Dysgrafia (agrafia; gr. α – nie, γραφο – piszę) – częściowa lub całkowita utrata umiejętności pisania, spowodowana mikrouszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego lub zaburzeniami ośrodkowych funkcji wzrokowych i słuchowych. Występuje w przypadkach uszkodzenia tylnych części drugiego lub trzeciego zakrętu czołowego półkuli lewej lub zakrętu nadbrzeżnego.
Pismo dysgrafika jest nieestetyczne i nieczytelne.
Dysgrafia jest powiązana z afazją motoryczną, czyli utratą zdolności produkowania mowy zrozumiałej dla innych. Może występować jako tzw. dysgrafia głęboka, w której osoba dotknięta tym zaburzeniem ma kłopoty z zapisywaniem słów nieistniejących lub nieznanych, a także może popełniać błędy semantyczne. Specyficzną formą dysgrafii jest dysgrafia leksykalna. Osoba na nią cierpiąca potrafi zapisywać słowa, ale czyni to w sposób zbliżony do zapisu fonetycznego, np. wyraz 'chleb' może zostać zapisany jako 'hlep', co skutkuje popełnianiem wielu błędów ortograficznych. Ze względu na to, że niektóre języki, np. francuski, charakteryzują się dużą rozbieżnością pomiędzy formą pisaną danego słowa a jego wymową, sytuacja osób z dysgrafią funkcjonujących w kręgach kulturowych, gdzie takie języki są powszechnie używane, jest zwykle dużo bardziej dokuczliwa.
Zgodnie z sugestiami zawartymi w klasyfikacji DSM-IV, przy rozpoznawaniu zaburzeń w pisaniu należy opierać się na następujących kryteriach:
A. Umiejętności w zakresie pisania, mierzone za pomocą standaryzowanych testów lub ich funkcjonalnej oceny, występują na poziomie istotnie niższym, niż wynika to z wieku życia danej osoby, jej ilorazu inteligencji ogólnej oraz poziomu wykształcenia
B. Zaburzenia określone w kryterium A w istotny sposób utrudniają osiąganie postępów w nauce lub wykonywanie czynności codziennych wymagających posługiwania się tekstami pisanymi (m.in. pisanie zdaniami poprawnymi pod względem gramatycznym oraz składni)
C. W przypadku deficytu o charakterze sensorycznym, trudności w pisaniu są znacznie większe, niż wynikałoby to z istoty samego deficytu.
Objawy dysgrafii
niedokładności w odtwarzaniu liter, ich połączeń, niekształtność liter
niewłaściwe proporcje liter w obrębie wyrazów (zróżnicowanie wielkości)
nierównomierne zagęszczenie pisma
niejednolite położenie pisma (nachylenie liter)
litery "drżące" o niepewnej linii
Dyskalkulia rozwojowa – zaburzenie zdolności matematycznych, mające swoje źródło w genetycznych nieprawidłowościach tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem dojrzewania zdolności matematycznych zgodnie z wiekiem.
Dawniej dyskalkulią określano również podobne objawy wynikające z organicznego uszkodzenia mózgu, obecnie diagnozą określającą taki stan jest akalkulia.
Szacuje się, że dyskalkulicy stanowią 4-6% społeczeństwa, a ponad 99% z nich nie ma świadomości, że dyskalkulia istnieje.
W klasyfikacji chorób i zaburzeń DSM-IV dzieci przejawiające trudności w uczeniu się matematyki są umieszczone w kategorii trudności w uczeniu się i określone jako osoby, które nie mogą osiągnąć adekwatnego do wieku poziomu biegłości w procesach matematycznych pomimo inteligencji w normie, sprzyjających warunków edukacyjnych, braku zaburzeń emocjonalnych i odpowiedniego poziomu motywacji do nauki.
Spis treści
Kontrowersje wokół teorii dyskalkulii
Zbigniew Marciniak twierdzi, że dyskalkulia to "humbug naukowy".
Rodzaje dyskalkulii
Ladislav Košč (słowacki neuropsycholog) dokonał klasyfikacji dyskalkulii na kilka typów:
Dyskalkulia werbalna (słowna) ujawnia się w postaci zaburzeń zdolności nazywania pojęć i relacji matematycznych, trudności z określaniem liczby obiektów, problemów z nazywaniem cyfr i numerów.
Dyskalkulia leksykalna (związana z czytaniem) to zaburzenie odczytywania symboli matematycznych, cyfr, liczb i znaków operacyjnych, trudności w kojarzeniu symboli operacyjnych (+, -, x, ≤, ≥) z ich nazwami.
Dyskalkulia graficzna objawia się trudnościami w zapisywaniu liczb i symboli operacyjnych, problemami z zapisem liczb przy pisemnym dodawaniu i odejmowaniu, mnożeniu i dzieleniu.
Dyskalkulia wykonawcza polega na zaburzeniu manipulowania realnymi lub obrazkowymi obiektami w celach matematycznych - obliczania liczebności zbioru, porównywanie ilości i wielkości, trudnościach z uszeregowaniem obiektów wg kolejności rosnącej lub malejącej, problemach z wskazywaniem, który z porównywanych obiektów jest mniejszy, większy, które obiekty są tej samej wielkości.
Dyskalkulia pojęciowo-poznawcza to zaburzenie rozumienia idei matematycznych, relacji niezbędnych do dokonywania obliczeń pamięciowych, dziecko wykazuje trudności w dostrzeganiu zależności liczbowych (np. 6 to połowa 12).
Dyskalkulia operacyjna jest zaburzeniem dotyczącym dokonywania działań matematycznych mimo możliwości wzrokowo-przestrzennych oraz umiejętności czytania i pisania liczb.
Objawy dyskalkulii
nieumiejętność wykonywania elementarnych działań na materiale liczbowym (dodawania, odejmowania, dzielenia, mnożenia)
wtórny zanik zdolności myślenia logicznego na materiale liczbowym
ogólne problemy w dedukcji, rozumowaniu, analizowaniu i wyciąganiu wniosków z działań matematycznych
ataki nerwicowe lub stresowe przed wykonywaniem działań matematycznych
Objawy, które można zaobserwować w życiu powszednim
problemy z odczytywaniem poprawnej godziny z zegarka
zapominanie następnego etapu jakiejś operacji
błędy "nieuwagi"
trudności w rozumieniu języka matematycznego
liczenie na palcach
trudności w odczytywaniu map
częste naciskanie złych przycisków w kalkulatorze
uczeń wydaje się rozumieć temat na lekcji, ale nie umie samodzielnie pojąć go w domu
trudności w kontynuowaniu rozpoczętych procesów matematycznych
Dysortografia - specyficzne zaburzenie w nauce pisania, objawiające się popełnianiem błędów ortograficznych pomimo znajomości zasad pisowni i odpowiedniej motywacji do poprawnego pisania. Dysortografia może być korygowana, jednak całkowite ustąpienie objawów występuje bardzo rzadko.