ochronę środowiska),
Zastosowanie odpowiednich środków ochrony handlu tylko przed nadmierną lub nieuczciwą konkurencją, stanowiącą zagrożenie dla funkcjonowania określonych branż przemysłu w krajach UE,
Ustalania i stosowania środków ochrony na granicach UE wobec podrabianych towarów, a także własności intelektualnej.
Ze względu na duży potencjał produkcyjno-gospodarczy w naukowo-techniczny, które znaczenie przekraczają wewnętrzne potrzeby jej ludności, najważniejszym celem UE w ramach WPH jest rozwijanie dostępu do nowych rynków zbytu jej wyrobów. Problem z realizacją: rosnąca konkurencja międzynarodowa, z która UE słabo sobie radzi (ze względu na wysokie ceny eksportowanych produktów rolnych). Polityka pomocowa UE związana ze współpracą handlową z krajami rozwijającymi się, która służy rozwojowi gospodarczemu i wspomaganiu krajów najuboższych w zwalczaniu biedy i głodu. Przez politykę handlową UE musi zapewnić własnej gospodarce stabilny dostęp do surowców i energii, w zakresie których kraje UE nie są samowystarczalne.
Sposoby realizacji polityki handlowej przez UE.
1). Wspólna Taryfa Celna
Ujednolicenie stawek celnych jako skutek wejścia w życie unii celnej. Rodzaje stawek celnych:
Stawki konwencyjne: ustanowione przez UE w ramach WTO. UE jako członek musi udzielić innym państwom członkowskim WTO koncesji celnych (zapewnienia, że stawki celne nie przekroczą określonego poziomu,
Związane stawki celne: obowiązują w przypadku importu z każdego państwa członkowskiego WTO, gdyż koncesja celna udzielona jednemu państwu automatycznie rozciągana jest na wszystkie państwa członkowskie,
Stawki autonomiczne: nakładane na towary pochodzące z krajów niebędących członkami WTO mogą być wyższe (ale UE może przyznać takiemu państwu traktowanie na podstawie KNU i wówczas towary z tego państwa będą obłożone stawkami konwencyjnymi na równi z towarami państw WTO,
Preferencyjne stawki celne: mogą być stosowane dwustronnie w ramach umowy międzynarodowej, tworzącej strefę wolnego handlu czy unię celną lub jako jednostronne preferencje dla krajów rozwijających się.
Ogólny System Preferencji Taryfowych (GSP) UE
Celem GSP UE jest udzielanie przez UE preferencji celnych krajom rozwijającym się (DEV) i najmniej rozwijającym się (LDC). Ma on w założeniu wspierać zwalczanie ubóstwa w krajach rozwijających się i krajach najuboższych oraz promować ich zrównoważony rozwój. Trzy poziomy GSP dot. Liberalizacji ceł: system ogólny – stosowany wobec krajów DEV, dwa poziomy liberalizacji o szczególnym charakterze – szczególny system motywacyjny (GSP +) oraz poziomu liberalizacji przewidzianego dla krajów LDC. Preferencje celne wzajemne, charakter jednostronny. GSP stosowany przez UE od 1971, obejmuje obecnie 176 krajów trzecich (111 – kraje DEV, 15 – kraje GSP+, 50 – kraje LDC).
Środki taryfowe: unijna taryfa celna, kontyngenty taryfowe, plafony taryfowe i zawieszenie w całości lub w części poboru ceł.
Kontyngenty taryfowe – określona ilość towarów, która w okresie kontygentowym może być przywieziona i dopuszczona do obrotu po preferencyjnych stawkach celnych.
Unijne kontyngenty taryfowe – mogą być rozdysponowywane za pomocą systemu licencyjnego lub bezpośrednio na granicy zgodnie z zasadą „kto pierwszy, ten lepszy”
Kontyngenty taryfowe na towary przemysłowe – administrowane są na granicy. Nie ma pozwoleń.
Kontyngenty taryfowe na towary spożywczo-rolne – to towary rolne objęte wspólna polityką rolna oraz towary przetworzone. Administrowane są poprzez licencjonowanie (musi mieć pozwolenie).
Plafon taryfowy – elastyczna forma kontyngentu taryfowego. Jego elastyczność polega na tym, że przekroczenie wielkości na jaką ten środek preferencyjny jest ustanawiany, nie oznacza automatycznego zamknięcia możliwości importu po stawkach celnych preferencyjnych.
Środki pozataryfowe – to: nadzór importu lub eksportu, kontyngent ilościowy, zakaz importu lub eksportu.
Nadzór obrotu – forma monitoringu, sposób zbierania informacji dotyczących wielkości obrotu towarowego. I forma: rejestracja obrotu przez organy celne, nie ma konieczności uzyskania pozwolenia. Informacje przekazywane do KE. II forma: obowiązek uzyskania pozwolenia na przywóz i wywóz towarów. Istnieje tutaj możliwość wyznaczenia trendów w przyszłym obrocie za pomocą wydanych pozwoleń.
Kontyngent ilościowy – jest ograniczeniem importu na obszar UE lub eksportu z obszaru UE danych towarów do z góry określonego poziomu. Obrót poza takimi kontyngentami jest zakazany.
Zakaz eksportu lub importu – stosowane przez UE sporadycznie i wiążą się głównie z wykonywaniem rezolucji ONZ lub w przypadkach zaistnienia niebezpieczeństwa dla życia ludzi i zwierząt.
2). Instrumenty polityki handlowej odnoszące się do importu towarów na teren UE
Instrumenty te są stosowane w zależności od wystąpienia szczególnych okoliczności, powodujących zastosowanie środków tzw. Protekcji uwarunkowanej. Najczęściej stosowanymi są cła antydumpingowe. Warunki niezbędne do zastosowania środków protekcji uwarunkowanej to:
Wystąpienie nadmiernego importu, dumpingu i subsydiowania,
Wystąpienie szkody lub jej groźby dla przemysłu UE z tych powodów,
Zaistnienie wyraźnego związku przyczynowo- skutkowego między szkodą a jednym z powyższych powodów,
Stwierdzenie przez Komisję, że zastosowanie środka protekcji uwarunkowanej leży w interesie UE, z tytułu możliwych szkód dla producentów, pracowników lub konsumentów w UE.
Środki antydumpingowe
Z dumpingiem mamy do czynienia gdy sprzedaż towarów lub usług za granicą następuje po cenie niższej od ceny uzyskiwanej za podobne towary na rynku krajowym, co jest tzw. Marżą dumpingową. Środki ochronne UE, w w/w sytuacji, gdy:
Zostanie wyrządzona szkoda przemysłowi UE,
Spadek sprzedaży, cen towarów, zysków producentów, wielkości produkcji, zatrudnienia wśród pracowników tej branży przemysłu UE,
Nastąpi zgodność antydumpingu z interesem UE.
3). Środki ochronne dotyczące eksportu
Wyjątki dotyczące wolnością eksportu są spowodowane:
Ochroną rynku unijnego, wskutek zaistnienia niedoboru podstawowych produktów,
Kontrolą wywozu towarów podwójnego zastosowania (do celów cywilnych i wojskowych),
Kontrolą wywozu w ramach WPZiB,
Kontrolą wywozu dóbr kultury (przedmioty zabytkowe pochodzące z wykopalisk archeologicznych).
Rola instytucji UE w ramach WPH
Rada UE i Komisja – organy pełniące najważniejszą rolę. Dysponują one instrumentami tej polityki. PE pełni role współdecyzyjną przy ustanawianiu aktów prawnych służących realizacji polityki handlowej. Komisja jest organem inicjującym i operacyjnym, Rada – decyzyjnym przy prowadzeniu WPH. Stosunki traktatowe podejmowane są za zlecenie Komisji, która przedstawia je Radzie UE. Komisja prowadzi rokowania handlowe w konsultacji ze specjalnym komitetem wyznaczonym przez Radę UE, który wspiera ją w tym zadaniu i w ramach wytycznych, które Rada może do niej kierować. Komisja składa regularne sprawozdania komitetowi i PE z postępu w rokowaniach dotyczących zawarcia umowy handlowej. Decyzję o jej podpisaniu Rada podejmuje większością kwalifikowaną. Jednomyślnie natomiast w zakresie: handlu usługami i handlowych aspektów własności intelektualnej, bezpośrednich inwestycji zagranicznych, handlu usługami w zakresie kultury i audiowizualnymi, usługami społecznymi i w zakresie edukacji i zdrowia.
Znaczenie polityki handlowej dla Polski
Objęcie Polski WZTC spowodowało odmienne skutki dla polskich importerów. Podmioty, które importują towary gotowe z krajów trzecich, mają do czynienia z reguły z zaostrzoną konkurencją ze względu na występujące w Unii jednolite stawki celne. Reszta w notatkach z ćwiczeń, które dośle Iga.